Od 1 stycznia 2019 roku zaczęły obowiązywać przepisy wprowadzające do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2018 r. poz. 800; dalej jako Ordynacja podatkowa), obowiązkowe raportowanie schematów podatkowych. Nowelizacja nałożyła nowe obowiązki na podmioty zajmującej się doradztwem podatkowym oraz na ich klientów.
Jakie jest stanowisko rządu w sprawie obowiązkowego raportowania schematów podatkowych?
Rząd tłumaczy, iż wprowadzenie nowej instytucji jaką jest raportowanie schematów podatkowych, ma na celu zwiększenia efektywności w walce z nieuczciwymi podatnikami oraz wyeliminowanie tzw. agresywnej optymalizacji podatkowej. Nowe przepisy nakładają dodatkowe obowiązki zarówno na podmioty zajmujące się doradztwem podatkowym, m.ni. na doradców podatkowych, radców prawnych, adwokatów czy pracowników banków, jak również na klientów wspomnianych podmiotów.
Mimo, że nowela zaczęła obowiązywać z początkiem tego roku, to schematy mają już być raportowane, jeżeli pierwszej czynności związanej z ich wdrażaniem dokonano:
dla schematów krajowych – po 1 listopada 2018 roku;
dla schematów transgranicznych – po 25 czerwca 2018 roku.
Jaki jest cel wprowadzenia zmian?
Obowiązek przekazywania organom podatkowym informacji o schematach podatkowych, wprowadzony do Ordynacji podatkowej, jest następstwem powstania regulacji unijnych – Dyrektywy Rady (UE) 2018/822 z 25 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej, automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania, w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych, tzw. dyrektywy MDR.
Celem dyrektywy MDR jest zniechęcenie podatników do korzystania ze schematów podatkowych. Obowiązek ujawniania tych schematów, ma skutkować stopniowym zmniejszaniem się sytuacji, w których podatnik podejmie ryzyko wejścia do systemu agresywnego planowania podatkowego. Polski ustawodawca wprowadzając regulację zauważył ponadto, że omawiana dyrektywa jest korzystna również dla przedsiębiorców, gdyż raportowanie schematów podatkowych w znacznym stopniu ograniczy liczbę kontroli podatkowych.
Kogo dotyczą nowe regulacje?
Do stosowania nowych obowiązków będą obowiązani przede wszystkim promotorzy. Zgodnie z art. 86a Ordynacji podatkowej, promotorem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, w szczególności doradca podatkowy, adwokat, radca prawny, pracownik banku lub innej instytucji finansowej doradzający klientom (podmioty kwalifikowane), również w przypadku, gdy nie posiada miejsca zamieszkania, siedziby ani zarządu na terytorium kraju, która opracowuje, oferuje, udostępnia, wdraża lub zarządza wdrażaniem uzgodnienia. W uproszczeniu, chodzi o podmioty tworzące abstrakcyjne schematy podatkowe, wykorzystywane do optymalizacji podatkowej. Należy przy tym pamiętać, że promotorem może zostać każda osoba wykonująca czynności analogiczne do ww. podmiotów, bądź posiadająca podobne kwalifikacje.
Dodatkowo obowiązek raportowania schematów podatkowych obejmuje także podmioty, które korzystają ze schematów podatkowych stworzonych przez promotorów (klientów).
Czym jest schemat podatkowy?
Definicję schematu podatkowego zawarto w art. 86a § 1 pkt 10 Ordynacji podatkowej. Schematem podatkowym jest tzw. uzgodnienie kwalifikowane, tj. oprócz spełnienia ogólnych przesłanek dla uzgodnienia (czynności lub zespołu powiązanych ze sobą czynności, w których co najmniej jedna strona jest podatnikiem, które mają lub mogą mieć wpływ na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego), musi spełnić również kryterium głównej korzyści i posiadać:
ogólną cechę rozpoznawczą,
szczególną cechę rozpoznawczą,
inną szczególną cechę rozpoznawczą.
Kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione, w sytuacji gdy podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej, mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia.
Co dokładnie podlega raportowaniu?
Raportowanie dotyczy wszelkich schematów podatkowych (krajowych i transgranicznych), które spełniają kryteria wskazane w Ordynacji podatkowej (dla schematów krajowych), bądź w dyrektywie MDR (dla schematów transgranicznych), które mogą mieć wpływ na obowiązek podatkowy.
W przypadku schematów krajowych raportowanie obejmie wszystkie schematy podatkowe, m.in. schematy dotyczące CIT, PIT oraz VAT.
Raportowanie schematów podatkowych krajowych
Zgodnie z Ordynacją podatkową, schematy krajowe podlegają raportowaniu wówczas, gdy korzystający jest podmiotem kwalifikowanym – jego przychody, koszty lub aktywa przekraczają 10 mln euro lub schemat dotyczy rzeczy, lub praw o wartości rynkowej powyżej 2,5 mln euro, a przy tym:
- główną lub jedną z głównych korzyści, którą korzystający spodziewa się osiągnąć w związku ze schematem, jest korzyść podatkowa – rozumiana jako każde obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego lub opóźnienie jego powstania i spełniony jest przynajmniej jeden inny warunek z tzw. ogólnej cechy rozpoznawczej;
- spełnia co najmniej jeden z szeregu różnych innych warunków (bez względu na to, jaka jest główna korzyść ze schematu), m.in.:
- ma wpływ na część odroczoną podatku dochodowego lub aktywa, albo rezerwy z tytułu podatku odroczonego, istotny dla jednostki w rozumieniu rachunkowym i wpływ ten przekracza 5 mln zł rocznie;
- dotyczy niepobrania podatku u źródła w kwocie powyżej 5 mln zł rocznie, który to podatek byłby pobrany w przypadku niestosowania umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zwolnienia.
