Z myślą o startupach zacznie funkcjonować nowy rodzaj spółki kapitałowej – prosta spółka akcyjna. Skorzystać z niej będzie jednak mógł każdy przedsiębiorca, któremu zależy na szybkim założeniu spółki i rozpoczęciu działalności na polskim rynku. Omawiamy najważniejsze zagadnienia dotyczące nowej spółki.
Startupy na polskim i zagranicznym rynku
Przez „startup” rozumie się innowacyjne przedsiębiorstwo, które dopiero poszukuje optymalnego, zyskownego modelu biznesowego. Dla startupów charakterystyczne jest tworzenie i wdrażanie nowych produktów, które często usprawniają działanie już stosowanych rozwiązań. Z uwagi na niepewność, jaka nieodłącznie wiąże się ze startupami, osoby mające pomysł na nowy produkt lub usługę zakładają spółki. Od 1 marca 2021 r. obok spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, dla przedsiębiorców dostępna będzie prosta spółka akcyjna (PSA).
Prosta spółka akcyjna została wprowadzona do Kodeksu spółek handlowych ustawą o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z założeniami ma ona mieć cechy zarówno spółki z o.o., jak i akcyjnej. Wyróżniać będzie ją minimum formalności oraz elektronizacja procedur. PSA to odpowiedź na potrzeby startupów, które w pełni czerpią z nowoczesnej technologii, ale napotykają na duże trudności od strony formalnej. Tymczasem jak można przeczytać na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju, potencjał startupów rośnie. Szacuje się, że w 2023 r. będzie to 2,2 mld zł wartości dodanej i 50 tys. miejsc pracy.
Mimo że PSA jest dedykowana przede wszystkim startupom, to ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń sektorowych. Od 1 marca 2021 r. z nowej spółki kapitałowej będzie mógł skorzystać każdy przedsiębiorca, któremu zależy na oferowanych w jej ramach możliwościach.
Kapitał zakładowy w wysokości złotówki
Aby założyć prostą spółkę akcyjną, potrzebny będzie kapitał akcyjny o minimalnej wartości 1 zł. To ogromna różnica w porównaniu do kwot kapitałów zakładowych występujących przy spółkach z o.o. i akcyjnej. W przypadku tej pierwszej mowa o 5 000 zł, a drugiej aż 100 000 zł. Tymczasem wartością startupów najczęściej jest nie zaplecze finansowe, ale wiedza specjalistów. Dostrzegł to ustawodawca, który już w 2016 r. zapowiedział stworzenie nowej spółki kapitałowej.
Niski kapitał w przypadku PSA to odpowiedź na potrzeby pomysłodawców, a z drugiej stworzenie na polskim rynku warunków do rozwoju startupów. Nowa spółka ma zapobiec „uciekaniu” startupów za granicę, gdzie brak kapitału już od dawna nie jest przeszkodą w prowadzeniu działalności i pozyskiwaniu środków na dalszy rozwój, prowadzenie badań i tworzenie innowacyjnych produktów.
W odróżnieniu od spółki z o.o. czy spółki akcyjnej do PSA będzie można wnieść też wkład w postaci know-how czy usług. Takie rozwiązanie ma również wyrównać szansę pomysłodawców, których atutem jest wiedza. W przypadku standardowej spółki ma miejsce sytuacja, gdy innowator znajduje się na gorszej pozycji niż inwestor z kapitałem. Inaczej mówiąc, spółka PSA chroni interesy pomysłodawców.
Czym będzie wyróżniać się prosta spółka akcyjna?
Zgodnie z założeniami prosta spółka akcyjna ma być przystępna dla każdego, kto będzie chciał ją założyć. Różnice między PSA a spółką z o.o. i spółką akcyjną są widoczne na kilku płaszczyznach:
● zawiązanie spółki
PSA może zostać zarejestrowana elektronicznie (w ciągu 24 godzin) albo założona w formie aktu notarialnego. Drugie rozwiązanie ma zastosowanie w przypadku wkładów niepieniężnych. Wówczas standardowy, wypełniany przez internet formularz się nie sprawdza. Przed rejestracją PSA nie jest konieczne wniesienie wkładów ponad minimalną wysokość (1 zł), nie obowiązuje też zasada surowości statutu (obowiązuje dowolność w konstruowaniu postanowień spółki).
Prostą spółkę akcyjną może zawiązać jedna lub kilka osób (akcjonariuszy) – wykluczone jest zakładanie spółki PSA przez jednoosobową spółkę z o.o.;
● struktura majątkowa spółki
Minimalny kapitał akcyjny wynosi 1 zł, a jego ewentualna zmiana nie wymaga zmiany umowy spółki. Wśród dopuszczalnych wkładów jest m.in. wkład w postaci świadczenia pracy. Na wniesienie wkładów założyciele mają 3 lata, mogą one też zostać zwrócone w czasie działania spółki, pod warunkiem jednak, że wypłata nie doprowadzi do jej niewypłacalności (ma to chronić wierzycieli spółki przed ewentualnym wyprowadzaniem majątku).
