Nie tylko czynniki biologiczne i substancje chemiczne, w tym rakotwórcze, oraz promieniowanie mają szkodliwy wpływ na zdrowie pracowników. Także hałas i drgania mechaniczne występujące w środowisku pracy mają negatywne oddziaływanie na organizm człowieka. Jakie działania i środki ochronne w tym zakresie przewidują przepisy – o tym poniżej.
BHP przy pracach związanych z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne – podstawa prawna
Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), jakie należy zapewnić podczas wykonywania prac, podczas których mogą wystąpić szkodliwe czynniki fizyczne w środowisku pracy w postaci hałasu lub drgań mechanicznych – zostały określone w przepisach Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne, zwanego dalej rozp. z dnia 5 sierpnia 2005 roku.
Pomiary wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne
Pracodawca ma obowiązek wykonywania pomiarów wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne oraz porównywania ich wyników z wartościami najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) i wartościami progów działania. Wartościami NDN oraz wartościami progów działania są:
- dopuszczalne wartości wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne, określone w załączniku nr 2 do Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 roku w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286), a dla kobiet w ciąży oraz młodocianych wskazane w odrębnych przepisach wykonawczych;
- wartości wielkości charakteryzujących hałas i drgania mechaniczne w środowisku pracy (bez uwzględniania skutków stosowania środków ochrony indywidualnej), określone w załączniku do rozp. MGiP z dnia 5 sierpnia 2005 roku.
Postępowanie w zakresie wykonywania pomiarów i ich rejestracji określają przepisy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Ryzyko zawodowe – ocena oraz dokumentowanie
Podczas oceny ryzyka zawodowego pracodawca powinien w szczególności uwzględnić kryteria określone w § 4 ust. 1 rozp. z dnia 5 sierpnia 2005 roku.
Program w zakresie ograniczenia narażenia na hałas lub drgania mechaniczne
Pracodawca sporządza i wprowadza w życie program działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas lub drgania mechaniczne, kierując się oceną ryzyka zawodowego oraz po osiągnięciu lub przekroczeniu w środowisku pracy:
- wartości NDN – w odniesieniu do hałasu,
- wartości progów działania – w odniesieniu do drgań mechanicznych.
Ponadto pracodawca dostosowuje działania określone we wspomnianym programie do potrzeb pracowników należących do grup szczególnego ryzyka, w szczególności zaś do kobiet w ciąży i młodocianych.
Brak możliwości uniknięcia lub wyeliminowania ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas
Stosownie do brzmienia § 6 ust. 1 rozp. z dnia 5 sierpnia 2005 roku w przypadku, gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas nie jest możliwe za pomocą środków ochrony zbiorowej albo organizacji pracy, pracodawca udostępnia:
- środki ochrony indywidualnej słuchu, jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości progów działania;
- środki ochrony indywidualnej słuchu oraz nadzoruje prawidłowość ich stosowania, jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy osiągają lub przekraczają wartości NDN.
Wspomniany przepis nie ma jednak zastosowania do prac:
- przy których właściwe stosowanie środków ochrony indywidualnej słuchu przez cały czas mogłoby spowodować większe zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika niż rezygnacja z ich stosowania, wykonywanych zwłaszcza przez osoby prowadzące akcję ratowniczą w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska, oraz usunięcia awarii bądź przeciwdziałania klęsce żywiołowej, a także kierujących pojazdami samochodowymi, ciągnikami rolniczymi lub maszynami samobieżnymi po drogach publicznych albo drogach komunikacyjnych i transportowych po terenie zakładu pracy;
- wykonywanych przez artystów – wykonawców widowisk muzycznych i rozrywkowych.
Obowiązek oznaczenia miejsc pracy o szczególnie wysokim poziomie hałasu
Pracodawca jest obowiązany oznaczyć znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości NDN. Do obowiązków pracodawcy należy ponadto wydzielenie strefy z takimi miejscami i ograniczenie dostępu do nich, jeżeli jest to technicznie możliwe do realizacji i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia takie wyodrębnienie.
Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony przed drganiami mechanicznymi oraz zimnem i wilgocią
Jeżeli wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne przekraczają wartości progów działania oraz występuje konieczność ochrony przed zimnem i wilgocią, pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie drgań ogólnych odzież ochronną, a pracownikom narażonym na działanie drgań miejscowych – rękawice ochronne.
Postępowanie w przypadku narażenia indywidualnego przekraczającego wartości NDN
Zgodnie z § 9 ust. 1 rozp. z dnia 5 sierpnia 2005 roku narażenie indywidualne pracownika na hałas lub drgania mechaniczne nie może przekroczyć wartości NDN. Jeżeli stwierdzono narażenie indywidualne na hałas lub drgania mechaniczne przekraczające wartości NDN, pracodawca:
- podejmuje niezwłocznie działania zmierzające do ograniczenia narażenia indywidualnego poniżej wartości NDN;
- ustala przyczyny zaistnienia nadmiernego narażenia indywidualnego;
- dobiera środki ochronne oraz podejmuje działania zapobiegawcze, które pozwolą uniknąć ponownego wystąpienia narażenia indywidualnego przekraczającego wartości NDN.
Obowiązek pracodawcy zapewnienia informacji oraz szkoleń
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom narażonym na działanie hałasu lub drgań mechanicznych odpowiednie informacje i szkolenia uwzględniające wyniki oceny ryzyka zawodowego przeprowadzonego na podstawie § 4 rozp. z dnia 5 sierpnia 2005 roku.
Zagadnienia, które powinny być w szczególności wzięte pod uwagę przy opracowywaniu informacji i organizacji szkoleń zostały wskazane w § 10 rozp. z dnia 5 sierpnia 2005 roku.
Czynniki i procesy pracy zagrażające pracownikowi (hałas i drgania mechaniczne). Podsumowanie
Hałas i drgania mechaniczne są czynnikami wysoce negatywnie oddziałującymi na organizm człowieka. W określonych branżach gospodarki nie sposób całkowicie wyeliminować ich szkodliwego wpływu. Dla zabezpieczenia pracowników pracodawcy muszą restrykcyjnie przestrzegać odpowiednich przepisów BHP. Jednym z ważniejszych działań w tym zakresie jest dokonywanie systematycznych badań i pomiarów wielkości charakteryzujących hałas i drgania mechaniczne oraz ocena ryzyka zawodowego. Pracodawca powinien także zapewnić pracownikom narażonym odpowiednie środki ochronne oraz informacje i szkolenia.
