Decydując się na zawarcie małżeństwa, musimy pamiętać, że co do zasady ślub skutkuje powstaniem majątku wspólnego z mocy samego prawa. Ma to istotne znaczenie, jeśli chodzi o możliwość dysponowania poszczególnymi składnikami takiego majątku przez każdego z małżonków. Czy fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez męża lub żonę również odgrywa w tym zakresie jakąś rolę? Kto ma przychód jeśli chodzi o sprzedaż samochodu należącego do współmałżonków?
Małżeński majątek wspólny
Chwila zawarcia związku małżeńskiego jest momentem powstania majątku wspólnego łączącego męża i żonę. Dopuszczalna jest modyfikacja takiego stanu na każdym etapie związku, jak również przed jego zawarciem. W takim przypadku chodzi oczywiście o zawarcie umowy przewidującej rozdzielność majątkową.
Powstanie majątku wspólnego powoduje, że każdy z małżonków ma prawo do dysponowania taką masą. Wspólność ustawowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Majątek wspólny może tak naprawdę składać się ze wszystkich rzeczy (zarówno ruchomych, jak i nieruchomości), a także praw. Zgodnie z treścią art. 31 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych;
- środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 Ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym każdego z małżonków.
Pomimo że dostęp do niego ma każdy z małżonków, to sprzedaż jego całości lub części może niekiedy wymagać pełnej zgodności męża i żony. Zgodnie bowiem z treścią art. 37 §1 kro zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Sprzedaż samochodu należącego do współmałżonków - samochód prywatny
Samochody mogą wchodzić do małżeńskiego majątku wspólnego i to niezależnie od tego, czy stanowią one przedmiot działalności gospodarczej męża lub żony. Pojazdy mechaniczne mogą być sprzedawane. Co ważne, taka czynność nie wymaga uzyskania zgody drugiego małżonka – auto jest bowiem rzeczą ruchomą, która nie podlega pod regulację wspomnianego już art. 37 kro.
W przypadku gdy sprzedaż samochodu nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, tj. auto nie jest wykorzystywane dla celów gospodarczych, taka transakcja powinna być wykazana w rocznym zeznaniu podatkowym. Pamiętajmy jednak, że powstanie dochodu ma miejsce tylko przy sprzedaży dokonanej w ciągu pół roku od daty jego nabycia. Transakcja zrealizowana po upływie tego okresu nie wymaga dokonywania zgłoszenia podatkowego i ujmowania go w PIT.
Przykład 1.
Pani Tamara i pan Wojciech są małżeństwem, w którym obowiązuje ustrój ustawowej wspólności majątkowej. W skład ich majątku wchodzi samochód osobowy wykorzystywany dla celów prywatnych, który został zakupiony 3 lata temu. Małżonkowie chcą zmienić pojazd i zdecydowali się go sprzedać. Czy umowa sprzedaży powoduje konieczność uwzględnienia tej transakcji w rocznym zeznaniu podatkowym?
Nie, ponieważ zbycie auta nastąpiło po upływie pół roku od chwili jego pierwotnego zakupu.
Współwłasność małżeńska ma charakter łączny (bezudziałowy), co powoduje, że każdy z małżonków może rozporządzać składnikami majątkowymi jak pełnoprawny właściciel. Powoduje to, że pieniądze uzyskane ze sprzedaży wspólnej rzeczy trafiają do majątku wspólnego. Tak samo będzie zatem przy zbyciu wspólnego pojazdu, nawet jeśli umowa sprzedaży zostanie podpisana przez jednego z małżonków. Jeśli dana transakcja będzie oznaczać konieczność dokonania zgłoszenia jej w PIT, to powinien dokonać tego ten z małżonków, który podpisał umowę sprzedaży. W takiej sytuacji warto rozważyć wspólne rozliczenie podatkowe, w którym zostanie ujęta omawiana transakcja.
