Podatek od czynności cywilnoprawnych, potocznie podatek PCC, to podatek m.in. od nabycia rzeczy ruchomych, nieruchomości, praw majątkowych, pożyczek. Termin jego płatności jest ściśle określony w ustawie. Co w przypadku gdy podatnik uchybi temu terminowi? Czy jest szansa na uniknięcie odpowiedzialności jeśli chodzi o podatek PCC po terminie? Jeżeli tak, to w jakim przypadku i co należy zrobić? Odpowiedź poniżej.
Przedmiot opodatkowania podatkiem PCC
Zgodnie z art. 1 Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
- umowy dożywocia;
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
- umowy depozytu nieprawidłowego;
- umowy spółki.
Ponadto opodatkowaniu podlegają zmiany umów wymienionych wyżej, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem art. 1 ust. 3 pkt 4 ustawy PCC oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione wyżej.
Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?
Obowiązek podatkowy powstaje co do zasady:
- z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej;
- z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy;
- z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną;
- z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki;
- z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody – od przedmiotów opodatkowania określonych w art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy PCC;
- z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej – jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym na fakt jej dokonania.
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność.
Kto jest zobowiązany do uiszczenia podatku?
Obowiązek podatkowy ciąży:
- przy umowie sprzedaży – na kupującym;
- przy umowie zamiany – na stronach czynności;
- przy umowie darowizny – na obdarowanym;
- przy umowie dożywocia – na nabywcy własności nieruchomości;
- przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności;
- przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności;
- przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy;
- przy ustanowieniu hipoteki – na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
- przy umowie spółki cywilnej – na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki – na spółce.
Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Podatek PCC po terminie - konsekwencje
Niezłożenie formularza PCC-3 dotyczącego podatku od czynności cywilnoprawnych, jak również nieuiszczenie podatku w terminie wskazanym w ustawie (14 dni) stanowi wykroczenie skarbowe zagrożone co do zasady karą grzywny.
Zgodnie z art. 54 § 1 ustawy Kodeksu karnego skarbowego podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Tym samym zarówno kara, jak i jej wysokość uzależniona jest od wysokości ewentualnie uszczuplonego podatku.
Niemniej jednak kara pojawia się w momencie, gdy organ podatkowy zorientuje się, że od danej czynności nie został uiszczony podatek i nie została złożona deklaracja. Podatnik może uniknąć negatywnych konsekwencji swojego zaniechania poprzez złożenie tzw. czynnego żalu.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy kks nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.
Składając czynny żal, podatnik:
- sam zawiadamia organ podatkowy o niezłożeniu deklaracji podatkowej oraz uszczupleniu podatku;
- wskazuje przyczyny, dlaczego nie złożył deklaracji w terminie;
- wskazuje, czy ktokolwiek z nim współdziałał lub składa oświadczenie, że nikt z nim nie współdziałał.
Ważne jest, aby wraz z czynnym żalem złożyć deklarację PCC-3 oraz uiścić podatek PCC od dokonanej czynności. Zarówno formularz, jak i potwierdzenie zapłaty podatku musi stanowić załącznik do czynnego żalu.
Zawiadomienie, tzw. czynny żal jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
- w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
- po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
