Stowarzyszenia również mogą mieć status podatników w zakresie zobowiązań publicznoprawnych, co generuje ich odpowiedzialność za regulowanie podatków. Z uwagi na różne okoliczności stowarzyszenie może zostać poddane procesowi likwidacji. W związku z tym pojawia się pytanie jaka jest odpowiedzialność podatkowa likwidatora stowarzyszenia. Wyjaśniamy w artykule.
Kto odpowiada za zobowiązania podatkowe stowarzyszenia?
Na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach możemy wskazać, że stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Ponadto można wyróżnić 2 rodzaje stowarzyszeń: rejestrowe oraz zwykłe.
Stowarzyszenie rejestrowe podlega wpisowi do KRS i na tej podstawie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność. Stowarzyszenie rejestrowe jest zobowiązane mieć zarząd.
Natomiast uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nieposiadające osobowości prawnej. Stowarzyszenie zwykłe może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Stowarzyszenie zwykłe nie podlega wpisowi do KRS, lecz jest wpisywane do ewidencji stowarzyszeń.
Stowarzyszenie zwykłe reprezentuje przedstawiciel reprezentujący stowarzyszenie zwykłe albo zarząd. Stowarzyszenie zwykłe może mieć zarząd. Każdy członek odpowiada za zobowiązania stowarzyszenia zwykłego bez ograniczeń całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi członkami oraz ze stowarzyszeniem. Odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy egzekucja z majątku stowarzyszenia zwykłego okaże się bezskuteczna.
Stowarzyszenie może mieć status podatnika, np. może być podatnikiem podatku CIT. Dotyczy to zarówno stowarzyszeń rejestrowych (posiadających osobowość prawną), jak i stowarzyszeń zwykłych (będących jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej).
Warto w tym miejscu wskazać, że w przypadku podatku CIT istnieje możliwość zastosowania zwolnienia określonego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, gdzie podano, że zwalnia się od podatku dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele.
Powyższe nie zmienia jednak faktu, że do stowarzyszeń znajduje zastosowanie art. 26 Ordynacji podatkowej, który wskazuje, że podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.
Likwidacja stowarzyszenia i odpowiedzialność podatkowa likwidatora stowarzyszenia
Obie formy stowarzyszenia mogą podlegać procesowi likwidacji. Jak czytamy w art. 36 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, w razie rozwiązania się stowarzyszenia na podstawie własnej uchwały likwidatorami stowarzyszenia są członkowie jego zarządu, jeżeli statut lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu, uchwała ostatniego walnego zebrania członków (zebrania delegatów) tego stowarzyszenia nie stanowi inaczej. W razie rozwiązania stowarzyszenia przez sąd zarządza on jego likwidację, wyznaczając likwidatora.
Obowiązkiem likwidatora jest przeprowadzenie likwidacji w możliwie najkrótszym czasie, w sposób zabezpieczający majątek likwidowanego stowarzyszenia przed nieuzasadnionym uszczupleniem.
Likwidator w szczególności powinien:
- zawiadomić sąd o wszczęciu likwidacji i wyznaczeniu likwidatora, z podaniem swego nazwiska, imienia i miejsca zamieszkania, jeżeli nie zachodzą warunki określone w art. 36 ust. 2;
- dokonywać czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji, podając do publicznej wiadomości informację o wszczęciu postępowania likwidacyjnego;
- po zakończeniu likwidacji zgłosić sądowi wniosek o wykreślenie stowarzyszenia z Krajowego Rejestru Sądowego.
Jeżeli likwidacja nie zostanie zakończona w ciągu roku od dnia jej zarządzenia, likwidatorzy przedstawiają przyczyny opóźnienia sądowi, który w razie uznania opóźnienia za usprawiedliwione przedłuża termin likwidacji lub zarządza zmianę likwidatorów.
Majątek zlikwidowanego stowarzyszenia przeznacza się na cel określony w statucie lub w uchwale walnego zebrania członków (zebrania delegatów) o likwidacji stowarzyszenia. W razie braku postanowienia statutu lub uchwały w tej sprawie sąd orzeka o przeznaczeniu majątku na określony cel społeczny. Koszty likwidacji pokrywa się z majątku likwidowanego stowarzyszenia.
Przechodząc na grunt przepisów podatkowych, wskażmy na konstrukcję odpowiedzialności osób trzecich. Otóż przepisy Ordynacji podatkowej przewidują możliwość solidarnej odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe podatnika. Taka odpowiedzialność jest orzekana tylko w zakresie wskazanym w ustawie (nie można jej rozszerzać na inne podmioty) i tylko na podstawie decyzji.
Zgodnie z art. 116a Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe innych osób prawnych – w tym stowarzyszeń – odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi podmiotami. Za zaległości podatkowe stowarzyszenia powstałe przed jego wpisem do właściwego rejestru odpowiadają solidarnie osoby działające na rzecz stowarzyszenia do chwili wpisu.
Członek zarządu stowarzyszenia zwykłego odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze stowarzyszeniem i pozostałymi członkami zarządu za zaległości podatkowe stowarzyszenia. W przypadku gdy stowarzyszenie zwykłe nie ma zarządu, za zaległości podatkowe stowarzyszenia odpowiada całym swoim majątkiem członek stowarzyszenia solidarnie ze stowarzyszeniem i pozostałymi członkami.
Okazuje się jednak, że zasady odpowiedzialności jako osób trzecich obejmują nie tylko członków zarządu stowarzyszenia, ale także likwidatorów stowarzyszenia.
W myśl bowiem art. 116b Ordynacji podatkowej likwidatorzy innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 odpowiadają za zaległości podatkowe tych osób powstałe w czasie likwidacji.
Odpowiedzialność likwidatorów stowarzyszenia – jako osób trzecich – obejmuje te zaległości podatkowe, które powstały w czasie likwidacji. Podkreślmy, że odpowiedzialność ta ma charakter akcesoryjny, tzn. możliwa jest odpowiedzialność likwidatora w sytuacji, gdy nie jest możliwe wyegzekwowanie należności z majątku samego stowarzyszenia.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że likwidatorem stowarzyszenia może być członek zarządu. Taka sytuacja może zatem oznaczać, że ta sama osoba fizyczna będzie ponosić odpowiedzialność jako osoba trzecia za zaległości podatkowe stowarzyszenia w czasie jego działania oraz za zaległości powstałe w czasie likwidacji.
Co istotne, na mocy art. 116b § 3 Ordynacji podatkowej do odpowiedzialności likwidatorów przepisy wyłączające odpowiedzialność z art. 116 stosuje się odpowiednio. Na podstawie tego przepisu możemy podać, że np. jeżeli likwidator wskaże mienie stowarzyszenia, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych stowarzyszenia w znacznej części, to nie będzie ponosić odpowiedzialności na zasadach przewidzianych dla osób trzecich.
W rezultacie nie tylko likwidatorzy spółek mogą ponosić odpowiedzialność za zaległości podatkowe. Przepisy Ordynacji podatkowej rozszerzają zakres takiej odpowiedzialności również na likwidatorów innych osób prawnych, w tym także stowarzyszeń.