Sprzedaż samochodu należącego do współmałżonków - samochód firmowy
Pojazdy mechaniczne mogą stanowić składnik majątku wspólnego małżonków i jednocześnie być mieniem firmowym. Zgodnie z treścią art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku będących m.in. środkami trwałymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą. Sprzedaż środka trwałego przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą powoduje u niej powstanie przychodu z danej działalności.
Wykorzystywanie wspólnego samochodu dla celów gospodarczych tylko jednego małżonka nie powoduje przejścia prawa własności pojazdu wyłącznie na męża albo żonę. W dalszym ciągu wchodzi on w skład majątku wspólnego, a więc prawo do korzystania z niego przysługuje każdemu z małżonków. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Ze względu na bezudziałowy charakter współwłasności małżeńskiej nie możemy zastosować do niej powyższej reguły. W sytuacji, w której tylko jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, wartość pojazdu wykorzystywanego dla celów firmowych w 100% stanowi wartość początkową środka trwałego. Amortyzacja pojazdu do jego pełnej wartości oznacza w tym przypadku powstanie przychodu z działalności gospodarczej tylko po stronie jednego z małżonków, tj. tego, który prowadzi przedsiębiorstwo – przy założeniu, że drugi małżonek nie wykonuje żadnej działalności gospodarczej.
Przykład 2.
Pan Konrad i pani Magda są małżeństwem, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej. W skład ich majątku wspólnego wchodzi samochód wykorzystywany przez pana Konrada w jego jednoosobowej działalności gospodarczej. Pani Magda pracuje na etacie i osiąga zarobki tylko z tego tytułu. Przedsiębiorca wraz z żoną sprzedali pojazd – oboje podpisali umowę sprzedaży. Kto w tym przypadku osiągnie przychód?
Będzie to pan Konrad, ponieważ pojazd był nie tylko składnikiem majątku wspólnego, ale także mieniem firmowym wykorzystywanym przez niego w 100% w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Samochód należący do majątku wspólnego może być także wykorzystywany przez małżonków, którzy prowadzą odrębne firmy. Taki pojazd jest wówczas użytkowany zamiennie przez męża i żonę. Jeśli małżonkowie zdecydują się na jego sprzedaż, przychód powinien być podzielony pomiędzy nimi po połowie – pomimo że majątek wspólny jest rodzajem współwłasności bezudziałowej.
Przykład 3.
Pan Paweł i pani Dagmara są małżeństwem, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej. W skład ich majątku wspólnego wchodzi samochód, który jest wykorzystywany w działalności męża i żony – oboje prowadzą odrębne przedsiębiorstwa. Para zdecydowała się na sprzedaż pojazdu, choć umowę podpisał tylko pan Paweł. Kto w tym przypadku osiągnie przychód ze sprzedaży?
Będą to oboje małżonkowie, ponieważ auto było wykorzystywane zarówno przez męża, jak i żonę. W tej sytuacji należy przyjąć, że przychód będzie podzielony pomiędzy pana Pawła i panią Dagmarę po połowie.
Przykład 4.
Pan Adam i pani Karolina są małżeństwem, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej. W skład ich majątku wspólnego wchodzi samochód, który jest wykorzystywany w działalności gospodarczej pani Karoliny. Pan Adam ma własną firmę, jednak nie korzysta z tego pojazdu. Małżonkowie zdecydowali się sprzedać auto. Kto w tym przypadku osiągnie przychód ze sprzedaży?
Będzie to pani Karolina, ponieważ tylko ona korzystała z samochodu dla celów firmowych.
Podsumowując, samochód będący współwłasnością małżonków może być wykorzystywany dla celów działalności gospodarczej. W przypadku jego sprzedaży przychód powstaje po stronie, która rzeczywiście korzystała z pojazdu. Jeśli auto było użytkowane przez dwie odrębne firmy (męża i żony), przychód powinien zostać rozdzielony na pół pomiędzy współmałżonków.
