Dobrą wiadomością dla osób, które dokonują zawarcia umowy kupna-sprzedaży na aukcjach internetowych, jest odstąpienie od umowy możliwe w terminie 14 dni od dnia dostarczenia towaru. Istotnie zmienił się stan prawny w tym zakresie. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie dość niejasnych przepisów regulujących tę materię.
Odstąpienie od umowy - poprzedni stan prawny
Na gruncie poprzedniego stanu prawnego, tj. przed 25 grudnia 2014 r. odstąpienie od umowy sprzedaży zawartej w drodze licytacji internetowej było wykluczone. Art. 16 ust. 1 pkt 10 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny stanowił, że przepisów o umowach zawieranych na odległość nie stosuje się do sprzedaży z licytacji. Założeniem zmian wprowadzonych ustawą o prawach konsumenta było ukrócenie praktyk stosowanych przez przedsiębiorców, którzy wybierali formę aukcji internetowej, aby uniemożliwić konsumentowi zwrot towaru. Klient był pozbawiony „prawa do namysłu” i ponosił ryzyko zakupu produktu niezgodnego z jego oczekiwaniami.
Aukcja publiczna a aukcja internetowa
Ustawa o prawach konsumenta w art. 38 zawiera wyjątki od generalnej zasady przyznającej konsumentowi prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Wśród tych wyjątków jest mowa o umowach zawartych w drodze aukcji publicznej. Czy pojęcie aukcji publicznej obejmuje swym zakresem licytacje internetowe? Odpowiedź na to pytanie daje słowniczek pojęć ustawowych (art. 2 pkt 6 ustawy o prawach konsumenta):
Aukcja publiczna oznacza sposób zawarcia umowy polegający na składaniu organizatorowi aukcji w ramach przejrzystej procedury konkurencyjnych ofert przez konsumentów, którzy w niej fizycznie uczestniczą lub mogą uczestniczyć, i w której zwycięski oferent jest zobowiązany do zawarcia umowy. |
Powyższa regulacja wdraża art. 2 pkt 13 dyrektywy 2011/83/UE, który definiuje aukcję publiczną:
jako metodę sprzedaży, w której towary lub usługi są oferowane przez przedsiębiorcę konsumentom, którzy osobiście uczestniczą lub mają możliwość osobistego uczestnictwa w aukcji w ramach przejrzystej procedury składania konkurencyjnych ofert prowadzonej przez organizatora aukcji, i w której zwycięski oferent jest zobowiązany do nabycia towarów lub usług. |
Z pomocą w interpretacji wyżej przytoczonego przepisu przychodzi nam motyw 24 dyrektywy 2011/83/WE wprost wskazując, że:
korzystanie w celach aukcyjnych z platform internetowych dostępnych dla konsumentów i przedsiębiorców nie powinno być uznawane za aukcję publiczną w rozumieniu dyrektywy. |
Jako aukcję publiczną powinniśmy traktować zatem aukcję w rozumieniu art. 701 Kodeksu cywilnego, o ile ma ona publiczny charakter. Na gruncie tego przepisu aukcję można postrzegać jako „(…) tryb zawarcia umowy, w którym charakterystyczna jest jedność miejsca i czasu. Uczestnicy i organizator obecni są bowiem równocześnie w jednym miejscu i jednym czasie, ewentualnie komunikują się za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Oferty składane są przez uczestników stopniowo w drodze tzw. postąpień.” (Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak, Komentarz do art. 701 Kodeksu cywilnego, LEX) Użycie w definicji aukcji publicznej sformułowania "lub mogą uczestniczyć" pozwala na uznanie, że dopuszczalne jest uczestniczenie przez konsumenta w aukcji również przy użyciu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość. Jako aukcji publicznej nie możemy zatem potraktować licytacji internetowej, gdyż nie zachodzi przesłanka osobistego uczestnictwa i fizycznej obecności jej uczestników.
Nie zmienia to faktu, że aukcja publiczna może zostać potraktowana jako sposób zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa. Wówczas odstąpienie od umowy nie będzie możliwe na zasadach przewidzianych w ustawie o prawach konsumenta, ponieważ pełne zastosowanie znajdzie wyłączenie art. 38 pkt 11.
Odstąpienie od umowy - podsumowanie
Mimo małego zamieszania terminologicznego jednoznacznie należy uznać, że konsument ma pełne prawo odstąpić od umowy zawartej na aukcji internetowej np. Allegro, eBay. Jeżeli zatem przedsiębiorca nie będzie chciał uznać naszego uprawnienia, powołując się na art. 38 ustawy o prawach konsumenta, warto odwołać się do przytoczonej definicji aukcji publicznej i wytycznych dyrektywy.
