Nakłady na nieruchomość mogą być ponoszone nie tylko przez jej właściciela. Zdarza się bowiem, że inna osoba niemająca tytułu własności ponosi nakłady na cudzą nieruchomość. W sytuacji, gdy ma miejsce zwrot nakładu na cudzą nieruchomość, pojawia się pytanie o skutki podatkowe. Problematykę tę należy przeanalizować na gruncie kilku podatków.
Zwrot nakładu na cudzą nieruchomość a podatek PIT
Wyobraźmy sobie sytuację, w której syn ponosi z własnych środków wydatek na remont domu należącego do jego matki. Następnie matka, czując się zobowiązana względem własnego syna, zwraca mu w gotówce całość poniesionych wydatków.
W kontekście tak przedstawionego stanu faktycznego pojawia się pytanie, czy po stronie syna pojawił się przychód podatkowy podlegający opodatkowaniu podatkiem PIT.
Z ogólnej definicji przychodów zawartej w art. 11 ustawy PIT wynika, że przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
O przychodzie podatkowym należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.
Opodatkowaniu podatkiem PIT podlega zatem przychód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w których następstwie mamy do czynienia z przyrostem mienia osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy.
Do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu różnego rodzaju zwrotów własnych nakładów poczynionych za inny podmiot, pod warunkiem, że ów zwrot rzeczywiście odpowiada kwocie uprzednio poniesionych kosztów.
Z dokładnie takim przypadkiem mamy do czynienia w opisanej sytuacji. Syn otrzymuje bowiem wyrównanie uprzednio poniesionego wydatku. W żadnym wypadku nie dochodzi tutaj do przysporzenia majątkowego po jego stronie rozumianego jako wzrost jego majątku.
Zwrot nakładu na cudzą nieruchomość w tym przypadku uzyskany od matki prowadzi jedynie do wyrównania jego stanu majątkowego.
Z taką samą wykładnią spotkamy się w treści interpretacji Dyrektora KIS z 14 września 2018 roku (nr 0112-KDIL3-2.4011.330.2018.1.AK), gdzie organ podatkowy wprost wskazał, że kwota, którą podatnik otrzymał tytułem zwrotu za poniesione wcześniej przez niego wydatki na remont lokalu mieszkalnego, nie stanowi dla niego przysporzenia majątkowego, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Zwrot nakładów a podatek od spadków i darowizn
Zupełnie innym zobowiązaniem jest natomiast podatek od spadków i darowizn. Zasadniczo czynności objęte tym podatkiem nie podlegają opodatkowaniu PIT, w związku z tym należy zastanowić się, czy wykluczenie powstania zobowiązania w PIT nie powoduje, że zwrot nakładów należy traktować jako czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Świadczenie w ramach darowizny ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do żadnego świadczenia wzajemnego. Darowizna jest więc czynnością, której celem jest zwiększenie stanu majątkowego obdarowanego. Obdarowany na skutek darowizny musi się wzbogacić, a zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne.
Zatem daną czynność można uznać za darowiznę, jeżeli ma cechy tego zobowiązania, tzn. gdy zostanie złożone oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu, a ponadto czynność ta musi polegać na nieodpłatnym świadczeniu darczyńcy (kosztem jego majątku) na rzecz obdarowanego.
Przenosząc powyższe na grunt naszego stanu faktycznego, należy wyraźnie zaznaczyć, że syn nie staje się wzbogacony na skutek otrzymanego zwrotu. Nie uzyskuje bowiem żadnej nowej wartości dodanej do swojego majątku, lecz następuje jedynie wyrównanie jego sytuacji ekonomicznej. Wcześniej bowiem poniósł określone wydatki w ramach nakładów na cudzą nieruchomość.
Podobne zdanie zaprezentował Dyrektor KIS w interpretacji z 30 września 2020 roku (nr 0111-KDIB2-3.4015.100.2020.3.ASZ). W piśmie tym możemy przeczytać, że otrzymanie środków pieniężnych stanowiących zwrot poniesionych kosztów na rozbudowę budynku mieszkalnego nie powoduje powstania obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn. Taki tytuł nabycia nie został bowiem ujęty w katalogu tytułów nabycia podlegających opodatkowaniu, określonym w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Zwrot nakładów a podatek PCC
Na zakończenie zastanówmy się, czy zwrot nakładu na cudzą nieruchomość nie powoduje konieczności odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że ustawa PCC zawiera zamknięty katalog czynności prawnych, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. Został on określony w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy.
W myśl tego przepisu podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
- umowy dożywocia;
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
- umowy depozytu nieprawidłowego;
- umowy spółki.
Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, co oznacza, że od opodatkowania wyłączone się inne, choćby i podobne czynności, które nie zostały wyraźnie wskazane w omawianym przepisie.
Z treści przywołanego przepisu jednoznacznie wynika, że czynność w postaci zwrotu poniesionych nakładów nie została wymieniona. Nie można zatem zakresu ustawy PCC rozciągać na tego typu zdarzenie.
Również Dyrektor KIS w interpretacji z 30 września 2020 roku (nr 0111-KDIB2-3.4014.219.2020.3.ASZ) zaznaczył, że czynność zwrotu nakładów (kosztów) poniesionych na rozbudowę budynku mieszkalnego jako niewymieniona w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych nie rodzi obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych po stronie osoby otrzymującej zwrot.
