Prawo autorskie - nazywane również prawem własności intelektualnej - reguluje Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Czas trwania ochrony, zależy od tego z jakim prawem autorskim mamy do czynienia i jakiego rodzaju utwór ma ochraniać. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym jest ochrona praw autorskich do utworu.
Przedmiot ochrony praw autorskich
Przedmiotem podlegającym prawom autorskim jest wszelka twórczość o charakterze indywidualnym ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności przedmiotami praw autorskich są utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
- plastyczne;
- fotograficzne;
- lutnicze;
- wzornictwa przemysłowego;
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
- muzyczne i słowno-muzyczne;
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
- audiowizualne (w tym filmowe).
Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia, natomiast odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne, są wyłączone spod ochrony. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną, a ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Czas trwania ochrony praw autorskich
W celu uzyskania odpowiedzi na pytanie o czas trwania ochrony praw autorskich, musimy najpierw określić różnice pomiędzy jego rodzajami. Jak wcześniej wspomniano, ochrona prawno-autorska wynika z podziału praw autorskich na dwie kategorie:
- prawo autorskie osobiste - jak sama nazwa wskazuje, mają charakter osobisty i mogą należeć tylko do autora utworu. Z uwagi na fakt, iż prawa te są prawami podmiotowymi, są one niezbywalne oraz nieprzenaszalne, nie można się ich zrzec. Jest to rodzaj niemajątkowej ochrony więzi twórców z utworem i nie podlegają ograniczeniom czasowym - chronią bezterminowo od momentu powstania utworu. Nadają prawo do oznaczenia dzieła nazwiskiem lub pseudonimem twórcy albo do udostępnienia go anonimowo. Właściciel praw ma również możliwość zdecydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu utworu oraz o sposobie korzystania z niego.
- prawo autorskie majątkowe - twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania i rozporządzania utworem oraz czerpania wszelkich korzyści materialnych z użytkowania. Rozporządzanie rozumiane jest jako np. zbycie praw, czy udzielenie licencji. Prawa majątkowe, jak określa ustawa są ograniczone czasowo. W przypadku utworu pracowniczego, uprawnienie może od momentu powstania przysługiwać osobie innej niż twórca - pracodawcy.
Zgodnie z polską ustawą o prawach autorskich, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 70 lat od:
- śmierci twórcy, lub śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;
- pierwszego rozpowszechnienia w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;
- pierwszego rozpowszechnienia w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca;
- śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego - w odniesieniu do utworu audiowizualnego
Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie. Dopuszcza się bez zezwolenia twórcy nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, jednak pamiętając o zasadzie nie naruszenia praw autorskich osobistych.
