W niniejszym artykule zastanowimy się, w jaki sposób kształtują się obowiązki podatkowe w ramach podatku PCC, gdy zachodzi sprzedaż samochodu cudzoziemcowi na terenie kraju. Rozważymy, gdzie taka transakcja podlega opodatkowaniu oraz kto jest zobligowany do rozliczenia podatku.
Umowa sprzedaży samochodu a PCC
Na wstępie przypomnijmy, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ww. ustawy podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.
W myśl art. 535 § 1 kc przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Na podstawie art. 4 pkt 1 ww. ustawy obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży ciąży na kupującym.
W oparciu o art. 6 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Przy czym – co wynika z ust. 2 powołanego przepisu – wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.
Stawka podatku określona została w art. 7 ww. ustawy i zgodnie z ust. 1 pkt 1 lit. a tego przepisu i przy umowie sprzedaży rzeczy ruchomych wynosi 2%.
W myśl art. 10 ust. 1 podatnicy są zobligowani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru PCC-3, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika.
W świetle przywołanych przepisów należy wskazać, że podatnikiem podatku PCC w przypadku umowy sprzedaży jest kupujący. Jak stanowi art. 26 Ordynacji podatkowej, to podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.
Skoro zatem podatnikiem jest w tym przypadku kupujący, to tylko on może odpowiadać za zobowiązanie z tytułu podatku PCC. Takiej odpowiedzialności – nawet o charakterze posiłkowym – nie może natomiast ponosić sprzedawca.
Sprzedaż samochodu cudzoziemcowi a podatek PCC
Zakres terytorialny podatku PCC jest wyznaczany przez treść art. 1 ust. 4 ustawy PCC.
Stosownie do treści tego przepisu czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, z zastrzeżeniem ust. 4a i 5, jeżeli ich przedmiotem są:
1. rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2. rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zwróćmy zatem uwagę, że jeżeli rzecz znajduje się na terytorium RP, to w zakresie wystąpienia obowiązku podatkowego nie ma znaczenia prawnopodatkowy status ani sprzedawcy, ani nabywcy.
W konsekwencji nie jest istotne, czy nabywca jest polskim, czy też zagranicznym rezydentem podatkowym. Nie ma znaczenia również jego miejsce zamieszkania bądź też miejsce pobytu. Analogicznie marginalna jest kwestia obywatelstwa.
Jeśli rzecz znajduje się na terytorium RP, wówczas umowa sprzedaży ją obejmująca będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem PCC.
W tym miejscu trzeba wskazać, że oceny, czy rzecz jest położona na terytorium RP, dokonuje się na moment powstania obowiązku podatkowego.
Przypomnijmy zatem, że w przypadku umowy sprzedaży obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy PCC).
Jak wskazuje treść wyroku WSA w Białymstoku z 6 października 2015 roku, I SA/Bk 343/15, ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie definiuje terminu „dokonanie czynności cywilnoprawnej”, niemniej z treści art. 535 kc wynika, że umowa sprzedaży jest umową zobowiązującą do przeniesienia własności i nie musi jednocześnie wywoływać skutku rozporządzającego.
W przypadku umowy sprzedaży termin „dokonanie” oznacza moment zawarcia umowy, co następuje w chwili złożenia zgodnych oświadczeń woli stron. Umowa sprzedaży jest bowiem umową konsensualną. Na jej ważność nie ma wpływu wykonanie umowy, tj. zapłata ceny, wydanie przedmiotu umowy.
W rezultacie obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (zawarcia umowy) – a nie jej wykonania.
To oznacza, że opodatkowaniu podatkiem PCC podlega taka umowa sprzedaży, gdzie rzecz znajduje się na terytorium RP w momencie zawierania umowy.
Przykład 1.
Osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce zawarła 5 grudnia umowę sprzedaży samochodu z osobą fizyczną mieszkającą w Ukrainie. 5 grudnia samochód znajdował się na terytorium Słowacji. Do Polski został sprowadzony 9 grudnia i od razu przekazany nabywcy. Taka umowa nie podlega opodatkowaniu podatkiem PCC w Polsce.
Zwróćmy uwagę, że w powyższym przykładzie podatek PCC wystąpiłby, gdyby nabywca miał miejsce zamieszkania w Polsce.
Przykład 2.
Osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w Polsce zawarła 5 grudnia umowę sprzedaży samochodu znajdującego się w Zgorzelcu z osobą mieszkającą w Niemczech. 7 grudnia samochód został przetransportowany do Niemiec i dopiero wtedy kupujący zapłacił należną cenę ustaloną w umowie. Biorąc jednak pod uwagę, że w dniu powstania obowiązku podatkowego samochód znajdował się na terenie Polski, powstaje obowiązek zapłaty podatku PCC po stronie nabywcy.
Końcowo dodajmy, że skoro obowiązek podatkowy powstaje w dacie zawarcia umowy, to jej niewykonanie, jak również rozwiązanie nie uzasadnia zwrotu prawidłowo naliczonego i zapłaconego podatku PCC, a tym samym nie wywołuje uprawnienia do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku.
Jeżeli kupujący zawrze prawnie skuteczną umowę i zapłaci cenę, ale nie otrzyma przedmiotu sprzedaży, to i tak zobligowany jest do złożenia deklaracji PCC-3 w terminie 14 dni, licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego. Późniejsze nieotrzymanie przedmiotu sprzedaży może skutkować określonymi działaniami na gruncie prawa cywilnego, ale nie uzasadnia wniosku o zwrot nadpłaty w podatku PCC.
W konsekwencji zauważyć należy, że w przypadku podatku od czynności cywilnoprawnych dla wystąpienia obowiązku podatkowego nie ma znaczenia rezydencja podatkowa nabywcy. Determinujące jest miejsce położenia rzeczy na dzień powstania obowiązku podatkowego.
