Osoby, które uzyskują dochody z pracy najemnej wykonywanej poza granicami kraju mogą być zobowiązane do ich rozliczenia również w Polsce. Nie oznacza to jednak, że dochody te zostaną opodatkowane dwukrotnie - zarówno w naszym państwie, jak i kraju zarobkowania. Zapobiegają temu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawierane pomiędzy Polską a innymi krajami. Dobrze jednak być świadomym czekających obowiązków związanych z ewentualną koniecznością rozliczenia dochodów w naszym kraju i obowiązujących w związku z tym zasad.
Ustalenie miejsca opodatkowania
Jest to pierwszy krok, jaki należy wykonać. Ustalenie miejsca opodatkowania pozwoli bowiem na ustalenie czy dana osoba podlega ograniczonemu, czy też nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. W tej kwestii należy sięgnąć do zapisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof).
Zgodnie z art. 3 updof osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów), bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się natomiast osobę fizyczną, która:
- posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Przy spełnieniu choćby jednego z powyższych warunków, dana osoba podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Drugi z warunków jest łatwy do określenia. Problem pojawia się natomiast przy pierwszym z nich - jak bowiem określić ośrodek interesów życiowych? Według organów podatkowych sam wyjazd w celach zarobkowych, nawet długotrwały, nie przesądza o przeniesieniu ośrodka interesów życiowych poza granice kraju.
Urzędy skarbowe są zdania, że pod uwagę w tym wypadku należy wziąć posiadanie w danym kraju centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Za interesy osobiste uznaje się powiązania rodzinne czy towarzyskie (w którym kraju przebywa najbliższa rodzina: małżonek i dzieci). Przez interesy gospodarcze rozumie się natomiast miejsce prowadzenia działalności czy posiadania majątku.
Jeżeli osoba fizyczna nie spełnia żadnego z wyżej opisanych warunków (posiadania ośrodka interesów życiowych oraz przebywania dłużej niż 183 dni poza granicami kraju), uznaje się, że nie ma ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Wtedy też podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).
Przykład 1.
Pan Artur w kwietniu 2012 roku wyjechał do Niemiec w celach zarobkowych, gdzie wykonywał pracę najemną do końca roku. Wyjazd nie był planowany na stałe, gdyż w Polsce Pan Artur ma dom i rodzinę (małżonka oraz dzieci). Mimo przebywania poza granicami kraju ponad 183 dni, podlega on w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, ponieważ to tutaj znajduje się jego ośrodek interesów życiowych. Zatem całość uzyskanych w roku 2012 dochodów musi rozliczyć w Polsce
Przykład 2.
Pani Anna w styczniu i lutym 2012 roku pracowała w Polsce na umowę o pracę, natomiast w marcu wyjechała do Wielkiej Brytanii. Tam przez pozostałą część roku wykonywała pracę najemną oraz zaciągnęła kredyt na zakup mieszkania w jednej z tamtejszych miejscowości. Można zatem uznać, że Pani Anna właśnie z Wielką Brytanią wiąże swoje cele osobiste i gospodarcze. Co za tym idzie, w Polsce jest zobowiązana rozliczyć się jedynie z dochodów osiągniętych w styczniu i lutym 2012 roku.
Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
Międzynarodowe umowy określają, kiedy wynagrodzenia otrzymane przez osoby mające miejsce zamieszkania w jednym państwie, za pracę wykonywaną w drugim państwie, mogą podlegać opodatkowaniu w tym drugim państwie. Dzieje się tak w przypadku, gdy:
- są wypłacane przez miejscowego pracodawcę,
- są ponoszone przez zakład, który pracodawca utrzymuje w drugim państwie,
- pracownik przebywa w drugim państwie przez czas określony w konkretnej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania (najczęściej jest to 183 dni w roku podatkowym).
Nie oznacza to natomiast, że podatnik ma prawo dowolnego wyboru państwa, w którym ma zostać zapłacony podatek. Umowy określają jedynie w którym państwie opodatkowanie ma nastąpić: tam gdzie położone jest źródło przychodów czy też zgodnie z miejscem zamieszkania podatnika.
Zatem wynagrodzenie uzyskane za pracę najemną za granicą, wypłacone przez pracodawcę, który ma siedzibę w tym państwie - podlegają tam (w zagranicznym państwie) opodatkowaniu. Jeżeli dodatkowo podatnik posiada miejsce zamieszkania w Polsce (a więc tu podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), to obowiązku podwójnego opodatkowania uniknie dzięki zastosowaniu odpowiedniej metody, określonej w danej umowie międzynarodowej.
Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Polska podpisała z ponad 80 krajami świata, m.in. z: Austrią, Belgią, Białorusią, Chinami, Danią, Francją, Grecją, Hiszpanią, Holandią, Irlandią, Japonią, Kanadą, Niemcami, Norwegią, Meksykiem, Portugalią, Rosją, Szwecją, Turcją, Ukrainą, Wielką Brytanią czy USA. Pełna lista państw znajduje się na stronach Ministerstwa Finansów.
