Nie jest żadną tajemnicą, że nabycie spadku stanowi czynność, która podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W typowej sytuacji, gdzie zarówno spadkobierca, jak i spadkodawca mieszkają na terenie Polski, wszystko wydaje się jasne. Co jednak w przypadku, gdy osoba fizyczna otrzyma spadek z zagranicy? Czy takie nabycie spadku z zagranicy podlega opodatkowaniu w Polsce, a jeżeli tak, to w jaki sposób dokonać rozliczenia? Na te oraz wiele innych pytań odpowiemy w niniejszym artykule.
Nabycie spadku z zagranicy - opodatkowanie
Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie tytułem dziedziczenia przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Trzeba jednak zauważyć, że nie jest to jedyna zasada opisana w ww. ustawie. W myśl art. 2 ustawy nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega bowiem podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Przedstawiony przepis wskazuje, że nabycie składników majątkowych znajdujących się za granicą i wchodzących w skład spadku podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, jeżeli spadkobierca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terenie RP.
Warto zatem zwrócić uwagę, że powyższy przepis w żaden sposób nie uzależnia okoliczności powstania obowiązku podatkowego od miejsca zamieszkania czy też rezydencji podatkowej w rozumieniu ustawy PIT. Dla opodatkowania nabycia spadku z zagranicy nie ma zatem znaczenia, czy spadkobierca posiada na terytorium Polski ośrodek interesów życiowych lub czy przebywa na nim dłużej niż 183 dni w ciągu roku. Kluczowa jest wyłącznie kwestia obywatelstwa lub stałego miejsca pobytu. W konsekwencji może dochodzić do nietypowych sytuacji, w których powstaje obowiązek rozliczenia podatku od zagranicznego spadku.
Przykład 1.
Obywatel polski mieszkający na stałe w Wielkiej Brytanii nabył spadek po swoim wujku z Kanady. Choć osoba ta ma stałe miejsce pobytu oraz ośrodek interesów życiowych w Wielkiej Brytanii, to takie nabycie spadku podlega opodatkowaniu polskim podatkiem od spadków i darowizn, gdyż bierze się pod uwagę fakt obywatelstwa.
Przykład 2.
Obywatel Ukrainy posiadający kartę stałego pobytu na terenie Polski odziedziczył spadek po swoim ojcu z Ukrainy. W takim przypadku osoba ta będzie zobowiązana do zapłaty podatku od spadku w Polsce, ponieważ na terenie RP ma miejsce stałego pobytu.
Sposób rozliczenia podatku od spadku
Jeżeli już ustalimy, że dana osoba jest podatnikiem podlegającym podatkowi od zagranicznego spadku, pojawia się pytanie o metodę rozliczenia podatku. Przede wszystkim zaznaczyć trzeba, że ustawa o podatku od spadków i darowizn nie przewiduje żadnego odrębnego sposobu opodatkowania spadków zagranicznych. W konsekwencji stosujemy te same zasady i reguły, które są właściwe dla spadków nabywanych w kraju.
Na podstawie art. 5 ww. ustawy obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.
Natomiast stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy przy nabyciu w drodze dziedziczenia obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku.
Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia (art. 6 ust. 4 ww. ustawy).
Należy zaznaczyć, że powyższy przepis nie odnosi się wyłącznie do polskich orzeczeń sądowych, lecz do każdych orzeczeń, również tych wydanych przez zagraniczne sądy.
Powyższe potwierdził w interpretacji podatkowej z 31 grudnia 2014 r., nr IBPBII/1/436-316/14/MCZ, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach:
„Z opisu stanu faktycznego wynika, że w dniu 11 kwietnia 2014 r. zmarł w USA brat Wnioskodawczyni, pozostawiając testament na mocy którego, spadek (położony na terytorium USA) nabyła w całości Wnioskodawczyni – siostra spadkodawcy. W dniu 27 maja 2014 r. Sąd Stanu C. (USA) wydał orzeczenie stwierdzające, że na mocy testamentu jedyną spadkobierczynią brata mieszkającego w USA jest Wnioskodawczyni; orzeczenie Sądu jest prawomocne.
Zatem w świetle art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn stwierdzić należy, że obowiązek podatkowy powstał dla Wnioskodawczyni z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia wyroku Sąd w USA z 27 maja 2014 r. o nabyciu spadku. Jeżeli orzeczenie to uprawomocniło się w dniu jego wydania, tj. 27 maja 2014 r., to nie ma przeszkód by stwierdzić, że z tą datą powstał dla Wnioskodawczyni obowiązek podatkowy”.
W konsekwencji datę powstania obowiązku podatkowego wyznacza dzień uprawomocnienia się orzeczenia zagranicznego sądu (lub dzień wydania innego oficjalnego dokumentu urzędowego potwierdzającego nabycie spadku).
W zakresie spadków zagranicznych również obowiązują przepisy stanowiące o całkowitym zwolnieniu od podatku, jeżeli spadkobierca należał do najbliższej rodziny, w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego złoży zgłoszenie SD-Z2 (art. 4a ustawy). W sytuacji gdy nabywca spadku nie jest członkiem najbliższej rodziny, ma miesiąc na złożenie zeznania podatkowego SD-3 (art. 17a ustawy).
Nabycie spadku z zagranicy a podwójne opodatkowanie
Naturalnie nie można wykluczyć takich sytuacji, w których spadek będzie opodatkowany zarówno w Polsce, jak i w kraju, gdzie mieszkał spadkodawca i gdzie znajdują się przedmioty wchodzące w skład masy spadkowej.
Gdy mowa o podwójnym opodatkowaniu, od razu na myśl przychodzą umowy zawarte przez Polskę w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Jednakże, co może być dużym zaskoczeniem dla podatników, tego typu umowy dotyczą unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodów i zysków majątkowych, co oznacza, że w Polsce mają one zastosowanie jedynie do podatków dochodowych, tj. podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych. Natomiast analizowany przez nas podatek od spadków i darowizn jest podatkiem majątkowym, a nie dochodowym.
Stanowisko to potwierdza również analiza zapisów Modelowej Konwencji OECD, będącej wzorem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania zawieranych przez Polskę i komentarza do niej.
W świetle komentarza do art. 22 Konwencji Modelowej opodatkowanie majątku, o którym mowa w tym artykule, dotyczy tylko podatków od majątku, z wyłączeniem podatków od majątku nieruchomego, spadków i darowizn oraz z przeniesienia zobowiązań.
Na marginesie warto wskazać, że Polska podpisała jedynie trzy umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Umowy takie zawarto jedynie z Węgrami, Austrią oraz Czechosłowacją i wszystkie one zostały ratyfikowane jeszcze w latach dwudziestych XX wieku.
Choć w większości przypadków nie zastosujemy żadnej metody unikania podwójnego opodatkowania nabycia spadku, to na szczęście dla podatników pojawiają się interpretacje podatkowe wskazujące, że zagraniczny podatek od spadku stanowi ciężar nabytego spadku i podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn w Polsce (np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 3 marca 2010 r., nr ITPB2/436-215/09/ENB).
Odpowiadając na pytania postawione na wstępie, wskazać należy, że kwestia opodatkowania nabycia zagranicznego spadku jest przede wszystkim uzależniona od obywatelstwa oraz miejsca stałego pobytu na terenie RP. Dodatkowo podatnicy muszą pamiętać, że obowiązują ich analogiczne zasady, jeżeli chodzi o samo rozliczenie podatku, jak w przypadku dziedziczenia masy spadkowej w Polsce. Ponadto w przeważającej większości spraw należy liczyć się z wystąpieniem podwójnego opodatkowania.