Struktura majątkowa PSA przewiduje również tzw. akcje beznominałowe. To wkłady, które akcjonariusze mogą otrzymać np. za wkład intelektualny w rozwój spółki czy za opracowanie pomysłu na innowacyjny produkt lub usługę;
● akcje i prawa udziałowe
Akcje nie mają formy dokumentu – są zdematerializowane. Jednocześnie każda PSA będzie musiała prowadzić rejestr akcjonariuszy. Wszystkie akcje PSA będą rejestrowane w rejestrze akcjonariuszy prowadzonym w formie elektronicznej przez jeden z upoważnionych do tego podmiotów, np. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., banki powiernicze i prowadzące działalność maklerską czy kancelarie notarialne.
Przepisy Kodeksu spółek handlowych, które wejdą w marcu 2021 w życie, przewidują, że akcjonariusze mogą w umowie PSA dokonać uprzywilejowania określonych akcji (wybrane rodzaje przywilejów akcyjnych prezentuje poniższa grafika).
Struktura organizacyjna prostej spółki akcyjnej
Prosta spółka akcyjna różni się od spółki z o.o. i spółki akcyjnej również strukturą organizacyjną. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych możliwy jest wybór między powołaniem:
● zarządu jedno- lub wieloosobowego (z możliwością ustanowienia rady nadzorczej – nie jest to obowiązek) – model dualistyczny,
● rady dyrektorów – model monistyczny (rada przejmuje wszystkie kompetencje, czyli zarządcze i nadzorcze, istnieje możliwość powołania dyrektorów zarówno wykonawczych, jak i niewykonawczych).
Powołanie rady dyrektorów jest szczególnie korzystne z punktu widzenia startupów. Gdy liczy się szybkie podejmowanie decyzji, dyrektorzy mogą je podjąć niezwłocznie po zapoznaniu się ze sprawą – nie jest konieczne zwoływania posiedzenia, na której rada nadzorcza przychyli się do decyzji zarządu.
Taka konstrukcja przepisów ma odpowiadać na potrzeby akcjonariuszy. Mimo że zarząd działa kolegialnie, to istnieje też możliwość – przy pomocy zapisów umowy spółki – podzielenia się członków zarządu między sobą poszczególnymi płaszczyznami jej funkcjonowania.
Dla sprawnego działania PSA ma też znaczenie możliwość szerokiego wykorzystania komunikacji elektronicznej, choćby przy odbywaniu zgromadzeń akcjonariuszy. Obrady mogą być prowadzone w formie wideokonferencji – jedynym wymogiem jest zapisanie tego sposobu komunikowania się w umowie spółki.
Prosta spółka akcyjna a ochrona wierzycieli
Zgodnie z założeniami z prostej spółki akcyjnej będzie można dokonywać wypłat na rzecz akcjonariuszy. Przepisy zostały jednak skonstruowane w taki sposób, by chronić wierzycieli. Aby realizować ten cel:
● żadna z wypłat dokonywanych na rzecz akcjonariusza nie może zagrażać wypłacalności spółki,
● obowiązuje rozwiązanie, zgodnie z którym w spółce należy stworzyć rezerwę na pokrycie strat – ma ona postać odpisu 8 proc. z zysku za dany rok obrotowy,
● wprowadzono odpowiedzialność akcjonariusza przy wypłacie z kapitału akcyjnego z naruszeniem prawa.
Jeżeli likwidacja prostej spółki akcyjnej odbywa się w sposób uproszczony (przejęcie całego majątku przez akcjonariusza), to wierzyciele mają prawo sprzeciwu – wnoszą je do sądu.
Szybkie przekształcenie i likwidacja prostej spółki akcyjnej
Jak pokazuje praktyka, nie każdy startup osiąga sukces. Mimo pozyskania środków na realizację projektu bywa tak, że konieczna okazuje się likwidacja spółki. Z tego względu ustawodawca przewidział procedurę uproszczonego rozwiązania spółki. Polega ona na przejęciu całego majątku spółki przez jednego z akcjonariuszy, ale by było to możliwe, konieczne jest podjęcie stosownej uchwały większością głosów 3/4, które zostały oddane w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę liczby akcji. Samo podjęcie uchwały to jednak nie wszystko – na likwidację spółki w tym trybie zgodę musi wyrazić również sąd rejestrowy.
Równie łatwe jest też łączenie i przekształcanie prostych spółek akcyjnych. PSA może zostać przekształcona m.in. w spółkę partnerską, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną. Ta zasada działa również w drugą stronę – także spółkę handlową można przekształcić w PSA.
Zagraniczne proste spółki akcyjne
W Polsce pierwsi przedsiębiorcy prostą spółkę akcyjną będą mogli zawiązać już w marcu 2021 r. Rozwiązanie w postaci prostej spółki akcyjnej nie jest jednak rozwiązaniem nowym, jeżeli spojrzeć na Europę czy Stany Zjednoczone. W wielu krajach, m.in. w wymienionych na zamieszczonej grafice, od wielu lat z powodzeniem działają spółki, do zawiązania których nie jest potrzebny kapitał zakładowy lub jego wartość jest symboliczna, np. 1 euro czy 1 korona duńska.
Dotychczas osoby posiadające know-how, które chciały założyć startup, często – właśnie z uwagi na formalności – zawiązywały spółkę poza granicami Polski. Ministerstwo Rozwoju stoi na stanowisku, że po wejściu w życie nowych przepisów sytuacja diametralnie się zmieni. Przedsiębiorcy z Polski będą bardziej skłonni założyć spółkę w kraju. Jednocześnie nowe przepisy mają też skutecznie przyciągnąć do Polski zagranicznych pomysłodawców, w krajach których brakuje jeszcze proinnowacyjnych rozwiązań.
