W sytuacji, gdy środek trwały w postaci pojazdu ulegnie wypadkowi, powstała w ten sposób szkoda może wiązać się z brakiem możliwości przywrócenia pojazdu do dalszego użytku. Jedynym rozwiązaniem dla przedsiębiorcy w takim przypadku będzie sprzedaż wraku na złom. W związku z tym zastanowimy się, jak wyglądają kwestie podatkowe jeśli chodzi o przychód uzyskany ze złomowania pojazdu.
Status podatkowy wraku samochodu
W pierwszej kolejności warto zastanowić się, jaki status podatkowy uzyskuje samochód powypadkowy. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 22a ust. 1 ustawy o PIT środkiem trwałym są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością;
- maszyny, urządzenia i środki transportu;
- inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Jak widać z przedstawionej definicji, warunkiem uznania danego składnika majątku za środek trwały jest, aby był on kompletny i zdatny do użytku. Tych cech nie ma samochód powypadkowy będący wrakiem. Prowadzi to zatem do wniosku, że wrak samochodu nie spełnia kryteriów do dalszego traktowania go jako środek trwały. W związku z tym wrak powinien zostać wykreślony z ewidencji środków trwałych.
Przychód uzyskany ze złomowania pojazdu
Nie ulega wątpliwości, że wartość wynagrodzenia otrzymanego za zezłomowany pojazd stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. W tym miejscu pojawia się jednak pytanie o koszty podatkowe, co ma szczególne znaczenie w sytuacji, gdy na moment wypadku środek trwały nie był jeszcze w pełni zamortyzowany.
Po pierwsze należy wskazać, że zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT w przypadku sprzedaży środka trwałego nieumorzona wartość początkowa stanowi koszt podatkowy. Po drugie trzeba jednak zwrócić uwagę na istotny wyrok WSA w Gliwicach z 16 stycznia 2013 roku (I SA/Gl 530/12). W wyroku tym możemy przeczytać, że ujęcie danego składnika majątku w ewidencji środków trwałych stanowi o jego kwalifikacji podatkowej, a dalsze losy podatkowe takiego środka ujawnione zostają w tej ewidencji zawierającej również datę jego likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia (art. 22n ust. 2 pkt 13 ustawy podatkowej). Przepis ten rozłącznie traktuje likwidację i zbycie środka trwałego, co oznacza, że na potrzeby prowadzonej ewidencji sprzedaży takiego środka nie należy utożsamiać z jego likwidacją. Sprzedaż w tym przypadku dotyczy środka trwałego, a nie pozostałości takiego środka, który z różnych przyczyn uległ (faktycznej lub prawnej) likwidacji.
Dalej sąd wskazał, że sprzedaż zniszczonych pojazdów samochodowych oznacza likwidację środka trwałego i to zarówno z powodu utraty ich przydatności do użytku (co oznacza, że przestały być środkiem trwałym uprawniającym do amortyzacji), jak i ze względu na podjęcie przez podatnika decyzji pozbycia się ich w drodze sprzedaży jako nieużytecznych ze względu na stopień zniszczenia. Zaliczenie w ciężar kosztów niezamortyzowanej części wartości sprzedanych pojazdów na mocy art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT jest zatem nieuprawnione.
Jednocześnie, jak wynika z treści art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy o PIT, nie uważa się za koszt uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym. Skoro jednak ubezpieczenie AC zostało zawarte, to strata powstała w wyniku likwidacji środka trwałego będzie stanowić koszt podatkowy. Taką stratą jest nieumorzona wartość początkowa środka trwałego, który na skutek wypadku stał się nieprzydatny do użytku.
Niezależnie od tego, czy samochód stanowił środek trwały, czy też nie, straty wskazane w art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy podatkowej, wobec braku spełnienia przewidzianego tam warunku (tj. dobrowolne ubezpieczenie AC), nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodu.
Przykład 1.
Pani Agnieszka posiada środek trwały w postaci samochodu osobowego wykorzystywanego na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Wartość początkowa samochodu to 100 000 zł. Wartość umorzenia w ramach amortyzacji to 75 000 zł. Samochód uległ szkodzie całkowitej i nie nadaje się do naprawy. Był on objęty dobrowolnym ubezpieczeniem AC. Kobieta postanowiła sprzedać pojazd na złom, w wyniku czego uzyskała kwotę 7000 zł. Jakie skutki podatkowe w ramach podatku PIT powstaną po jej stronie?
Pojazd, który stał się wrakiem, powinien zostać wykreślony z ewidencji środków trwałych. Jest to przypadek dokonania likwidacji środka trwałego. Z uwagi na fakt, że pojazd był objęty ubezpieczeniem AC, pozostała nieumorzona wartość początkowa, tj. 25 000 zł, będzie stanowić koszt podatkowy w dacie likwidacji. Wartość otrzymana za wrak pojazdu będzie stanowić przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przyjmując natomiast tezy z ww. wyroku sądu w Gliwicach, należy wskazać, że gdyby pani Agnieszka nie posiadała dobrowolnego ubezpieczenia AC, to nieumorzona wartość początkowa pojazdu nie mogłaby stanowić kosztu podatkowego. W ocenie sądu złomowanie pojazdu jest likwidacją, a nie sprzedażą, w związku z czym nie można zastosować art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT.
Sprzedaż wraku pojazdu a prawo do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Przedsiębiorcy, którzy jako formę opodatkowania swojej działalności wybrali ryczałt od przychodów ewidencjonowaych, muszą mieć na uwadze, że wykonywanie pewnych czynności będzie oznaczać utratę prawa do ryczałtu. Stosownie do art. 8 ust. 1 pkt 3 lit. f) ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie stosuje się do podatników osiągających w całości lub w części przychody z tytułu działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych.
Jednocześnie trzeba mieć na względzie, że klasyfikacji danej czynności dokonuje się z uwzględnieniem symboli PKWiU. W tym miejscu należy wskazać, że pod kodem PKWiU 46.77.10.0 znajduje się „Sprzedaż hurtowa odpadów i złomu”. Grupowanie to obejmuje sprzedaż hurtową metalowych i niemetalowych odpadów i złomu oraz materiałów przeznaczonych do recyklingu, włącznie ze zbieraniem, sortowaniem, wymontowywaniem części nadających się do wielokrotnego użycia, ze zużytych wyrobów takich jak samochody oraz odsprzedaż części nadających się do użytku, wymontowywanych ze zużytych samochodów, statków, komputerów, telewizorów i innych wyrobów.
Jak wskazał Dyrektor KIS w piśmie z 30 lipca 2021 roku (nr 0112-KDIL2-2.4011.379.2021.3.KP), w zakresie sprzedaży objętej grupą PKWiU 46.77.10.0 należy zastosować stawkę 3% ryczałtu właściwą dla działalności usługowej w zakresie handlu.
W przypadku podatników amortyzujących składniki majątkowe powstanie szkody w pojeździe oznacza likwidację środka trwałego. Na podstawie treści art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy o PIT można wskazać, że nieumorzona wartość początkowa będzie kosztem, o ile podatnik miał dobrowolne ubezpieczenie AC.
