Tajemnica zawodowa radcy prawnego i adwokata

Jednym z praw, a zarazem obowiązków, adwokatów i radców prawnych, jest zachowanie tajemnicy zawodowej – nieujawnianie osobom trzecim okoliczności, które są określane jako tajemnica zawodowa. Artykuł wyjaśni, co się kryje pod tym pojęciem, wskazane zostaną przykłady tego, co jest tajemnicą zawodową, a co nią nie jest i jak długo trwa ten obowiązek. Jakie kary mogą być zastosowane w stosunku do adwokatów i radców prawnych za naruszenie tego obowiązku?

Czym jest tajemnica zawodowa?

Zgodnie z ustawą o radcach prawnych wszystko, o czym radca prawny dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej, jest obowiązany zachować w tajemnicy. Analogiczny przepis funkcjonuje w ustawie Prawo o adwokaturze.

Kodeks Etyki Radcy Prawnego (dalej: KERP) w art. 15 wskazuje, że wszystkie informacje dotyczące klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia, stanowią tajemnicę zawodową. Obejmuje ona także wszelkie tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencję radcy prawnego z klientem i osobami uczestniczącymi w prowadzeniu sprawy – powstałe dla celów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej. Ponadto informacje ujawnione radcy prawnemu przed podjęciem przez niego czynności zawodowych mogą stanowić tajemnicę zawodową, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło dla potrzeb świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwaniem, że radca prawny będzie ją świadczył.

Taki szeroki zakres tajemnicy zawodowej ma na celu przede wszystkim wzmocnienie stosunków między klientem a jego adwokatem czy radcą prawnym. Istotne jest bowiem, aby osoba udająca się po poradę nie czuła obaw w zakresie tego, że przekazane informacje zostaną ujawnione. Niezbędne jest zapewnienie swobody w stosunkach między klientem a jego prawnikiem, aby mógł on czuć się komfortowo, a także aby porada mogła zostać udzielona w sposób jak najbardziej precyzyjny. Jeżeli klient będzie bał się przedstawienia wszystkich okoliczności, to może okazać się ona niepełna lub nawet nieprzydatna, albo w najgorszym wypadku – szkodliwa dla klienta.

Dlatego tak ważne jest ustawowe zapewnienie, aby wszelkie informacje o sytuacji klienta stanowiły tajemnicę zawodową adwokata i radcy prawnego.

Tajemnica zawodowa a obowiązek jej zachowania

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie i istnieje również po zaprzestaniu wykonywania zawodu.

Przykład 1.

Radca prawny, pan Marian, jest w stanie spoczynku. Od kilku lat nie prowadzi kancelarii z uwagi na ciężki stan zdrowia. Zgłosił się do niego były przeciwnik jego klienta, prosząc o przekazanie informacji odnośnie do sprawy sprzed kilkudziesięciu lat. Pan Marian nie może przekazać informacji o żadnej kwestii, o której dowiedział się od swojego dawnego klienta i nie może na ten temat rozmawiać z jego przeciwnikiem procesowym.

Radca prawny, a także adwokat są obowiązani zachować w tajemnicy, także wobec sądów i innych organów orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych, w których brali czynny udział.

Przykład 2.

Pani Justyna, adwokat, reprezentowała swojego klienta w sprawie o zapłatę 100 000 zł z tytułu kary umownej za nieterminowe wykonywanie robót budowlanych. Po wniesieniu pozwu i jego doręczeniu przeciwnikowi pozwany skontaktował się w celu próby ugodowego rozwiązania sprawy. Zaproponował powodowi zapłatę 60 000 zł, jednak klient pani Justyny się nie zgodził. Oficjalne stanowisko pozwanego, w odpowiedzi na pozew, dążyło do oddalenia powództwa w całości – nie chciał zapłacić w ogóle. Adwokat nie może podczas rozprawy przedstawić sądowi, że pozwany oferował kwotę 60 000 zł – byłoby to naruszeniem tajemnicy zawodowej.

