Prowadzenie działalności gospodarczej niesie ze sobą ryzyko poniesienia strat na wielu płaszczyznach. Mogą to być straty zarówno w majątku trwałym jak i w majątku obrotowym, mieć związek z niewykonaniem bądź uchybieniem w wykonaniu umowy. W celu ograniczenia ryzyka poniesienia nieprzewidzianych wydatków z tym związanych większość przedsiębiorców zawiera umowy ubezpieczeniowe. Tym sposobem zabezpiecza się od zdarzeń losowych, bądź chociażby ogranicza ich skutki. W konsekwencji powstałych szkód przedsiębiorcy otrzymują odszkodowanie, które należy odpowiednio zakwalifikować i rozliczyć w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Odszkodowanie w ustawie PIT
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w art. 14 wymieniają przychody z działalności gospodarczej, którymi zgodnie z art. 14 ust.2 pkt.12 są między innymi:
(…) otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej (…)
Wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia za wyjątkiem odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzona działalnością gospodarczą lub działami specjalnymi produkcji rolnej (art. 21 ust.1 pkt.3 lit.e,f). Nie podlegają pod podatek dochodowy kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, za wyjątkiem odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (art. 21 ust.1 pkt.4 ustawy PIT).
Jednocześnie rozpoznanie przychodu z tytułu wypłaty odszkodowania daje podatnikowi możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na naprawy i remonty. Zmienia to nieco perspektywę postrzegania zagadnienia. Co do zasady odszkodowanie będzie przychodem a naprawa kosztem, a w takiej konfiguracji podatnik zapłaci podatek w części nadwyżki przychodów nad kosztami.
Tak też uznał w swoim wyroku Naczelny Sąd Administracyjny z 21 lipca 2016 roku (II FSK 1154/14).
Odszkodowanie jako przychód podatkowy
Odszkodowania z tytułu zniszczenia, uszkodzenia, utraty szeroko rozumianych środków trwałych i środków obrotowych najczęściej dotyczą sytuacji powstałych na skutek zdarzeń losowych typu: zalanie, kradzież, pożar, zdarzenia komunikacyjne. Otrzymanie odszkodowania z tego tytułu jest z reguły przeznaczone na odtworzenie mienia. I tak nie zmienia to faktu, że powinien być rozpoznany przychód podatkowy.
Często w obrocie gospodarczym dochodzi jeszcze do innych sytuacji typu: nienależyte wykonanie usługi, np. niezgodnie z umową, opóźnienie w dostawie towaru, kradzież towaru w transporcie, dostawa towaru uszkodzonego. W takich sytuacjach wypłata środków – odszkodowanie – zadośćuczynienie nie będzie miało bezpośrednio związku z tzw. odtworzeniem – przywróceniem stanu pierwotnego środka trwałego, bądź zakupem utraconych środków obrotowych lub trwałych.
Niezależnie od okoliczności wypłaty odszkodowania będzie ono co do zasady stanowiło przychód podatkowy, który należy rozpoznać w dacie faktycznego otrzymania środków. W licznych publikacjach czy interpretacjach podatkowych omawiane są przypadki szczególne, które powinny być analizowane indywidualnie.
Odszkodowanie jako koszt podatkowy
W sytuacji otrzymania odszkodowania z firmy ubezpieczeniowej w większości przypadków mamy możliwość ujęcia wydatków na naprawy, remonty, odtworzenie mienia do kosztów podatkowych.
Sytuacja nieco się komplikuje, gdy wypłacane odszkodowanie dotyczy nienależytego wykonania usługi, o którym wspominaliśmy powyżej. W takich sytuacjach wypłata odszkodowania często rodzi problem po stronie dłużnika z właściwym zakwalifikowaniem i ujęciem lub nie do kosztów uzyskania przychodów. Stanowiska organów podatkowych często się wzajemnie wykluczają a podatnicy nie wiedzą jaką decyzję podjąć. Firma ponosi rzeczywisty wydatek, a wskutek nadinterpretacji, że nie dołożyła należytej staranności, aby uniknąć wypłaty odszkodowania zwyczajnie nie będzie mogła go ująć w kosztach.
Pomimo, że wydatki na wypłatę odszkodowania nie mają związku z uzyskaniem przychodu, wcale to nie oznacza, że nie służą zachowaniu lub zabezpieczeniu źródeł przychodów. Każda sytuacja wymaga indywidualnej oceny, a analizę należy rozpocząć od przeczytania art.23 ust.1 pkt.19 ustawy, czyli od ustalenia czy dostarczone towary bądź usługi wolne były od wad, dostarczone w terminie.
Aby ująć w kosztach podatkowych wypłacone odszkodowanie należy dokonać obiektywnej oceny, z położeniem nacisku na przyczynę powstania takiej sytuacji, nasze stanowisko powinno być wiarygodne i odpowiednio uzasadnione, aby dowieść dochowania należytej staranności.
Zmiany w opodatkowaniu odszkodowania w 2019 roku
Od 1 stycznia 2019 roku w art.21 ust.1 dodano pkt.29b odwołując się odpowiednio do art.23 ust.1 pkt.45 ustawy o PIT. Na czym polega przedmiotowa zmiana? Otóż w dużym uproszczeniu odszkodowanie jest wolne od podatku dochodowego a wydatki nie stanowią kosztów uzyskania przychodów i muszą być dokonane w określonych ramach czasowych. W przepisie brak jest informacji co w sytuacji, gdy otrzymane odszkodowanie będzie wyższe lub niższe niż wydatkowane środki?
Ze zwolnienia korzysta otrzymane odszkodowanie za szkody powstałe w środku trwałym, z wyłączeniem samochodów osobowych, a więc również motocykli. Wypłata odszkodowania musi dotyczyć zdarzeń powstałych po 31 grudnia 2018 roku, aby móc zastosować zmienione przepisy.
Ważne jest, aby móc skorzystać ze zmienionych przepisów nie można do kosztów uzyskania przychodów zaliczyć wydatków na naprawę, remont, odtworzenie środka trwałego. Natomiast jeśli dojdzie do zakupu nowego środka trwałego odpisy amortyzacyjne w części sfinansowanej ze środków z odszkodowania również nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Odszkodowanie musi być wydatkowane w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym.
Biuro rachunkowe wyrachowani.pl
