Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, chcąc sprostać konkurencji, dokonują ciągłych inwestycji. Najczęściej zakupy dotyczą środków trwałych, które zwiększają potencjał firmy. Zdarzają się czasem sytuacje, że zakupione środki lub niektóre ich części składowe są zbędne i dokonujemy ich sprzedaży. Podatnicy zastanawiają się jak rozliczyć sprzedaż części składowej środka trwałego.
Koszty uzyskania przychodów
Stosownie do treści art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Z powyższego przepisu wynika, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty, a więc bezpośrednio i pośrednio związane z uzyskiwaniem przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 powołanej ustawy.
Zatem, aby wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów, powinien on w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:
- pozostawać w związku przyczynowo skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
- nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- być właściwie udokumentowany.
Co istotne, związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku.
W katalogu wydatków, których nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu, należą m.in. wydatki na nabycie lub wytworzenie środków trwałych oraz ich ulepszenie. Środki trwałe służą osiąganiu przychodów przez wiele lat, w związku z czym, wolą ustawodawcy, związane z nimi wydatki powinny być również rozliczane w dłuższym okresie. Zasadą jest rozłożenie w czasie rozliczeń wydatków inwestycyjnych. Stąd kosztem uzyskania przychodów jest zużycie tychże środków mierzone amortyzacją (patrz art. art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b i c ustawy o PIT).
Amortyzacja jako koszt uzyskania przychodu
Problematyka amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uregulowana została w przepisach art. 22a do art. 22m ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, a także maszyny, urządzenia i środki transportu i inne przedmioty o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok. Powinny one być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1, zwane środkami trwałymi (vide art. 22a ust. 1 ustawy o PIT).
Powyższe wprowadza się do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zgodnie z art. 22n, najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Późniejszy termin wprowadzenia uznaje się za ujawnienie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 4.
Podatnicy, z wyjątkiem tych, którzy ze względu na ogłoszoną upadłość nie prowadzą działalności gospodarczej, dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Zgodnie z art. 22h ust. 1 pkt 1 omawianej ustawy, odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, z zastrzeżeniem art. 22k, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu), z zastrzeżeniem art. 22e, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór. Suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których, zgodnie z art. 23 ust. 1, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc lub co kwartał albo jednorazowo na koniec roku podatkowego, z uwzględnieniem art. 22i. Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji (wykazu) do końca tego roku podatkowego (patrz art. 22h ust. 4 ww. ustawy).
Sprzedaż części składowej środka trwałego a jego amortyzacja
Dokonując amortyzacji, musimy ustalić wartość początkową środka trwałego. Prawidłowe ustalenie jego wartości ma decydujące znaczenie dla ustalenia wysokości amortyzacji.
Interpretacja indywidualna Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 9 lutego 2016 r., nr ITPB1/4511-1184/15/JC:
„Prawidłowe ustalenie wartości początkowej środków trwałych jest bardzo istotne, ponieważ jej wysokość kształtować będzie wartość odpisów amortyzacyjnych.
Przepis art. 22g ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, stanowi, że za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwzględnieniem ust. 2-18, uważa się w razie wytworzenia we własnym zakresie – koszt wytworzenia”.
Współcześnie często środki trwałe mają formę bardzo skomplikowanych maszyn i urządzeń składających się z wielu elementów. Bywa, że odłączenie poszczególnych części nie powoduje, że środek trwały traci swoją przydatność.
Przykład 1.
Podatnik posiada maszynę, która składa się z wielu części składowych. Podatnik postanowił sprzedać agregat, będący jej częścią. Sprzedaż agregatu nie ma wpływu na przydatność użytkową maszyny. Czy w takiej sytuacji trzeba dokonać zmiany w odpisach amortyzacyjnych?
Z art. 22g ust. 20 ustawy o PIT wynika, że w razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej, wartość początkową tego środka zmniejsza się od następnego miesiąca po odłączeniu o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych, obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego. To oznacza, że podatnik powinien dokonać zmniejszenia odpisów amortyzacyjnych. Tym samym sprzedaż części składowych powoduje zmniejszenie odpisów amortyzacyjnych, a co za tym idzie – kosztów uzyskania przychodów.
