Od 1 stycznia 2021 roku płatnicy składek lub osoba fizyczna zlecająca wykonanie dzieła na podstawie umowy o dzieło zawieranej z wykonawcą dzieła mają obowiązek zgłoszenia do ZUS-u umowy o dzieło.
Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każdy płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło ma obowiązek zgłaszania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych każdej zawartej umowy o dzieło, jeżeli zostaje ona zawarta z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy osoba nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Obowiązku tego należy dopełnić w ciągu 7 dni od zawarcia takiej umowy.
Czy należy zgłaszać umowę o dzieło zawartą z zagraniczną firmą do ZUS-u?
Pojawia się pytanie, czy obowiązek ten dotyczy także sytuacji, gdy dzieło zostało wykonane dla zagranicznej firmy. W tym artykule postaramy się omówić to zagadnienie.
W stosunku do podmiotów zagranicznych obowiązek zgłaszania zawartych umów o dzieło do ZUS-u dotyczyć będzie wyłącznie tych firm, które posiadają status płatnika składek w rozumieniu polskich przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych definiuje płatnika składek. I tak w myśl tych przepisów to:
- pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca ZUS;
- jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie – w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu, osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia oraz osób pobierających wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie;
- podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – w stosunku do osób, które ją wykonują na podstawie skierowania do pracy lub podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek wypłaca ten podmiot;
- ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne.
Wskazuje się, że status płatnika składek może wynikać z dowolnego tytułu prawnego, np. status płatnika składek będzie miała zagraniczna firma zatrudniająca pracowników na terenie Polski, którzy objęci są obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.
Przykład 1.
Jan Nowak wykonuje umowę o dzieło dla spółki ATDH GmbH. Spółka ta nie zatrudnia w Polsce pracowników, ani też nie spełnia przesłanek do uznania jej za płatnika składek w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W takiej sytuacji umowa o dzieło, którą zawarł Jan Nowak ze spółką ATDG GmbH, nie będzie podlegała zgłoszeniu do ZUS-u. Oznacza to, że ani spółka, ani Jan Nowak nie mają obowiązku informować ZUS-u o zawartej umowie o dzieło.
Przykład 2.
Jan Nowak wykonuje umowę o dzieło dla spółki ATDH GmbH. Spółka ta zatrudnia w Polsce około 20 pracowników i jest zgłoszona jako płatnik składek. W takiej sytuacji umowa o dzieło, którą zawarł Jan Nowak ze spółką ATDG GmbH, będzie podlegała zgłoszeniu do ZUS-u.
Umowa o dzieło z firmą z kraju Unii Europejskiej a przejęcie roli płatnika składek
Wspomnieć należy również o sytuacji, jaka wyniknąć może z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które to przyznaje pracodawcy niemającemu miejsca prowadzenia działalności w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo ma zastosowanie w zakresie zabezpieczenia społecznego, możliwość do tego, aby uzgodnić z pracownikiem, że spoczywający na pracodawcy obowiązek opłacenia składek może być wypełniany w jego imieniu przez pracownika, bez uszczerbku dla podstawowych obowiązków pracodawcy.
Pracodawca wówczas powiadamia instytucję właściwą tego państwa członkowskiego o dokonanych uzgodnieniach. Oznacza to, że przedsiębiorcy posiadający siedzibę w Unii Europejskiej, Szwajcarii, Europejskim Obszarze Gospodarczym, mogą przenieść status płatnika składek na zatrudnionych przez nich w Polsce pracowników. W tym celu konieczne jest zawarcie z pracownikiem zatrudnionym z Polski umowy o przejęciu obowiązków płatnika składek. W tej sytuacji zagraniczna firma nie będzie miała statusu płatnika składek w rozumieniu polskiej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Przykład 3.
Szwedzka spółka DLDL AB. będąca stroną umowy o pracę z osobą fizyczną z Polski zawarła ze wszystkimi zatrudnionymi umowy o przejęciu obowiązków płatnika składek. W takiej sytuacji nie będzie miała statusu płatnika składek, ani też nie będzie miała obowiązku zgłoszenia zawieranych umów o dzieło z ich wykonawcami.
Zgłoszenie umowy o dzieło z firmą spoza Unii Europejskiej
Obowiązek zgłaszania zawartych z wykonawcami umów o dzieło nie dotyczy przedsiębiorców z tzw. krajów trzecich, czyli takich, które posiadają siedzibę poza Unią Europejską, Szwajcarią i Europejskim Obszarem Gospodarczym.
Firmy zagraniczne mające siedzibę poza Unią Europejską, Szwajcarią i Europejskim Obszarem Gospodarczym nie mają statusu płatnika składek w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym. Zatrudnieni przez nich pracownicy podlegają tylko dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym i sami pełnią rolę płatnika składek.
