Nowy Polski Ład wprowadzi wiele różnych zmian. Najbardziej komentowane są jednak głównie jego skutki dla wynagrodzeń. Wymusi on także inne zmiany dla całego rynku pracy.
Nowy Polski Ład – czym jest?
Program zmian przedstawiony w sobotę 15 maja 2021 roku przez PiS nazwany został nowym Polskim Ładem. Ma pozwolić szybko wrócić polskiej gospodarce na ścieżkę wzrostu. Plan ten przewiduje działania i inwestycje w wiele obszarów, m.in. wynagrodzenia, emerytury, zdrowie, rodzinę, energetykę. Czy proponowane zmiany wpłyną na pracodawców?
Wynagrodzenia według nowego Polskiego Ładu
Z perspektywy pracownika Polski Ład sprowadza się do tego, że jeśli ktoś zarabia mniej niż 6 tys. zł miesięcznie, jego pensja netto wzrośnie, nie zmieni się przy zarobkach od około 6 tys. zł do około 11 tys. zł lub spadnie, gdy ktoś zarabia minimum 12 tys. zł. Są to propozycje zmian w systemie podatkowo-składkowym, na które złożą się:
- podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł;
- przesunięcie granicy II progu podatkowego do kwoty 120 tys. zł;
- zniesienie ryczałtu i możliwości odliczania części składki zdrowotnej od podatku;
- wciąż niesprecyzowana „ulga dla klasy średniej”.
Zgodnie z tymi założeniami reforma podatkowa nie ma bezpośrednio wpływu na wynagrodzenia brutto pracowników. Jednak zmiany te zdecydowanie zmienią sposób wyliczania wynagrodzeń netto.
Przykład 1.
Pani Karolina zarabia 3100 zł brutto, czyli na rękę otrzymuje obecnie 2273,24 zł. Jest to osoba powyżej 26. roku życia i nie jest uczestnikiem PPK. Po wprowadzeniu nowych przepisów jej wynagrodzenie będzie wyliczane w następujący sposób:
Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika:
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 3100 zł
ubezpieczenie emerytalne: 3100 zł x 9,76% = 302,56 zł
ubezpieczenie rentowe: 3100 zł x 1,5% = 46,50 zł
ubezpieczenie chorobowe: 3100 zł x 2,45% = 75,95 zł
RAZEM: 425,01 zł
Obliczenie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne:
podstawa składki zdrowotnej to: 3100 zł – 425,01 zł = 2674,99 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2674,99 x 9% = 240,75 zł
Obliczanie zaliczki na podatek dochodowy:
wynagrodzenie pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne wynosi: 2674,99 zł
podstawa naliczenia podatku: 2674,99 zł – 250 zł = 2424,99 zł, po zaokrągleniu 2425 zł
Wynagrodzenie netto wynosi: 3100 zł – 425,01 zł – 240,75 zł – 0 zł = 2434,24 zł
Zgodnie z powyższym pracownik skorzysta na zmianach – jego pensja na rękę wzrośnie o 161 zł miesięcznie. Całkowity koszt zatrudnienia pracownika w tym przypadku to wynagrodzenie brutto + składki społeczne finansowane przez pracodawcę (emerytalna 9,76%, rentowa 6,5%, wypadkowa 1,67%) = 3734,88 zł. Będzie on taki sam przed i po zmianie przepisów.
Podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tysięcy złotych sprawi, że jeżeli podstawa zaliczki na podatek będzie niższa niż 2500 zł (30 000 zł / 12 miesięcy = 2500 zł), wówczas podatek nie będzie obliczany. W przypadku gdy kwota ta będzie wyższa, automatycznie konieczne jest pobranie zaliczki na PIT.
Przykład 2.
Pan Jan zarabia 5500 zł brutto, czyli obecnie dostaje na rękę 3965,81 zł. Jest to osoba powyżej 26. roku życia i nie jest uczestnikiem PPK. Po wprowadzeniu nowych przepisów jego wynagrodzenie będzie wyliczane w następujący sposób:
Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika:
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 5500 zł
ubezpieczenie emerytalne: 5500 zł x 9,76% = 536,80 zł
ubezpieczenie rentowe: 5500 zł x 1,5% = 82,50 zł
ubezpieczenie chorobowe: 5500 zł x 2,45% = 134,75 zł
RAZEM: 754,05 zł
Obliczenie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne:
podstawa składki zdrowotnej to: 5500 zł – 754,05 zł = 4745,95 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 4745,95 zł x 9% = 427,14 zł
Obliczanie zaliczki na podatek dochodowy:
wynagrodzenie pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne wynosi: 4745,95 zł
podstawa naliczenia podatku: 4745,95 zł – 250 zł = 4495,95 zł, po zaokrągleniu 4496 zł > od 2500 zł, więc podatek naliczany od nadwyżki 1996 zł
zaliczka na podatek dochodowy do zapłaty w urzędzie skarbowym: 1996 zł x 17% = 339,32 zł, po zaokrągleniu 339 zł
Wynagrodzenie netto wynosi: 5500 zł – 754,05 zł – 427,14 zł – 339 zł = 3979,81 zł
Zgodnie z powyższym pracownik zyska na zmianach – będzie otrzymywał o około 14 zł więcej. Całkowity koszt zatrudnienia pracownika będzie taki sam przed i po zmianie przepisów (wynagrodzenie brutto + składki społeczne finansowane przez pracodawcę = 6626,40 zł).
