Przekształcenie jednoosobowej firmy w fundację rodzinną - czy jest możliwe?

Wprowadzona w tym roku instytucja fundacji rodzinnej jest bardzo interesującym rozwiązaniem w kontekście problematyki kumulowania majątku rodzinnego. Obowiązujące przepisy dopuszczają możliwość prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej. W związku z tym pojawia się pytanie, czy możliwe jest przekształcenie jednoosobowej firmy w fundację rodzinną.

Działalność gospodarcza prowadzona przez fundację rodzinną

Jak podaje art. 2 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja ta jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna została wyposażona przez ustawodawcę w osobowość prawną, a zatem w obrocie prawnym oraz gospodarczym działa jako osobny podmiot. 

Fundacja rodzinna działa w zakresie osiągnięcia określonego celu. W tych ramach dopuszczono możliwość prowadzenia przez fundacje działalności gospodarczej, ponieważ jak wynika z treści art. 5 ust. 1 ww. ustawy, fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców tylko w zakresie:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek:
   
   • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
   • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
   • beneficjentom;
6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z jej działalnością;
7. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile liczba produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu, stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarki leśnej.

W świetle powyższego przepisu warto wskazać, że zakres przedmiotowy działalności fundacji rodzinnej został ograniczony. Ww. katalog dopuszczalnych czynności ma bowiem charakter zamknięty i wyłączny. 

W tym miejscu należy także zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT zwalnia się od podatku fundację rodzinną. Przy czym na mocy art. 6 ust. 7 ustawy o CIT zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 25, nie ma zastosowania do działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wykraczającej poza zakres określony w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. 

Czy przekształcenie jednoosobowej firmy w fundację rodzinną jest możliwe?

Skoro przepisy stanowiące o fundacji rodzinnej dopuszczają możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, to pojawia się pytanie, czy możliwe jest przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w fundację rodzinną.

Odpowiadając na tak postawione pytanie, należy zauważyć, że przepisy nie przewidują takiej możliwości. Regulacje dotyczące fundacji rodzinnej przewidują wyłącznie sposobu jej utworzenia i w tym zakresie trzeba sięgnąć do treści art. 11 ustawy o fundacji rodzinnej, gdzie podano, że fundatorem tej fundacji może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie.

Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane złożenie oświadczenia o jej ustanowieniu w akcie założycielskim albo w testamencie. Akt założycielski i testament sporządza się w formie aktu notarialnego.

Przepisy nie przewidują innej formy powstania fundacji rodzinnej, a zatem nie jest możliwe przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w fundację rodzinną. 

Jednocześnie należy zauważyć, że w świetle art. 17 ustawy o fundacji rodzinnej fundator wnosi do niej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł.

Możliwe jest zatem wniesienie do fundacji rodzinnej składników stanowiących część jednoosobowej działalności gospodarczej, np. środków trwałych. 

Inna możliwość to przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z o.o. na podstawie art. 551 § 5 ksh. Następnie w takiej spółce można wnieść udziały do fundacji rodzinnej, ponieważ przepisy odnoszące się do funduszu założycielskiego nie ograniczają rodzaju mienia, jakie może być wniesione do tej fundacji.

Czy wniesienie majątku osoby fizycznej na pokrycie funduszu założycielskiego podlega opodatkowaniu PIT?

Obligatoryjnym elementem wymaganym dla powstania fundacji rodzinnej jest pokrycie przez fundatora funduszu założycielskiego, co odbywa się poprzez wniesienie mienia do fundacji. W związku z taką czynnością może pojawić się pytanie o podatek PIT.

W tym przypadku należy wskazać przede wszystkim na treść art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, który podaje, że przychodami podatkowymi są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W konsekwencji pojęcie przychodu należy powiązać z określonym przysporzeniem majątkowym po stronie osoby fizycznej. 

Tymczasem, jak możemy przeczytać w art. 20 ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja ta nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W świetle powyższego istota fundacji polega na tym, że w zamian za wniesiony do niej majątek fundator nie otrzymuje żadnego ekwiwalentu. Oznacza to, że po stronie fundatora nie powstaje żaden przychód podatkowy. Nie ma znaczenia, czy przedmiotem wniesienia majątku do fundacji są udziały w spółce, czy mienie firmowe. W takim przypadku nie powstaje ani przychód z kapitałów pieniężnych, ani przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jak czytamy w interpretacji z 11 sierpnia 2023 roku (nr 0112-KDIL2-1.4011.534.2023.1.KF), przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazują jako moment powstania przychodu wyłącznie ewentualne przychody otrzymane od fundacji rodzinnej (w trakcie jej funkcjonowania bądź w wyniku jej rozwiązania). Żaden z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wskazuje, aby w momencie wniesienie przez fundatora do fundacji rodzinnej składników majątku na pokrycie funduszu założycielskiego dochodziło do powstania przychodu po jego stronie. 

Odpowiadając zatem na pytanie postawione w tytule tego artykułu, wskażmy, że nie jest możliwe bezpośrednie przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w fundację rodzinną. Pewną opcją w tym zakresie jest przekształcenie działalności w spółkę z o.o. i wniesienie do fundacji mienia w postaci udziałów.