Przykład 4.
Kanadyjska spółka nie ma w ogóle obowiązku zgłoszenia zawartej umowy o dzieło do ZUS-u, ani też obowiązek ten nie dotyczy wykonawcy wykonującego dzieło na podstawie umowy o dzieło z nią zawartej.
Co z umową o dzieło zawartą z firmą brytyjską?
Na marginesie warto wskazać, że pomimo brexitu umowa o handlu i współpracy pomiędzy UE a Wielką Brytanią potwierdza kontynuację dotychczasowych zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Idea jest więc taka, aby opisane wyżej zasady obowiązujące przedsiębiorców z Unii Europejskiej, Szwajcarii i Europejskiego Obszaru Gospodarczego miały zastosowanie również do przedsiębiorców z Wielkiej Brytanii.
1 lutego 2020 roku dokonał się Brexit, czyli wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej.
Pomimo to umowa o handlu i współpracy pomiędzy UE a Wielką Brytanią potwierdza kontynuację dotychczasowych zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Oznacza to, że zasady obowiązujące przedsiębiorców z Unii Europejskiej, Szwajcarii i Europejskiego Obszaru Gospodarczego mają zastosowanie do przedsiębiorców z Wielkiej Brytanii. Tak więc status płatnika składek będzie miała brytyjska spółka zatrudniająca pracowników na terenie Polski.
Przykład 5.
Jan Nowak wykonuje umowę o dzieło dla spółki ATDH Ltd. Spółka ta nie zatrudnia w Polsce pracowników, ani też nie spełnia przesłanek do uznania jej za płatnika składek w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W takiej sytuacji umowa o dzieło, którą zawarł Jan Nowak ze spółką ATDG GmbH, nie będzie podlegała zgłoszeniu do ZUS-u. Oznacza to, że ani spółka, ani Jan Nowak nie mają obowiązku informować ZUS-u o zawartej umowie o dzieło.
Przykład 6.
Jan Nowak wykonuje umowę o dzieło dla spółki ATDH Ltd. Zatrudnia ona w Polsce około 20 pracowników i jest zgłoszona jako płatnik składek. W takiej sytuacji umowa o dzieło, którą zawarł Jan Nowak ze spółką ATDG GmbH, będzie podlegała zgłoszeniu do ZUS-u.
Brak obowiązku zgłoszenia umowy o dzieło przez płatników
Należy mieć jednak na uwadze także to, że zagraniczna firma czy polski pracodawca, którzy są płatnikiem składek w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym, nie ma obowiązku zgłoszenia umowy o dzieło mimo zawarcia jej po dacie 1 stycznia 2021 roku, w następujących wypadkach:
- co do umów o dzieło, które zawarte zostały z własnym pracownikiem;
- co do umów o dzieło, które będą wykonywane na rzecz dotychczasowego pracodawcy, mimo że zostały zawarte z innym podmiotem;
- co do umów o dzieło, które zawarto z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na wykonanie przez nie usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności.
Przykład 7.
Tomasz Nowak prowadzi działalność gospodarczą jako architekt. Spółka z o.o. będąca płatnikiem składek z uwagi na zatrudnianie pracowników zawarła z nim umowę o dzieło na wykonanie projektu nowego budynku, w którym mieścić się ma w przyszłości siedziba spółki. Z uwagi na to, że wykonanie umowy wchodzi w zakres prowadzonej przez architekta działalności gospodarczej, zawarta umowa o dzieło nie będzie podlegała zgłoszeniu do ZUS-u.
Przykład 8.
Anna Kowalska jest zatrudniona na stanowisku korektora publikacji w firmie ABC Spółka z o.o. będącej płatnikiem składek. ABC Spółka z o.o. zawarła z panią Anną umowę o dzieło na napisanie 5 tekstów literackich, które zostaną opublikowane. Z uwagi na to, że ABC Spółka z o.o. zawarła umowę z własnym pracownikiem w osobie Anny Kowalskiej, umowa o dzieło nie będzie podlegała zgłoszeniu do ZUS-u.
Obowiązek zawiadomienia ZUS-u o zawarciu umowy o dzieło ma każdy płatnik składek lub osoba fizyczna, jeżeli zleci wykonanie dzieła osobie, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że zgłosić do ZUS-u należy zarówno umowy o dzieło zawierane z obywatelami polskimi, jak też umowy o dzieło zawierane z cudzoziemcami zamieszkującymi w Polsce zarówno na podstawie karty stałego, jak i czasowego pobytu.
Umowa o dzieło zawarta z obywatelem polskim lub cudzoziemcem mieszkającymi poza granicami Polski będzie podlegała zgłoszeniu w ZUS-ie wyłącznie wówczas, kiedy przychód uzyskiwany z tej umowy będzie opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych w Polsce.
