W wielu przypadkach dochodzi do przeniesienia nieruchomości z majątku prywatnego do tego związanego z działalnością gospodarczą. Powyższe zazwyczaj dotyczy majątku, który jest współwłasnością małżonków. W wielu przypadkach zarówno mąż, jak i żona prowadzą działalność gospodarczą i dochodzi między nimi do przeniesienia. Podatnicy w takich sytuacjach zastanawiają się, czy przeniesienia takie trzeba opodatkować podatkiem VAT. Odpowiadamy, przeniesienie nieruchomości pomiędzy małżonkami.
Wspólność majątkowa
Na wstępie należy wyjaśnić, iż w przypadku małżonków z mocy prawa powstaje wspólność majątkowa. Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (jest to ich majątek wspólny). Wspólność małżeńska została ukształtowana jako wspólność łączna, którą charakteryzuje to, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością ustawową. Wspólność ta jest wspólnością masy majątkowej, to znaczy obejmuje cały zbiór praw majątkowych, takich jak własność i inne prawa rzeczowe czy wierzytelności.
Pomimo trwania wspólności, każdy z małżonków ma prawo zarówno do udziału i rozporządzania całym majątkiem wspólnym, jak i w odniesieniu do poszczególnych składników majątku wspólnego. Małżeńska wspólność majątkowa nie jest bowiem samodzielnym i niezależnym od małżonków bytem, który realizuje swoje własne uprawnienia do określonych lub wszystkich składników tego mienia. Podmiotami uprawnionymi do dysponowania i zarządzania całym mieniem są zawsze małżonkowie tworzący małżeńską wspólność majątkową.
Pojęcie działalności gospodarczej w rozumieniu VAT
Uznanie danego podmiotu jako podatnika VAT ma ścisły związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Aby dany podmiot uznać za podatnika VAT, musi on zatem prowadzić działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT. Definicję działalności gospodarczej znajdziemy w art. 15 ust. 2 Ustawy o podatku od towarów i usług – dalej jako ustawa o VAT. Zgodnie z tym przepisem działalność gospodarcza to wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Ponadto działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych, np. najem. Biorąc pod uwagę powyższe, definicja działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT jest bardzo szeroka. Co istotne, uznanie aktywności danego podmiotu za działalność gospodarczą nie jest uzależnione od jej rezultatu (patrz art. 15 ust. 1 ustawy o VAT).
Co podlega opodatkowaniu podatkiem VAT
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (patrz art. 5 ust. 1 ustawy o VAT). W ustawie znajdziemy definicję wyjaśniającą, co należy rozumieć pod pojęciem towarów i usług. Definicję towarów znajduje się w art. 2 pkt 6 ustawy o VAT. Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Natomiast przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jako właściciel.
Definicja świadczenia usług w rozumieniu ustawy o VAT ma natomiast znaczenie szersze niż zwykło się o tym myśleć potocznie. Przez świadczenie usług rozumie się, w świetle art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy.
Co istotne, opodatkowaniu, co do zasady, podlega świadczenie odpłatne. Aby móc uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą. Ponadto w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.
Przekazanie majątku - przeniesienie nieruchomości pomiędzy małżonkami
Powyższe przekazanie do 2018 roku nie budziło żadnych problemów interpretacyjnych wśród organów podatkowych. W większości uważały one, iż przeniesienie majątku wykorzystywane wcześniej przez męża w działalności gospodarczej do działalności gospodarczej żony jest opodatkowane podatkiem VAT.
Przykład 1.
Mąż prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem VAT. Podatnik postanowił przekazać dwie działki ze swojej działalności żonie. Co ważne, żona również prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem VAT. Czy takie przekazanie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?
W tym przypadku odpowiedź nie jest jednoznaczna, w związku z wyrokiem NSA z 4 kwietnia 2018 roku, I FSK 887/16. W wyroku Sąd Administracyjny uznał, iż:
"w przypadku, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje zawierane pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarczą nie mają charakteru odpłatnego. Małżonkowie nie mogą uregulować należności pomiędzy sobą. W takim bowiem przypadku jeden z małżonków nie może dokonać wypłaty wynagrodzenia drugiemu z małżonków, ponieważ środki pieniężnymi objęte są wspólnością ustawową. Czyli środki pieniężne są składnikami majątku wchodzącego w skład wspólności ustawowej. W dalszej części Sąd podkreślił, że brak możliwości zapłaty powoduje, iż nie dochodzi do odpłatnej dostawy towarów."
Tym samym Sąd uznał, iż takie działanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Powyższe stanowisko potwierdza wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 11 grudnia 2018 roku, I SA/Gd 939/18. W niniejszym wyroku stwierdzono, że przesunięcia składników majątku między małżonkami, którzy pozostają we wspólności majątkowej, dotyczących składników tego majątku, nie stanowi dostawy objętej VAT.
W orzecznictwie dominuje zatem stanowisko, iż przesunięcie składnika majątkowego między firmami małżonków nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Na powyższe nie ma znaczenia, czy towary zostaną przekazane odpłatnie, czy też nie.
Pomimo przytoczonego wyroku, organy podatkowe nadal uważają, iż czynność przeniesienia np. wspólnej nieruchomości pomiędzy dwoma podmiotami męża i żony jest opodatkowana podatkiem VAT.
W interpretacji z 2 sierpnia 2018 roku, 0115-KDIT1-2.4012.443.2018.1.AW, organ uznał, że:
"na gruncie przepisów podatkowych zarówno żona, jak i mąż są odrębnymi, niezależnymi podatnikami. Żona, prowadząc swoje przedsiębiorstwo w oparciu o część składników majątku wspólnego, ma nad tym majątkiem kontrolę ekonomiczną, tj. w sensie ekonomicznym jest właścicielem środka trwałego Podkreślono ponadto autonomiczność prawa podatkowego, zgodnie z którym dopuszczalne jest dokonywanie czynności między małżonkami pozostającymi w małżeńskiej wspólności majątkowej, jeżeli dotyczą one działalności gospodarczej. Tym samym zdaniem organu, pomimo zakupu składnika majątku w ramach wspólnoty małżeńskiej, który był przeznaczony do działalności gospodarczej jednego z małżonków, przekazanie go drugiemu małżonkowi do jego działalności jest opodatkowane podatkiem VAT."
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę rozbieżne stanowiska organów podatkowych i sądów administracyjnych, przesunięcie nieruchomości pomiędzy przedsiębiorstwami męża i żony należy uznać za transakcję podwyższonego ryzyka. W przypadku gdy pojawią się kolejne wyroki sądów administracyjnych, może dojść do zmiany stanowiska fiskusa, a co za tym idzie – uznania, iż transakcja taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
