Prosta spółka akcyjna – rewolucja w świecie spółek?

15 maja 2018 r. został ogłoszony projekt ustawy o zmianie Kodeksu spółek handlowych („ksh”), w którym przewiduje się dodanie przepisów od art. 300¹ do 300¹²³ regulujących nową formę prowadzenia działalności gospodarczej, którą będzie tzw. prosta spółka akcyjna. W zamyśle projektodawców ma stanowić znaczne uproszczenie, w szczególności dla start-upów, a więc nowoczesnych i innowacyjnych przedsięwzięć. Prawdopodobna data wejścia w życie ustawy to aktualnie 1 marca 2020 roku.

Z dostępnych statystyk („Raport Polskie startupy 2017”) wynika, że start-upy w 71% obecnie prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a zdecydowana mniejszość decyduje się na utworzenie spółki akcyjnej, której rejestracja jest w znacznie większym stopniu sformalizowana, czasochłonna i kosztowna.

Start-upy działają najczęściej w warunkach dużej niepewności i często zdarza się tak, że na początku swojej działalności potrzebują inwestorów, którzy w części sfinansują początkowy, najbardziej trudny etap rozwoju. Tymczasem, według autorów projektu ustawy żadna z dostępnych spółek prawa handlowego nie może sprostać potrzebom start-upów. Spółka z o.o. nie zapewnia bowiem elastyczności, co wiąże się z brakiem możliwości utworzenia udziałów niemych, wymogiem formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi dla zbycia udziałów oraz z faktem, że minimalna wartość nominalna udziału wynosi 50 zł. Z kolei barierą do utworzenia spółki akcyjnej może okazać się minimalny kapitał zakładowy tej spółki, który wynosi obecnie 100 000 zł.

Antidotum na tego rodzaju trudności w dostosowaniu istniejących form spółek do profilu działalności start-upów ma być utworzenie P.S.A. – prostej spółki akcyjnej.

Projekt zakłada stworzenie kompleksowej regulacji dotyczącej prostej spółki akcyjnej, opierającej się na następujących filarach, które wiążą się z:

1. obniżeniem wysokości minimalnego kapitału zakładowego,

2. możliwością elastycznego kształtowania struktury majątkowej spółki (w tym emisji akcji bez wartości nominalnej),

3. wprowadzeniem rozwiązań umożliwiających swobodne wniesienie do spółki know-how, pracy i usług,

4. pozostawieniem założycielom znacznej swobody w odniesieniu do organów spółki,

5. prostą rejestracją elektroniczną w 24 godziny za pomocą formularza oraz wykorzystywaniem środków komunikacji elektronicznej,

6. możliwie szybką i nieskomplikowaną likwidacją spółki w razie niepowodzenia  przedsięwzięcia lub przekształceniem w inną spółkę kapitałową.

Poniżej zostaną pokrótce omówione najważniejsze założenia projektowanej P.S.A.

Minimalny kapitał zakładowy

Zgodnie z projektowanym art. 3003 § 1 ksh w prostej spółce akcyjnej tworzy się wyrażony w złotych kapitał akcyjny wynoszący co najmniej 1 złoty, na który przeznacza się wniesione na pokrycie akcji wkłady pieniężne i wkłady niepieniężne mające zdolność bilansową. W aktualnie istniejącej spółce z o.o. minimalny kapitał zakładowy zgodnie z art. 154 § 1 ksh wynosi co najmniej 5000 zł. Tymczasem minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej, która niejednokrotnie swoją naturą znacznie bardziej pasowałaby do rozwijania start-upu, dzięki możliwości otwartego finansowania przedsięwzięcia wynosi zgodnie z art. 308 §  1 ksh aż 100 000 zł, co niejednokrotnie okazuje się być kwotą uniemożliwiającą rejestrację spółki akcyjnej dla nowo powstałego start-upu. Należy zatem uznać, że zmiana w projektowanym zakresie korzystnie wpłynie na możliwość rozwoju takich działalności w Polsce.

Powyższe elastyczne rozwiązanie nie zmieni jednak powszechnie przyjętego w zakresie spółki akcyjnej rozwiązania, zgodnie z którym P.S.A. nadal będzie zobowiązana utrzymywać określony pułap kapitału zapasowego. Art. 300¹⁹ § 1 ksh stanowi, że na pokrycie przyszłych strat należy utworzyć kapitał zapasowy, na który przeznacza się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. W przypadku, gdyby P.S.A. chciała wypłacić dywidendę naruszającą minimalny pułap kapitału zapasowego, trzeba by było przeprowadzić tzw. procedurę konwokacyjną, a więc taką, którą obecnie obowiązujące przepisy przewidują dla obniżenia kapitału zakładowego, tj. procedurę powiadamiania wierzycieli spółki o planowanej wypłacie.

