Przedsiębiorcy dokonujący transakcji na masową skalę nie znają swoich kontrahentów. W takich przypadkach starają się sprawdzać w ogólnie dostępnych bazach, czy ich kontrahent prowadzi rzeczywiście działalność oraz czy jest podatnikiem podatku VAT, zdążają się sytuację w których sprzedaży dokonał podmiot nieaktywny. Kontrolujemy przede wszystkim naszych dostawców, ponieważ ma to istotny wpływ na rozliczenie podatku VAT. Sprawdzenie kontrahenta ma uchronić nas przed nieprawidłowym rozliczeniem podatkowym.
Prawo do odliczenia podatku VAT
Zgodnie z przepisem art. 86 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług – dalej: ustawa o VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.
Jak wynika z przywołanych wyżej przepisów, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).
Powyższa zasada wyklucza możliwość dokonania odliczenia podatku naliczonego przez podmiot niebędący czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT oraz podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych.
Przypadki ograniczające prawo do odliczenia podatku naliczonego
Oczywiście nie zawsze podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego. Ustawodawca dał mu możliwość wykonania tego w określonych terminach, pod warunkiem spełnienia przez nich zarówno tzw. przesłanek pozytywnych, jak i niezaistnienia przesłanek negatywnych wskazanych w art. 88 ustawy o VAT.
Przypomnijmy, że nie stanowią podstawy do obniżenia podatku lub jego zwrotu m.in. faktury wystawione przez podmiot nieistniejący. Podobnie traktowane są faktury stwierdzające czynności, które nie zostały dokonane.
Regulacje w tym zakresie zdają się być zrozumiałe – podatnicy mogą korzystać z odliczenia lub zwrotu podatku jedynie wówczas, gdy dana transakcja faktycznie miała miejsce i świadczył ją podmiot wskazany na fakturze.
Wykreślenie podatnika podatku VAT
Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym.
Podmioty są co zasady obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5 złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne.
Jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego; zgłoszenie to stanowi dla naczelnika podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT.
Naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania go o tym, jeżeli:
-
podatnik nie istnieje lub
-
mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, lub
-
dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą lub podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, dyrektora izby administracji skarbowej bądź Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, lub
-
posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu Ordynacji podatkowej, lub
-
wobec tego podatnika sąd orzekł, na podstawie odrębnych przepisów, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
Wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który:
-
zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy lub
-
będąc obowiązanym do złożenia deklaracji, nie zrobił tego za 3 kolejne miesiące lub za kwartał, lub
-
składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje, w których nie wykazał sprzedaży, nabycia towarów lub usług ani importu towarów z kwotami podatku do odliczenia, lub
-
wystawiał faktury bądź faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane, lub
-
prowadząc działalność gospodarczą, wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio bądź bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej.
Powyższe regulacje wskazują więc, że podatnik, który nie jest aktywny, może być z urzędu wykreślony z rejestru VAT.
Czy podmiot nieaktywny to podmiot nieistniejący?
W przypadku, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący, podatek naliczony z nich wynikający nie stanowi podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego.
Podatnicy jednak zastanawiają się, czy podmiot nieistniejący, to także podmiot nieaktywny, który został wykreślony z rejestru.
Przykład 1.
Przedsiębiorca dokonujący sprzedaży internetowej zakupił usługę informatyczną od podmiotu, z którym nigdy wcześniej nie współpracował. Po jej wykonaniu kontrahent wystawił fakturę, w której wykazał podatek naliczony. Analiza dokumentu przez dział księgowy wykazała, że został on wykreślony z rejestru podatników podatku VAT. Czy w takiej sytuacji podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury?
Odpowiadając na pytanie, na wstępie należy podkreślić, że czynność udokumentowana fakturą jest czynnością faktycznie wykonaną. Wystawiona faktura podaje więc kwoty zgodnie z rzeczywistością oraz potwierdza czynności, co do których nie mają zastosowania przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego.
Musimy także podkreślić, że prawo do odliczenia podatku naliczonego jest podstawowym i fundamentalnym prawem podatnika wynikającym z konstrukcji podatku od towarów i usług jako podatku od wartości dodanej.
Aby jednak takie prawo powstało, to u wystawcy faktury podatek VAT musi być wymagalny, co oznacza, że powstał obowiązek podatkowy z tytułu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz powstała podstawa opodatkowania z tytułu zrealizowania jednej z czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Niewystarczające jest więc przy tym dla prawa do odliczenia podatku z danej faktury jedynie ustalenie, że dana usługa została wykonana, jeżeli nie zostanie wykazane, że to w wyniku czynności udokumentowanej tą właśnie fakturą rodzącą u sprzedawcy powstanie obowiązku podatkowego doszło do nabycia tej usługi.
Wobec powyższego oraz mając na uwadze, że czynności udokumentowane wskazanymi w przykładzie fakturami były opodatkowane podatkiem VAT, a nabyte od kontrahenta usługi – wykorzystywane do czynności opodatkowanych, nabywcy przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Sam fakt wykreślenia nie powinien tego prawa eliminować. Jak wynika z pytania, kontrahent wystawił fakturę i zachowywał się jak podatnik podatku VAT, lecz nie figurował w rejestrze podatników VAT czynnych.
Podsumowując, w przedstawionej sytuacji podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury otrzymanej od podmiotu nieaktywnego.
