Spółka cicha jest specyficzną konstrukcją opartą na zasadzie swobody umów. Nie jest regulowana wprost przepisami prawa, co jednak nie oznacza, że taka forma jest nielegalna. Kolejną kwestią jest to, że wspólnicy spółki cichej osiągają określone przychody, które powinny być rozliczone w ramach odpowiedniego źródła przychodu. W dzisiejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy przychody ze spółki cichej mogą być opodatkowane ryczałtem.
Czym jest spółka cicha?
Jak wskazaliśmy na wstępie, spółka cicha nie doczekała się bezpośredniej regulacji w przepisach prawa. Trzeba jednak wskazać na regułę swobody umów obowiązującą na gruncie prawa cywilnego.
Otóż zgodnie z art. 353(1) kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Zasada swobody umów wyrażona w powyższej regulacji dopuszcza zawarcie umowy „spółki cichej” jako umowy nienazwanej, tzn. takiej, której specyfika odbiega nieco od skodyfikowanych w prawie umów, ale nie posiada szczegółowych regulacji. Podmioty tworzące „spółki ciche” muszą się stosować do tzw. przepisów ogólnych.
W spółce cichej występują 2 rodzaje wspólników. Pierwszym z nich jest „wspólnik jawny”. To on prowadzi działalność gospodarczą, zawiera umowy oraz odpowiada za ich wykonanie. Drugim wspólnikiem jest „wspólnik cichy”. Jego rola ogranicza się najczęściej do wniesienia wkładu do spółki. Jego istnienie nie jest ujawniane kontrahentom, nie prowadzi on spraw spółki oraz nie ponosi odpowiedzialności za jej zobowiązania.
Z uwagi na brak ustawowych uregulowań umowy spółki cichej stwierdzić należy, że umowa ta jest jedną z tzw. umów nienazwanych.
Funkcjonowanie spółki cichej opiera się na wniesieniu przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu na rzecz drugiego wspólnika, prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu.
Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach tej działalności, nie ujawniając się jednak na zewnątrz, nie mając też praw do majątku tej spółki. Udział wspólnika cichego nie prowadzi do utworzenia żadnego rodzaju wspólnoty ze wspólnikiem – ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej. Wspólnik cichy nie odpowiada też za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Spółka taka jest po prostu odmianą umowy cywilnoprawnej 2 stron.
Wspólnik cichy nie staje się współwłaścicielem majątku, do którego wniósł wkład, ani nie występuje w stosunkach zewnętrznych. Stronami umowy spółki cichej są przedsiębiorca i wspólnik cichy, któremu przysługuje zdolność prawna.
- uczestniczenie w cudzym przedsiębiorstwie (strony dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego);
- wniesienie wkładu (wkład wspólnika cichego, który może być w formie zarówno pieniężnej, jak i niepieniężnej, staje się częścią majątku przedsiębiorcy);
- w zamian za udział w zysku (nie można wyłączyć wspólnika cichego od uczestnictwa w zyskach – inaczej jest w odniesieniu do strat);
- wyłączenie osobistej odpowiedzialności (wobec wierzycieli przedsiębiorcy).
Kwalifikacja przychodu wspólnika cichego
Większego problemu nie sprawia określenie źródła przychodu w przypadku wspólnika jawnego, ponieważ ten jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą.
Jeżeli chodzi natomiast o wspólnika cichego, to należy wskazać, że przysługuje mu uprawnienie do pobierania zysku. Taki zysk należny wspólnikowi cichemu trzeba także odróżnić od dochodów uzyskiwanych przez przedsiębiorcę.
Tytułem prawnym uzyskania korzyści majątkowej przez cichego wspólnika nie jest posiadany udział w kapitale przedsiębiorcy, lecz umowa cywilnoprawna.
Pojawia się zatem pytanie o kwalifikację zysku wspólnika cichego do odpowiedniego źródła przychodu.
W interpretacji Dyrektora IS w Bydgoszczy z 3 listopada 2011 roku (nr ITPB1/415-846/11/MR) czytamy, że w sytuacji, gdy wspólnikiem spółki cichej jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, a jej wkład do spółki związany jest z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą, trzeba uznać, że przychody wspólnika cichego z udziału w zyskach przedsiębiorcy kwalifikowane są do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, tj. pozarolniczej działalności gospodarczej.
Natomiast w interpretacji Dyrektora IS w Warszawie z 5 grudnia 2007 roku (nr IPPB1/415-137/07-2/AM) możemy przeczytać, że w sytuacji, gdy wspólnikiem cichym jest osoba fizyczna, udział w zysku należy per analogiam zakwalifikować, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 powołanej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako przychody z kapitałów pieniężnych.
Dodatkowo możemy wskazać, że NSA w wyroku z 11 października 2017 roku (II FSK 2513/15) przyjął także możliwość zakwalifikowania przychodów wspólnika cichego do przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT.
Przychody ze spółki cichej a opodatkowanie ryczałtem
Zgodnie z art. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku ryczałt ewidencjonowany jest formą opodatkowania przewidzianą dla:
- przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT),
- przychodów z najmu prywatnego (art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT).
Aby zatem wspólnik cichy mógł wybrać ryczałt jako formę opodatkowania, musiałby zakwalifikować swój zysk do jednego z ww. źródeł.
Naturalnie nie jest w takim przypadku możliwe potraktowanie przychodu jako pochodzącego z najmu prywatnego.
Jednakże udział w zysku wspólnika cichego może być zakwalifikowany jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, jeśli wspólnik cichy prowadzi działalność gospodarczej we własnym imieniu, a wkład wniesiony do spółki cichej również ma związek z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Przy takiej kwalifikacji przychodów możliwe jest opodatkowanie uzyskanego zysku ze spółki cichej ryczałtem ewidencjonowanym.
W takiej sytuacji mamy do czynienia ze wspólnym przedsięwzięciem w ramach umowy cywilnoprawnej. Trzeba zatem mieć na uwadze treść art. 8 ust. 1 ustawy o PIT, który podaje, że przychody ze wspólnego przedsięwzięcia u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału). Zasada ta ma zastosowanie także do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat.
Z naszego dzisiejszego artykułu wynika, że ryczałt ewidencjonowany jest możliwy do zastosowania w ramach spółki cichej. Warunkowane jest to jednak poprawnym określeniem źródła przychodu, którym w przypadku obu wspólników musi być pozarolnicza działalność gospodarcza, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT.