Elastyczna struktura organizacyjna

Przepisy art. 300²⁹ § 1 i art. 300³⁰ § 1 ksh z kolei przewidują, że akcje w P.S.A. nie mają postaci dokumentu i podlegają rejestracji w ewidencji akcji prowadzonej przez podmiot upoważniony, którym może być instytucja zajmująca się obrotem instrumentami finansowymi oraz notariusz.

Jednocześnie przepisy określają, że za akcjonariusza wobec spółki uważa się osobę wpisaną do ww. ewidencji. W praktyce oznacza to, że akcje w P.S.A. nie będą już miały postaci dokumentu, a omawiana ewidencja będzie mogła być prowadzona w postaci elektronicznej, w tym także w rozproszonej i zdecentralizowanej bazie danych.

Ułatwienie w zakresie wniesienia do P.S.A. know-how

Projektowane przepisy wprowadzają wyjątek od reguły określonej w art. 14 § 1 ksh stanowiącym, że przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług. Rozwiązanie takie ma za zadanie pełnić funkcję gwarancyjną, a więc chronić wierzycieli spółki kapitałowej przed jej niewypłacalnością. W przypadku zaś spółek osobowych, do których wspólnicy mogą wnieść wkłady w postaci świadczenia pracy bądź usług, funkcja gwarancyjna tych spółek realizowana jest poprzez ustanowienie nieograniczonej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki.

Tymczasem, projektowany art. 3002 § 1 ksh stanowi, że akcje mogą być obejmowane w zamian za wkłady pieniężne lub wkłady niepieniężne, do których należą również wszelkie wkłady mające wartość majątkową, w tym polegające na świadczeniu pracy lub usług. Projektodawca zdecydował się na ciekawe rozwiązanie polegające z jednej strony na braku odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania P.S.A., a z drugiej na jednoczesnej możliwości wnoszenia przez nich do P.S.A. wkładów w formie świadczenia pracy bądź usług na rzecz spółki. Tego rodzaju rozwiązanie może w sposób negatywny rzutować na zapewnienie wypłacalności spółki i jej wiarygodności finansowej.

Organy P.S.A.

Obecnie projektowane przepisy o P.S.A. przewidują, że będzie mógł w niej funkcjonować zarząd – tak, jak ma to miejsce obecnie w przypadku S.A. i sp. z o.o. Ponadto, fakultatywnie P.S.A. będzie mogła powołać do życia radę nadzorczą.

Niezależnie jednak od wykorzystania dotychczasowych rozwiązań, projektodawca zdecydował się umożliwić powołanie całkowicie nieznanego dotychczas organu w ksh – rady dyrektorów, która jednocześnie miałaby być powoływana zarówno w miejsce zarządu, jak i rady nadzorczej. Oznacza to z kolei, że rada dyrektorów łączyłaby w sobie funkcje wykonawcze (odpowiadające kompetencjom zarządu), jak i nadzorcze (odpowiadające kompetencjom rady nadzorczej). Połączenie funkcji zarządczych i nadzorczych w jednym organie jak dotychczas było instytucją nieznaną polskiemu systemowi prawnemu.  

Prosta spółka akcyjna - ułatwienie w zakresie rejestracji i likwidacji

Rejestracja P.S.A. ma być maksymalnie uproszczona. Osiągnięcie takiego efektu będzie możliwe dzięki elektronicznej rejestracji w 24 godziny za pomocą specjalnego formularza oraz przy pomocy środków elektronicznych.

Dotychczas istotną okolicznością zniechęcającą do utworzenia spółki akcyjnej była dość skomplikowana i czasochłonna procedura jej likwidacji. Tymczasem w zamyśle projektodawców w razie niepowodzenia przedsięwzięcia likwidacja lub przekształcenie P.S.A. w inną spółkę kapitałową ma być znacznie prostsze i szybsze.

Po wejściu w życie omawianej ustawy przykładowo możliwe będzie wykreślenie P.S.A. z KRS bez prowadzenia likwidacji, w sytuacji, w której uchwała zgromadzenia akcjonariuszy powzięta kwalifikowaną większością ¾ głosów przy 50% quorum przewiduje przejęcie całego majątku spółki przez jednego z akcjonariuszy (akcjonariusza przejmującego) z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy (projektowany art. 300¹²¹).

Krytyka zaproponowanych rozwiązań

Mimo że projekt ustawy zakłada realizację bardzo użytecznych i potrzebnych założeń, w szczególności ułatwianie rozwijania przedsięwzięć innowacyjnych, to po opublikowaniu tekstu projektu pojawiło się również wiele głosów krytycznych dotyczących P.S.A. W świetle tych stanowisk P.S.A. jest konstrukcją niepotrzebną, a sam tekst projektu ustawy zawiera wiele niespójności, które mogą nastręczać trudności przy interpretacji nowych przepisów dotyczących P.S.A. Z tak skrajnymi poglądami nie sposób się w pełni zgodzić, a jednocześnie można wyrazić nadzieję, że istniejące na tym etapie niedoskonałości legislacyjne zostaną w toku procesu legislacyjnego usunięte.