Radca prawny i adwokat powinni wyraźnie zobowiązać osoby współpracujące z nimi przy wykonywaniu czynności zawodowych do zachowania poufności w zakresie objętym ich tajemnicą zawodową, wskazując na ich odpowiedzialność prawną związaną z ujawnieniem tajemnicy zawodowej.

Pozostałe osoby, jak sekretarki, praktykanci, asystenci, którzy nie mają statusu aplikantów lub radców prawnych, adwokatów, nie mają ustawowego obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Stąd też radcy lub adwokaci muszą ich o tym pouczyć, aby nie ujawniali oni osobom trzecim informacji, o których dowiadują się w kancelarii. W szczególności dotyczy to danych klientów, które nie powinny, bez ich zgody, być ujawnione innym osobom.

Radca prawny i adwokat obowiązani są zabezpieczyć przed niepowołanym ujawnieniem wszelkie informacje, które obejmuje tajemnica zawodowa, niezależnie od ich formy i sposobu utrwalenia. Dokumenty i nośniki zawierające informacje poufne należy przechowywać w sposób chroniący je przed zniszczeniem, zniekształceniem lub zaginięciem. Dokumenty i nośniki przechowywane w formie elektronicznej powinny być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem systemu przed zakłóceniem działania, uzyskaniem nieuprawnionego dostępu lub utratą danych. Radca prawny i adwokat powinni kontrolować dostęp osób współpracujących do takich dokumentów i nośników.

Przykład 3.

Pani Paulina wszelkie dokumenty, które ma w kancelarii, powinna przechowywać w taki sposób, aby osoby trzecie nie miały dostępu do ich treści. Muszą być także należycie zabezpieczone – przed zniszczeniem, zniekształceniem, zaginięciem. Te w formie elektronicznej powinny być zabezpieczone hasłami, a hasła mogą być udostępniane tylko osobom upoważnionym. Należy kontrolować, które osoby mają dostęp do dokumentów i nośników.

Niezachowana tajemnica zawodowa - kary za naruszenie obowiązku 

Za naruszenie tajemnicy zawodowej, czyli działanie sprzeczne z ustawą o radcach prawnych i KERP, radcowie prawni, adwokaci, aplikanci radcowscy i adwokaccy ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną.

Do kar dyscyplinarnych należą:

• upomnienie;

• nagana;

• kara pieniężna, w granicach od półtorakrotności do dwunastokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dacie popełnienia przewinienia dyscyplinarnego;

• zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego lub adwokata na czas od 3 miesięcy do 5 lat;

• pozbawienie prawa do wykonywania zawodu, które pociąga za sobą skreślenie z listy radców prawnych lub adwokatów bez prawa ubiegania się o ponowny wpis na listę przez okres 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kary pozbawienia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego.

 tajemnica zawodowa - podsumowanie

Tajemnica zawodowa radcy prawnego i adwokata to filar tych zawodów, które są traktowane jako zawody zaufania publicznego. Warto mieć na uwadze, że radcy prawni i adwokaci reprezentują klientów w sprawach karnych, karnych skarbowych, rodzinnych, które mogą dotyczyć kwestii bardzo osobistych, często intymnych, a także takich, które mogą narazić ich klientów na odpowiedzialność karną lub na hańbę. Gdyby klient obawiał się, że informacje mogą zostać ujawnione, nie korzystałby z porad prawnych. Stąd też rangą ustawy zagwarantowano, że radca prawny i adwokat nie może ujawniać informacji o swoich klientach, o których dowiedział się podczas swoich czynności zawodowych. Dotyczy to nie tylko kwestii, o których wiedzę ma od klienta, lecz także od innych osób – na przykład od świadków podczas rozprawy.

Również korespondencja z klientem, notatki, zapiski, stanowi tajemnicę zawodową i nie może być ona ujawniana.

Jej naruszenie może skutkować nawet wydaleniem z zawodu adwokata lub radcy prawnego, dlatego należy ze szczególną ostrożnością podchodzić do zachowania tego obowiązku, aby nie narażać się na odpowiedzialność dyscyplinarną.