Środki trwałe to rzeczowe składniki majątku stanowiące własność lub współwłasność przedsiębiorcy, które są kompletne i zdatne do użytku w ramach działalności oraz przewidywany okres ich użytkowania jest dłuższy niż jeden rok. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych środki trwałe podlegają amortyzacji. Jednak przed przystąpieniem do wyboru metody amortyzacji podatnik musi dokonać ich wyceny. Jest ona podstawą wymiaru naliczenia amortyzacji. Jak powinna przebiegać wycena wartości środków trwałych? Wyjaśniamy poniżej.
Wycena wartości środków trwałych a sposób nabycia
Ustawodawca w przepisach ustawy o podatku dochodowym jednoznacznie określił, że wycena wartości początkowej środków trwałych zależna jest od sposobu nabycia, co prezentuje poniższa tabela:
Sposób nabycia środka trwałego | Sposób wyceny |
nabycie w drodze kupna | cena nabycia, chyba że następuje wniesienie prywatnego majątku to wówczas jeśli cena rynkowa jest niższa niż cena nabycia należy posłużyć się ceną rynkową |
częściowe odpłatne nabycie | cena nabycia powiększona o wartość przychodu |
nabycie w drodze spadku lub darowizny | wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości. |
wytworzenie we własnym zakresie | koszt wytworzenia |
Wycena wartości środków trwałych a cena nabycia
Zgodnie z art. 22g ust. 3 ustawy o PIT za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem, naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, np.:
koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze,
montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych,
opłat notarialnych, skarbowych i innych,
odsetek, prowizji,
cło i akcyza (import)
oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług. Wyjątkiem są tu sytuacje, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.
Ogólny wzór:
Cena nabycia = kwota należna zbywcy + koszty związane z zakupem - VAT + cło + akcyza +/- różnice kursowe
Czym jest koszt wytworzenia?
Zgodnie z art. 22g ust. 4 ustawy o PIT za koszt wytworzenia uważa się wartość w cenie nabycia zużytych do wytworzenia środków trwałych:
rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych,
kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi,
inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych.
Wycena wartości środków trwałych stanowiących współwłasność
Przedsiębiorca decydujący się na wprowadzenie do firmy środka trwałego, który nie jest w pełni jego własnością, powinien pamiętać o kilku istotnych kwestiach regulowanych w art. 22g ust. 11 ustawy o PIT.
Gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wyceny wartości środka trwałego dokonuje się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Dotyczy to również małżonków, których łączy wspólność majątkowa i wykorzystują ten środek trwały w obu firmach (w firmie żony oraz w firmie męża).
Wycena wartości środków trwałych na przykładach
Przykład 1.
Czynny podatnik VAT zakupił od firmy XYZ na podstawie faktury VAT maszynę produkcyjną:
wartość netto: 12.000 zł
podatek VAT 23%: 2.760 zł
wartość brutto: 14.760 zł
Aby mogła działać i być zdatna do użytku, przedsiębiorca musiał ponieść koszty montażu, które zostały udokumentowane fakturą od firmy ABC:
wartość netto: 1.000 zł
podatek VAT 23%: 230 zł
wartość brutto: 1.230 zł
Ile wyniesie wartość początkowa środka trwałego?
W związku z tym, że przedsiębiorca jest czynnym podatnikiem VAT, przedsiębiorca ma prawo do odliczenia VAT z obu powyższych faktur (bowiem wydatki te służą działalności opodatkowanej). W takiej sytuacji podstawą do wyceny wartości początkowej będą wartości netto z obu faktur.
Wartość początkowa maszyny produkcyjnej do amortyzacji: 12.000 zł + 1.000 zł = 13.000 zł
Przykład 2.
Przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia z VAT zakupił od firmy XCX samochód osobowy. Zakup został udokumentowany fakturą VAT:
wartość netto: 16.000 zł
podatek VAT 23%: 3.680 zł
wartość brutto: 19.680 zł
Przed wprowadzeniem pojazdu na środek trwały przedsiębiorca poniósł koszty związane z przerejestrowaniem w wysokości 180,50 zł.
Ile wyniesie wartość początkowa środka trwałego?
W związku z tym, że przedsiębiorca jest podmiotem zwolnionym z VAT, nie ma prawa do odliczenia VAT do ustalenia wartości początkowej środka trwałego, należy zaczerpnąć kwotę brutto z faktury. Natomiast jeżeli chodzi o opłatę rejestracyjną, która została poniesiona przed wprowadzeniem samochodu do majątku firmowego, również należy ją uwzględnić przy wycenie.
Wartość początkowa samochodu do amortyzacji: 19.680 zł + 180,50 zł =19.860,50 zł
Przykład 3.
Przedsiębiorca przed rozpoczęciem działalności gospodarczej nabył samochód we współwłasności z ojcem (50/50). Dokument zakupu to umowa, zgodnie z którą za samochód zapłacili 25.000 zł (cena rynkowa była wyższa). Po uruchomieniu działalności gospodarczej podatnik chciał wprowadzić pojazd do ewidencji środków trwałych. Jak powinien dokonać wyceny?
W takiej sytuacji przedsiębiorca powinien wykonać wycenę w oparciu o udział we współwłasności.
Wartość początkowa środka trwałego stanowiącego współwłasność: 25.000 zł x 50% = 12.500 zł
Przykład. 4.
Przedsiębiorca wraz z małżonką (łączy ich wspólność majątkowa) zdecydowali się na zakup samochodu dostawczego. Zakupu dokonali jako osoby prywatne. Zakup został udokumentowany umową kupna-sprzedaży o wartości 45.000 zł (cena rynkowa była wyższa). Po pewnym czasie podjęto decyzję o przekazaniu pojazdu do celów firmowych. Przedsiębiorca w dalszym ciągu posiadał dokument zakupu. Jak ustalić jego wartość początkową?
W związku z tym, że przedsiębiorcę i jego żonę łączy wspólność majątkowa, a samochód będzie wykorzystywany wyłącznie w działalności męża, za wartość początkową środka trwałego może on przyjąć pełną kwotę z dokumentu zakupu - 45.000 zł
Przykład 5.
Przedsiębiorca niebędący czynnym podatnikiem VAT postanowił, że we własnym zakresie zbuduje środek trwały. Do budowy środka trwałego zużył materiały, na które otrzymał fakturę od firmy AND:
wartość netto: 15.000 zł
podatek VAT 23%: 3.450 zł
wartość brutto: 18.450 zł
Ponadto otrzymał fakturę od firmy DNA za montaż elektryki:
wartość netto: 2.000 zł
podatek VAT 23%: 460 zł
wartość brutto: 2.460 zł
oraz fakturę za usługi spawalnicze związane z wytworzeniem środka trwałego od firmy ATA:
wartość netto: 1.500 zł
podatek VAT 23%: 345 zł
wartość brutto: 1.845 zł
Jak ustalić wartość początkową środka trwałego wytworzonego we własnym zakresie?
W tym wypadku przedsiębiorca ustala wartość początkową w oparciu o koszt wytworzenia, czyli w tym wypadku ceny brutto faktur za materiały oraz faktur za usługi:
18.450 zł + 2.460 zł + 1.845 zł = 22.755 zł
