Ryzyko utraty środków utrzymania może dotyczyć zarówno osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, jak i prowadzących działalność gospodarczą (przedsiębiorców). Warunki uzyskania prawa do zasiłku bezrobotnych, które musi spełnić przedsiębiorca, są nieco odmienne od tych, które dotyczą zwolnionego pracownika. Jakie warunki musi spełnić przedsiębiorca, aby otrzymać zasiłek dla bezrobotnych? Wyjaśniamy w artykule!
Pojęcie przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 w związku z art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą, czyli zorganizowaną działalność zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły (przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej). W kontekście prawa do zasiłku dla bezrobotnych mówimy o przedsiębiorcy rozumianym wyłącznie jako osoba fizyczna, gdyż zasiłek dla bezrobotnych nie jest świadczeniem, które może przysługiwać osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej.
Bezrobotny
Bezrobotnym jest osoba, która bezpośrednio przed zarejestrowaniem się jako bezrobotna była zatrudniona nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej 6 miesięcy, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną – zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy, nieucząca się w szkole (z wyjątkiem nauki w pewnych kategoriach szkół wymienionych w ustawie), zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, dalej „u.p.z.i.r.p.”).
Ustawa określa ponadto inne wymogi konieczne do uzyskania statusu bezrobotnego, takie jak:
- ukończenie 18 lat;
- wiek poniżej 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna);
- brak nabycia prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę;
- nieuzyskiwanie miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych;
- niepobieranie na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego;
- niepobieranie na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania.
Zasiłek dla bezrobotnych a zawieszenie albo zamknięcie działalności gospodarczej
Szczególnym wymogiem, który musi spełnić przedsiębiorca, aby móc uzyskać status bezrobotnego, jest zgłoszenie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wniosku o zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej. Status bezrobotnego przedsiębiorca zachowuje w okresie zawieszenia wykonywania wspomnianej działalności (art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. f u.p.z.i.r.p.).
Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na czas nieokreślony albo określony, nie krótszy jednak niż 30 dni.
Na równi z okresem zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej – jako przesłanki uzyskania statusu bezrobotnego – traktuje się okres między dniem złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej a określonym w tym wniosku dniem podjęcia działalności gospodarczej
Przykład 1.
Osoba zamierzająca podjąć działalność gospodarczą złożyła 1 lutego wniosek o wpis do CEIDG, w którym jako datę podjęcia działalności gospodarczej wskazała 1 maja. W związku z tym w okresie po złożeniu wspomnianego wniosku (po 1 lutego) nie traci możliwości korzystania lub ubiegania się o status bezrobotnego aż do 1 maja.
Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się na skorzystanie z ulgi na start lub ZUS preferencyjnego, nie mają prawa do zasiłku dla bezrobotnych. W przypadku zawieszenia działalności gospodarczej, zasiłek dla bezrobotnych może przysługiwać dopiero po upływie 90 dni od zarejestrowania się w Powiatowym Urzędzie Pracy. W tym przypadku zasiłek przysługuje przez okres 3 miesięcy.
Rejestr bezrobotnych
Przedsiębiorca, który zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej, aby uzyskać prawo do zasiłku dla bezrobotnych, musi zostać zarejestrowany jako bezrobotny. Rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy prowadzą powiatowe urzędy pracy (art. 33 ust. 1 u.p.z.i.r.p.).
W celu dokonania rejestracji osoba ubiegająca się o zarejestrowanie jako bezrobotny zgłasza się do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na miejsce zameldowania stałe lub czasowe, a jeżeli nie jest zameldowana – do powiatowego urzędu pracy, na którego obszarze działania przebywa albo wnosi wniosek o dokonanie rejestracji na elektroniczną skrzynkę podawczą właściwego organu publicznej służby zatrudnienia (§ 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 kwietnia 2020 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy).
Zasiłek dla bezrobotnych
Zasiłek dla bezrobotnych należy do podstawowych świadczeń przysługujących osobom, które pozostają bez pracy.
Zgodnie z art. 1 ust. 4 w związku z ust. 3 u.p.z.i.r.p. zasiłki i inne świadczenia z tytułu bezrobocia – w tym zasiłek dla bezrobotnych – przysługują obywatelom polskim poszukującym zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej za granicą u pracodawców zagranicznych. Na warunkach szczegółowo określonych w ustawie wspomniane świadczenia przysługują również cudzoziemcom.
Prawo do zasiłku
Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu, dla którego nie ma propozycji odpowiedniej pracy, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych. Bezrobotny przedsiębiorca musi ponadto spełniać wymóg opłacania – w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni – składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy musi stanowić kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 71 ust. 1 pkt 1 i 2 lit. d u.p.z.i.r.p.)
Zasadniczo prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy (art. 71 ust. 1 u.p.z.i.r.p.). Jednak zgodnie z art. 75 ust. 1 pkt 8 w związku z ust. 2 pkt 2 u.p.z.i.r.p. osobie zarejestrowanej jako bezrobotny w okresie zgłoszonego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, zasiłek dla bezrobotnych będzie przysługiwać dopiero po okresie 90 dni od dnia zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy.
Wysokość zasiłku
Zgodnie rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, od 1 czerwca 2023 r. wysokość tego świadczenia wynosi:
- 1 491,90 zł – w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do zasiłku,
- 1 171,60 zł – w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku.
Dla osoby bezrobotnej, która była zatrudniona krócej niż pięć lat należy się 80 proc. kwoty tego świadczenia, czyli będzie przysługiwać:
- 1 193,60 zł – w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do zasiłku,
- 937,30 zł – w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku.
Osoba, która była zatrudniona dłużej niż 20 lat, może liczyć na 120 proc. kwoty zasiłku podstawowego, co daje:
- 1 790,30 zł – w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do zasiłku,
- 1 406,00 zł – w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku.
Okres pobierania zasiłku
Zgodnie z art. 73 u.p.z.i.r.p. okres pobierania zasiłku wynosi:
1) 180 dni – dla bezrobotnych zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju;
2) 365 dni – dla bezrobotnych:
- zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju lub
- powyżej 50. roku życia oraz posiadających jednocześnie co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku, lub
- którzy mają na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a małżonek bezrobotnego jest także bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiłku przez tego bezrobotnego, lub
- samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat.
Zasiłek dla bezrobotnych, choć jego wysokość odbiega od przychodów, jakie można osiągać prowadząc działalność gospodarczą, a czas jego pobierania jest ograniczony, pełni funkcję bufora ekonomicznego łagodzącego negatywne skutki braku prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności zarobkowej.
