Źródłem pozyskiwania towarów z zagranicy mogą być nie tylko zakupy dokonywane od przedsiębiorców, ale również od osób fizycznych mieszkających w innych krajach UE. O ile nie budzi wątpliwości, że zakup od kontrahenta z UE stanowi WNT, o tyle warto zastanowić się, w jaki sposób należy zakwalifikować zakup towarów handlowych od zagranicznej osoby fizycznej.
WNT jako czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT
W art. 5 ustawy VAT wśród czynności podlegających opodatkowaniu wymieniono m.in. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT).
W przypadku WNT nabywca będący czynnym podatnikiem podatku VAT jest jednocześnie zobowiązany do zapłaty podatku należnego z tego tytułu oraz uprawniony do odliczenia podatku naliczonego. W konsekwencji WNT jest dla czynnego podatnika z Polski neutralne podatkowo.
Aby jednak daną transakcję uznać za WNT, muszą wystąpić określone warunki, które zostały opisane w art. 9 ust. 1–2 ustawy VAT. Przepis ten podaje, że przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.
Czynność wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów co do zasady wymaga istnienia dwóch stron transakcji: jeden podmiot nabywa towary, rozpoznając u siebie wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, natomiast druga strona dostarcza je, dokonując wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
Przy czym powyższą normę stosuje się pod warunkiem, że:
- nabywcą towarów jest podatnik, o którym mowa w art. 15, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika;
- dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15, lub podatnik podatku od wartości dodanej.
Przypomnijmy również, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na jej cel lub rezultat.
Tak też wskazuje treść pisma Dyrektora IS w Łodzi z 2 września 2015 roku, nr IPTPP2/4512-430/15-2/PRP (aktualne w obecnym stanie prawnym). Organ wydający interpretację wskazał, że skoro zakup aut następować będzie od osób fizycznych niebędących podatnikiem podatku VAT na potrzeby obrotu wewnątrzwspólnotowego, to nie zostaną spełnione warunki dotyczące statusu podmiotu transakcji, aby móc uznać przedmiotową transakcję za wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy.
Zakup towarów handlowych od zagranicznej osoby fizycznej - VAT
Na podstawie art. 9 ustawy VAT można zatem w sposób jednoznaczny stwierdzić, że zakup towarów od osoby fizycznej z innego kraju UE nie jest traktowany jako WNT.
Na gruncie podatku VAT jest to transakcja całkowicie neutralna podatkowo. Osoba prywatna z innego kraju nie traktuje sprzedaży jako WDT, ponieważ w zakresie prywatnej sprzedaży nie jest przedsiębiorcą, co oznacza, że podatnik z Polski nie traktuje takiego zakupu jako WNT. W rezultacie podatnik z Polski nie odprowadza od niego VAT ani też nie wykazuje tego zakupu w deklaracji JPK VAT.
Przykład 1.
Podatnik z Polski skupuje od osób prywatnych z Niemiec telewizory, które następnie odsprzedaje w Polsce. Telewizory są wysyłane z Niemiec do Polski i w momencie rozpoczęcia wysyłki znajdują się na terenie Niemiec. Takie nabycie nie stanowi WNT – nie podlega opodatkowaniu VAT oraz ujęciu w deklaracji podatkowej.
Ponadto na mocy art. 100 ust. 1 pkt 2 ustawy VAT podatnicy, o których mowa w art. 15, zarejestrowani jako podatnicy VAT UE, są obowiązani składać w urzędzie skarbowym zbiorcze informacje podsumowujące o dokonanych wewnątrzwspólnotowych nabyciach towarów, o których mowa w art. 9 ust. 1 lub art. 11 ust. 1, od podatników podatku od wartości dodanej, zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej.
Ponownie zatem należy wskazać, że powyższy obowiązek obejmuje WNT dokonane od podatników podatku VAT zarejestrowanych do VAT UE. Oznacza to, że nabycia towarów od osób prywatnych nie należy również wykazywać w składanych informacjach podsumowujących.
WNT dokumentowane umową sprzedaży
Analizując opisany problem, można również odnieść się do przypadku, w którym sprzedaży dokonuje wprawdzie przedsiębiorca z innego kraju UE, ale zamiast faktury nabywca z Polski otrzymuje umowę sprzedaży.
Trzeba wskazać, że sposób dokumentowania dostawy (nawet jeżeli jest błędny i niezgodny z dyrektywą unijną) nie wpływa na sam mechanizm rozliczenia podatku po stronie kupującego.
Przedstawione na początku warunki WNT odnoszą się wyłącznie do kwestii materialnych, tzn. do statusu podatkowego zbywcy oraz nabywcy. W żadnym wypadku kwalifikowanie danej czynności do WNT nie jest determinowane rodzajem wystawionego dokumentu.
Powyższe nie wpływa również na obowiązek podatkowy w zakresie WNT, ponieważ w myśl art. 20 ust. 5 ustawy VAT w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zrealizowano dostawę towaru będącego przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia.
W takich okolicznościach problemem jest natomiast to, że brak faktury i posiadanie jedynie umowy sprzedaży wyklucza prawo do odliczenia podatku naliczonego przez kupującego (choć na marginesie należy wskazać, że TSUE dopuszcza możliwość uznania umowy za fakturę, o ile spełnione są warunki prawne).
Przykład 2.
Czynny podatnik z Polski zakupił od kontrahenta z Niemiec towar, który został przetransportowany z Niemiec do Polski. Niemiecki sprzedawca zamiast faktury dokumentującej WDT wysłał umowę sprzedaży. Ta okoliczność nie niweluje jednak po stronie polskiego kupującego konieczności rozliczenia WNT w Polsce. W przypadku braku faktury obowiązek podatkowy w zakresie WNT powstaje 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru.
Odpowiadając na pytanie postawione w tytule, należy jednoznacznie wskazać, że z uwagi na brak spełnienia kryteriów określonych w art. 9 ustawy VAT zakup towarów handlowych od zagranicznej osoby fizycznej nie jest wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów.