Zmiana sposobu wyliczania wynagrodzeń zmieni dotychczasową kwotę netto u osób lepiej zarabiających. Obniżenie kwoty do wypłaty u pracowników otrzymujących wysokie wynagrodzenie może negatywnie wpłynąć na ich motywację. Dzieje się tak, ponieważ aspekt płacowy jest jednym z ważniejszych motywatorów, a nagłe zmniejszenie wypłaty będzie odczuwalne dla zatrudnionych. Dlatego w tym wypadku, aby pensje pracowników zostały na tym samym poziomie, część pracodawców zdecyduje się zwiększyć kwoty brutto, a tym samym zwiększą się koszty zatrudnienia. Ponadto całkowity koszt zatrudnienia może także wzrosnąć u pracodawców, którzy umawiają się z pracownikami na wynagrodzenie w kwocie netto. U pracowników z wysokim wynagrodzeniem zmiana ta spowoduje podwyższenie kwoty brutto, czyli składek stanowiących koszt pracodawcy.
Przykład 3.
Pan Jakub zarabia 17 000 zł brutto, czyli na rękę otrzymuje 12 078,06 zł. Jest to osoba powyżej 26. roku życia i nie jest uczestnikiem PPK. Po wprowadzeniu nowych przepisów jego wynagrodzenie będzie wyliczane według schematu:
Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika:
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 17 000 zł
ubezpieczenie emerytalne: 17 000 zł x 9,76% = 1659,20 zł
ubezpieczenie rentowe: 17 000 zł x 1,5% = 255,00 zł
ubezpieczenie chorobowe: 17 000 zł x 2,45% = 416,50 zł
RAZEM: 2330,70 zł
Obliczenie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne:
podstawa składki zdrowotnej to: 17 000 zł – 2330,70 zł = 14 669,30 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 14 669,30 zł x 9% = 1320,24 zł
Obliczanie zaliczki na podatek dochodowy:
wynagrodzenie pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne wynosi: 14 669,30 zł
podstawa naliczenia podatku: 14 669,30 zł – 250 zł = 14 419,30 zł, po zaokrągleniu 14 419 zł > od 2500 zł, więc podatek naliczamy od nadwyżki, czyli od 11 919 zł
zaliczka na podatek dochodowy do zapłaty w urzędzie skarbowym: 11 919 zł x 17% = 2026,23 zł, po zaokrągleniu 2026 zł
Wynagrodzenie netto wynosi: 17 000 zł – 2330,70 zł – 1320,24 zł – 2026 zł = 11 323,06 zł
Zgodnie z powyższym pracownik będzie stratny na zmianach – jego pensja na rękę obniży się o około 755 zł miesięcznie. Całkowity koszt zatrudnienia pracownika po wprowadzeniu nowych przepisów nie zmieni się (wynagrodzenie brutto + składki społeczne finansowane przez pracodawcę = około 20 481,60 zł). Jednak gdyby pracodawca chciał zrekompensować pracownikowi stratę, wówczas musiałby zwiększyć jego wynagrodzenie brutto do wysokości około 18 200 zł, przez co koszt zatrudnienia wzrósłby do około 21 927 zł, czyli o około 1445 zł miesięcznie.
Co z umowami zleceniami?
Obecnie w przypadku umowy zlecenia oskładkowanie zależy od wielu czynników. Jeśli umowa zlecenie jest dla zleceniobiorcy jedynym tytułem do ubezpieczeń, wtedy składki emerytalne i rentowe są obowiązkowe, a składka chorobowa jest odprowadzana dobrowolnie. Dodatkowo uczniowie i studenci do ukończenia 26 lat nie są objęci ubezpieczeniem z tytułu umowy zlecenia. Natomiast w przypadku kilku umów zleceń pod uwagę brane są wynagrodzenia wynikające z każdej umowy, a jeśli zleceniobiorca otrzymuje co najmniej pensję minimalną, to nie musi już odprowadzać składek z tytułu umowy zlecenia. Oznacza to, że w niektórych przypadkach umów zleceń wynagrodzenie otrzymywane na rękę jest większe w stosunku do wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na umowę o pracę. Ponadto pracodawca nie opłaca składek za takich zleceniobiorców, dlatego koszt ich zatrudnienia jest niższy niż koszt osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Nowy Polski Ład zakłada także wprowadzenie oskładkowania umów zleceń. Pełne ich oskładkowanie spowoduje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne od każdej umowy zlecenia. W praktyce oznacza to, że zleceniobiorca, którego przychód był obecnie nieoskładkowany, będzie płacił z jej tytułu składki ZUS, a co za tym idzie – otrzyma mniejszą pensję na rękę. Spowoduje to również wyższe koszty po stronie zleceniodawcy.
