Wynik finansowy przedsiębiorstwa prezentuje efekt działalności tej jednostki w danym okresie sprawozdawczym, jej przedstawia przychody i koszty finansowe. W jaki sposób wspólnicy mogą wykorzystać rachunek zysków i strat do oceny sytuacji finansowej firmy? W niniejszym artykule przedstawiamy rachunek zysków i strat jako wartościowe źródło informacji dla właścicieli przedsiębiorstwa.
Jaki jest nadrzędny cel przedsiębiorstw?
Zasadniczym celem wszystkich jednostek gospodarczych jest osiągnięcie zadowalającego wyniku finansowego, a tym samym pomnażanie kapitału i bogacenie się wspólników. Cel ten sprowadza się do trzech czynników:
-
wypracowania możliwie największych zysków,
-
utrzymania płynności finansowej,
-
maksymalizacji wartości rynkowej jednostki.
Wynik finansowy – co warto wiedzieć?
Wynik finansowy osiągany jest w procesie sprzedaży. Do czynników, które go kształtują, należą:
-
elementy obliczeniowe zwiększające (przychody, zyski);
-
elementy obliczeniowe zmniejszające (koszty, straty, obciążenia podatkowe).
Na wynik finansowy składają się wszystkie zdarzenia gospodarcze, które wystąpiły w określonym okresie sprawozdawczym.
Dodatni wynik finansowy świadczy o tym, że w danym okresie sprawozdawczym pojawiła się nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania, innymi słowy – wypracowano zysk. Ujemny wynik finansowy (strata) informuje nas z kolei, że przedsiębiorstwo poniosło stratę w danym okresie. Dodatnia wielkość odzwierciedla skalę przyrostu wartości (kapitału), a ujemna – skalę utraty tej wartości.
Sporządzenie rachunku zysków i strat w oparciu o przepisy ustawy o rachunkowości pozwala na ustalenie wyniku finansowego, określanego także jako wynik księgowy lub wynik działalności. Wynik finansowy to w dużym uproszczeniu różnica między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami. Taka prosta interpretacja wyniku finansowego nie wyjaśnia jednak jego złożonej struktury, na którą składa się wiele elementów będących pochodną zróżnicowanej działalności oraz obowiązujących zasad ustalania i podziału osiągniętego wyniku. Aby lepiej zrozumieć tę strukturę, należałoby się odnieść do rachunku zysków i strat, który zapewnia rzetelny obraz sytuacji finansowej jednostki w danym okresie sprawozdawczym.
Jakie elementy składają się na rachunek zysków i strat?
Rachunek zysków i strat obejmuje analizę operacji wynikowych i finansowych przedsiębiorstwa.
Ogół operacji wynikowych danego przedsiębiorstwa dzieli się na:
-
operacje będące zasadniczym przedmiotem działalności jednostki (sprzedaż i zakup produktów, towarów i materiałów),
-
operacje niebędące zasadniczym przedmiotem działalności jednostki, występujące jako jej pośredni skutek, zwane pozostałymi przychodami i kosztami operacyjnymi (np. zbycie środków trwałych, odpisanie należności i zobowiązań, kary umowne, grzywny i odszkodowania, odpisy aktualizujące wartość aktywów).
Operacje finansowe stanowią natomiast działania polegające na przenoszeniu praw własności lub uprawnień w zakresie aktywów finansowych, aktywów pieniężnych, inwestowania własnych kapitałów w działalność innych jednostek. Do przychodów i kosztów finansowych zaliczyć możemy m.in. dywidendy i udziały w zyskach, przychody i koszty z tytułu odsetek i prowizji, przychody ze zbycia i wartość sprzedanych inwestycji, różnice kursowe należności i zobowiązań w walutach obcych czy tworzone i rozwiązywane rezerwy na pewne i prawdopodobne koszty i straty finansowe.
Ocena sytuacji finansowej jednostki na podstawie rachunku zysków i strat
Rzetelna analiza osiągniętego wyniku finansowego może ułatwić proces decyzyjny w zakresie gospodarowania. Osiągnięty wynik finansowy jest bowiem podstawowym miernikiem oceny działalności gospodarczej, a także źródłem tworzenia funduszy rozwojowych i motywacyjnych.
W ustawie o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 30 i 31) zawarto definicje przychodów i zysków i strat:
Przychody i zyski to „uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli” (art. 3 ust. 1 pkt 30 ustawy o rachunkowości).
Koszty i straty oznaczają „uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli” (art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o rachunkowości).
Rachunek zysków i strat pokazuje przychody i odpowiadające im koszty, jakie osiągnięto w danym okresie sprawozdawczym. Na tej podstawie można dokonać analizy przychodów osiąganych ze sprzedaży towarów czy usług stanowiących przedmiot prowadzonej działalności, a także kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo w podziale na amortyzację, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki, wynagrodzenia, ubezpieczenia i inne świadczenia, oraz wartość sprzedanych towarów i materiałów.
Zawarte w rachunku zysków i strat wielkości dają informację o tym, jakie przychody osiąga przedsiębiorstwo w zestawieniu z ponoszonymi kosztami, a co za tym idzie – ile zarabia i czy nie ponosi strat. Dzięki temu można zaplanować dalsze działania, usprawnienia procesu produkcji czy sprzedaży, rozszerzenie zakresu wykonywanej działalności czy kolejne inwestycje. W razie wykazania straty należy zastanowić się nad jej przyczynami – czy ma na to wpływ zbyt niska cena za oferowane produkty czy np. zbyt duże koszty. Warto odpowiedzieć sobie na pytanie, w jaki sposób możemy zwiększyć przychody i zminimalizować koszty.
Wyniki nadzwyczajne
Wyniki nadzwyczajne występują jako straty nadzwyczajne i zyski nadzwyczajne, a więc odpowiednio ubytki wartości majątku i względne przyrosty wartości majątku, powstałe wskutek okoliczności określanych jako nadzwyczajne, wynikające z zakłócenia normalnej działalności gospodarczej, spowodowane zdarzeniami losowymi, ryzykiem gospodarczym, zdarzeniami trudnymi do przewidzenia. Przykładem zdarzenia nadzwyczajnego, z którym w ostatnim czasie zetknęło się wiele firm, jest pandemia COVID-19, która negatywnie wpłynęła na funkcjonowanie licznych przedsiębiorstw.
Z rachunku zysków i strat możemy odczytać, jakie wyniki przedsiębiorstwo wypracowało ze zwykłej działalności, a jakie nastąpiły wskutek nadzwyczajnych okoliczności. Tego typu sytuacje są bardzo istotne w kontekście oceny sytuacji przedsiębiorstwa i podjęcia trafnych decyzji zarządczych. Dokonując analizy efektów, jakie osiągnęło dane przedsiębiorstwo w konkretnym okresie, należy brać pod uwagę nie tylko ostateczny wynik finansowy, ale także jego składowe i ewentualne nadzwyczajne okoliczności, jakie przyczyniły się do ostatecznego wyniku finansowego jednostki.
Podsumowując, możemy stwierdzić, że wynik finansowy daje nam obraz rezultatu osiągniętego w działalności gospodarczej danej jednostki, ale dopiero szczegółowa analiza sporządzonego rachunku zysków i strat uwydatni mocne i słabe strony przedsiębiorstwa. Umiejętne czytanie rachunku zysków i strat może przyczynić się do podjęcia trafnych decyzji zarządczych.
