Dyrektywa 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 roku w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym reguluje w szczególności prawo do publicznego udostępniania utworów i prawo podawania do publicznej wiadomości innych przedmiotów objętych ochroną. Jak zasady wynikające z dyrektywy wpływają na aspekty prawne zagadnienia, jakim jest framing utworów? Dowiesz się z poniższego artykułu.
Utwór i prawo do jego publicznego udostępniania
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku – właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności w zakresie rozpowszechniania utworu – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Co o udostępnianiu utworów mówi dyrektywa?
Zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.
Państwa członkowskie powinny przewidzieć wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania na jakiekolwiek podawanie do publicznej wiadomości utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie:
- dla artystów wykonawców — w odniesieniu do utrwaleń ich przedstawień;
- dla producentów fonogramów — w odniesieniu do ich fonogramów;
- dla producentów pierwszych utrwaleń filmów — w odniesieniu do oryginału i kopii ich filmów;
- dla organizacji radiowych i telewizyjnych — w odniesieniu do utrwaleń ich programów, niezależnie od tego, czy programy te są transmitowane przewodowo lub bezprzewodowo, włączając drogę kablową lub satelitarną.
Czynności publicznego udostępniania utworów i podawania do publicznej wiadomości określone w niniejszym artykule powodują wyczerpanie praw określonych wyżej.
W myśl powyższych przepisów autorom przysługuje zatem prawo o charakterze prewencyjnym, pozwalające im na podjęcie kroków wobec potencjalnych użytkowników ich utworów rozważających ich publiczne udostępnienie, tak aby zakazać im tych działań.
Framing utworów - jak orzecznictwo rozumie pojęcie publicznego udostępniania?
Publiczne udostępnienie w orzecznictwie rozumie się szeroko – uznaje się, że obejmuje ono każde udostępnianie utworu odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, z którego udostępnianie pochodzi, a zatem każdą transmisję lub retransmisję tego rodzaju, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym nadawanie programów (wyrok z 19 grudnia 2019 roku, Nederlands Uitgeversverbond i Groep Algemene Uitgevers, C-263/18, EU:C:2019:1111, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).
Pojęcie publicznego udostępnienia zakłada spełnienie 2 kumulatywnych przesłanek:
- czynności udostępnienia utworu,
- udostępnienia tego utworu publiczności.
Wszelkie działanie, poprzez które użytkownik świadomy konsekwencji swojego działania udziela dostępu do utworów chronionych, może stanowić czynność udostępniania.
Udostępnienie w rozumieniu dyrektywy powinno być ponadto nakierowane na nieokreśloną liczbę potencjalnych odbiorców i zakładać dość znaczną liczbę osób.
Na czym polega technika framingu?
Technika framingu polega na podziale strony w ramach witryny internetowej na kilka ramek i wyświetlaniu w jednej z nich za pomocą linku, na który można kliknąć, lub hotlinku (inline linking) elementu pochodzącego z innej witryny w celu ukrycia przed użytkownikami tej witryny pierwotnego środowiska, z którego pochodzi ten element, i stanowi czynność publicznego udostępnienia w rozumieniu orzecznictwa, w zakresie, w jakim technika ta skutkuje podaniem do wiadomości wyświetlanego elementu wszystkim potencjalnym użytkownikom tej witryny internetowej.
Zgodnie z orzecznictwem, gdy autor zezwala z wyprzedzeniem w sposób wyraźny i bezwarunkowy na publikację swoich artykułów w serwisie internetowym wydawcy prasy, bez zastosowania dodatkowo środków technologicznych ograniczających dostęp do tych utworów za pośrednictwem innych serwisów internetowych, można uznać w istocie, że autor ten zezwolił na udostępnienie tych utworów ogółowi internautów (wyrok z 16 listopada 2016 roku, Soulier i Doke, C-301/15, EU:C:2016:878, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).
Jeżeli podmiot praw autorskich od samego początku wprowadził lub nakazał środki ograniczające dotyczące publikacji jego utworu – sytuacja będzie inna. Będzie tak np. wtedy, gdy link, na który można kliknąć, umożliwia użytkownikom witryny, na której link ten się znajduje, obejście ograniczeń wprowadzonych w witrynie, gdzie zamieszczony został chroniony utwór, w celu ograniczenia publicznego dostępu do niego jedynie dla klientów tej witryny.
W takich okolicznościach nie można uznać, że ten podmiot praw autorskich wyraził zgodę na to, by osoby trzecie mogły swobodnie udostępniać publicznie jego utwory. W takim wypadku framing nie będzie zgodny z przepisami, w tym dyrektywą.
Zgodnie z orzecznictwem: „[…] art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 należy interpretować w ten sposób, że fakt umieszczenia na stronie internetowej osoby trzeciej, z wykorzystaniem techniki framingu, utworów chronionych prawem autorskim podanych do publicznej wiadomości w sposób ogólnie dostępny za zezwoleniem podmiotu praw autorskich w innej witrynie internetowej, gdy umieszczenie to następuje z obejściem środków zabezpieczających przed framingiem zastosowanych lub zleconych przez ten podmiot praw autorskich, stanowi publiczne udostępnienie w rozumieniu tego przepisu” (wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 9 marca 2021 roku, C-392/19).