Wyjątki od obowiązku raportowania
Powyższe pokazuje, że ograniczenie obowiązku raportowania schematów podatkowych, zależne jest od przekroczenia wskazanego w ustawie limitu kwotowego. Dodatkowo obowiązek taki nie powstaje w sytuacji, gdy:
przychody i koszty korzystającego, albo wartość jego aktywów ustalone na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych, nie przekroczyły w roku poprzedzającym lub w bieżącym roku obrotowym równowartości 10 mln euro;
udostępniane lub wdrażane uzgodnienie dotyczy rzeczy, lub praw o wartości rynkowej nieprzekraczającej równowartości 2,5 mln euro;
gdy podmiot nie jest podmiotem powiązanym w rozumieniu podatków dochodowych.
Raportowanie schematów podatkowych transgranicznych
Transgraniczne schematy podlegają raportowaniu bez względu na to czy korzystający jest podmiotem kwalifikowanym, czy też nie, w sytuacji, gdy:
główną lub jedną z głównych korzyści, którą korzystający spodziewa się osiągnąć w związku ze schematem, jest korzyść podatkowa, a dodatkowo spełniony jest przynajmniej jeden inny warunek z tzw. ogólnej cechy rozpoznawczej;
bez względu na to, jaka jest główna korzyść ze schematu, jeżeli spełnia on co najmniej jeden z szeregu różnych warunków wymienionych w ustawie, m.in.:
występują zaliczane do KUP płatności transgraniczne na rzecz podmiotów powiązanych położonych w rajach podatkowych;
ten sam dochód lub majątek korzysta z metod mających na celu unikanie podwójnego opodatkowania w więcej niż jednym państwie;
występuje nieprzejrzysta struktura własności prawnej lub trudny do ustalenia jest beneficjent rzeczywisty;
dochodzi do przeniesienia praw w trudnych do wyceny wartości niematerialnych.
Dane ze schematów trafiające do organów podatkowych
Raportowaniu do organów podatkowych podlega szereg informacji zawartych w schemacie, m.in.: dane identyfikujące promotora oraz podmiotu korzystającego ze schematu, szczegółowy opis schematu, zastosowane w nim przepisy prawa podatkowego czy też spodziewana wysokość korzyści podatkowej.
Sankcje za niezaraportowanie schematu podatkowego
Niedopełnienie obowiązków w zakresie raportowania schematów podatkowych, wiąże się z dolegliwą karą grzywny. W skrajnych przypadkach sąd ma także prawo orzec środek karny zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
W przypadku osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, będących promotorami zatrudniających promotorów lub faktycznie wypłacających im wynagrodzenie, których przychody lub koszty ustalone na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych, przekroczyły w roku poprzedzającym rok obrotowy równowartość 8 mln zł, podlegają karze pieniężnej w wysokości nie większej niż 2 mln zł. Karę nakłada Szef Krajowej Administracji Skarbowej w drodze decyzji.
W przypadku stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu popełnienia przestępstwa skarbowego, jakim jest nieprzekazywanie informacji o schemacie podatkowym, przez promotora będącego osobą fizyczną zatrudnioną lub faktycznie otrzymującą wynagrodzenie od podmiotu, obowiązanego do wdrożenia wewnętrznej procedury, który nie dopełnił obowiązków wprowadzenia i stosowania wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania niewywiązywaniu się z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych, może zostać obciążony karą pieniężną do 10 mln zł.
Kara pieniężna jest przewidziana za:
nieprzekazanie właściwemu organowi informacji o schemacie podatkowym, albo przekazanie informacji po terminie;
nieprzekazanie właściwemu organowi danych dotyczących podmiotów, którym udostępniono standaryzowany schemat podatkowy, albo przekazanie ich po terminie;
nieprzekazanie pisemnej informacji podmiotowi obowiązanemu do przekazania schematu podatkowego o tym obowiązku lub przekazanie informacji po terminie;
nieprzekazanie podmiotowi obowiązanemu do przekazania schematu podatkowego danych, dotyczących schematu podatkowego lub przekazanie informacji po terminie;
nieprzekazanie pisemnie informacji podmiotom obowiązanym do przekazania informacji o schemacie podatkowym o tym, że promotor nie przekaże informacji o schemacie podatkowym lub przekazanie informacji po terminie;
posługiwanie się unieważnionym NSP.
Raportowanie schematów podatkowych – podsumowanie
Powyższy artykuł pokazuje jasno, że organy podatkowe dostały kolejne narzędzie w walce z nieuczciwymi podatnikami. Tym narzędziem jest wprowadzony z dniem 31 stycznia 2019 roku, obowiązek raportowania schematów podatkowych. Celem wdrożenia tego obowiązku, jest uszczelnienie systemu podatkowego i ograniczenie wykorzystywania przez podatników różnych form optymalizacji podatkowych.
Obowiązkowi podlegają zarówno krajowe jak i transgraniczne schematy podatkowe, przy czym zakresem zgłaszania objęte zostały także schematy dotyczące VAT.