Przykład 4.
Pan Olaf jest osobą do 26. roku życia i posiada dodatkowo umowę o pracę, z której osiąga co najmniej minimalne wynagrodzenie. Z tytułu umowy zlecenia zawartej na kwotę 2000 zł brutto otrzymuje 1820,00 (składka zdrowotna wynosi 180 zł). Całkowity koszt zatrudnienia dla zleceniodawcy to 2000 zł. Po zmianach oskładkowania jego umowy pan Karol będzie otrzymywał:
Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez zleceniobiorcę:
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 2000 zł
ubezpieczenie emerytalne: 2000 zł x 9,76% = 195,20 zł
ubezpieczenie rentowe: 2000 zł x 1,5% = 30,00 zł
ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i pan Olaf do niego nie przystąpił
RAZEM: 225,20 zł
Obliczenie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne:
podstawa składki zdrowotnej to: 2000 zł – 225,20 zł = 1774,80 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 1774,80 zł x 9% = 159,73 zł
Obliczanie zaliczki na podatek dochodowy – pan Olaf jest zwolniony z podatku
Wynagrodzenie netto wynosi 2000 zł – 225,20 zł – 159,73 zł = 1615,07 zł
Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez zleceniodawcę:
ubezpieczenie emerytalne: 2000 zł x 9,76% = 195,20 zł
ubezpieczenie rentowe: 2000 zł x 6,5% = 130,00 zł
ubezpieczenie wypadkowe: 2000 zł x 1,67% = 33,40 zł
RAZEM: 358,60 zł
całkowity koszt wynagrodzenia: 2000 zł + 358,60 zł = 2358,60 zł
Wynika z tego, że zleceniobiorca po zmianach otrzyma wynagrodzenie niższe o około 212 zł, a koszty zleceniodawcy wzrosną o 358,60 zł.
W założeniach Polskiego Ładu znaleźć można również propozycje związane z całkowitą likwidacją umów cywilnoprawnych. Zatem początkowe zmiany, czyli pełne oskładkowanie umów, mają dążyć do tego, aby zupełnie pożegnać się z umowami „śmieciowymi”. Natomiast jedyną dostępną formą zatrudniania pracowników ma zostać umowa o pracę. Spowoduje to duże zamieszanie na rynku pracy i wśród osób, które korzystają z takich umów.
Elastyczna praca dla rodziców
Nowy Polski Ład zawiera także założenia, które dotyczą polskich rodzin i znacząco wpłyną na wykonywanie pracy. Przewiduje się wsparcie dla młodych rodziców w wychowywaniu dzieci i wprowadzanie zmian w Kodeksie pracy poprzez dodanie im pewnych uprawnień.
Pierwszym instrumentem służącym do godzenia życia zawodowego z opieką nad dzieckiem jest możliwość wykonywania pracy w formie telepracy lub pracy zdalnej. Druga propozycja dla rodziców obejmuje niższy wymiar czasu pracy. Ostatnią propozycją, która ma umożliwić rodzicom zatrudnienie, jest możliwość przesunięcia godzin rozpoczynania i kończenia pracy. Nie podano jeszcze dokładnych informacji, w jaki sposób instrumenty te będą funkcjonowały w ramach Polskiego Ładu. Podkreślono natomiast, że wybór jednej z wyżej wymienionych form elastycznego czasu pracy przez rodziców zależy od charakteru wykonywanej pracy. Ustaleń w tym zakresie obie strony stosunku pracy będą dokonywały na mocy porozumienia. W takim przypadku pracodawcy będą musieli podejść do czasu pracy rodziców bardziej elastycznie i uwzględniać takie sytuacje w harmonogramie zatrudnienia.
Emeryci zostaną na rynku pracy
Nowy Polski Ład zakłada także zwolnienie z podatku dla osób, które mimo osiągnięcia wieku emerytalnego dalej będą aktywne zawodowo i nie będą pobierać emerytury. Wprowadzenie takiej ulgi ma spowodować, że na rynku pracy będzie pojawiać się więcej osób starszych.
Przykład 5.
Pan Józef w 2021 roku osiągnął wiek emerytalny, ale nie przeszedł na emeryturę i nie pobiera świadczenia emerytalnego. Z tytułu umowy o pracę otrzymuje 4000 zł, czyli obecnie na rękę dostaje 2907,96 zł. Po zmianach i zwolnieniu z podatku pan Józef otrzyma 3140,96 zł, czyli więcej o 233 zł. Koszty pracodawcy w tym przypadku nie zmienią się.
Zmiany proponowane przez nowy Polski Ład będą wyzwaniem dla pracodawców, którzy będą musieli zmierzyć się z nowym sposobem wyliczania wynagrodzenia, likwidacją umów cywilnoprawnych i większymi uprawnieniami dla rodziców czy seniorów.
