Wygaśnięcie umowy o pracę to szczególna forma zakończenia współpracy, która może mieć zastosowanie w ściśle określonych warunkach. Termin wygaśnięcia umowy o pracę często jest wymiennie stosowany z rozwiązaniem umowy o pracę, co jest błędem. W niniejszym artykule przybliżymy termin wygaśnięcia umowy o pracę oraz zdarzeń, które wywołują ten rodzaj zakończenia stosunku pracy.
Wygaśnięcie umowy o pracę a rozwiązanie umowy o pracę - różnice
Umowa o pracę może zostać rozwiązana z następujących przyczyn:
-
rozwiązanie umowy za porozumieniem stron
-
w następstwie oświadczenia złożonego przez jedną ze stron, przez co rozumieć możemy rozwiązanie za wypowiedzeniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia
-
z upływem czasu, na jaki była zawarta
-
z dniem ukończenia pracy, dla wykonania której była zawarta.
Inaczej ma się sprawa z zakończeniem współpracy, jakim jest wygaśnięcie umowy o pracę. Wszystkie wymienione wyżej sposoby rozwiązania umowy są konsekwencją złożonego przez którąś ze stron oświadczenia. W przypadku wygaśnięcia umowy o pracę mamy do czynienia z następstwem określonego w przepisach zdarzenia, które automatycznie powoduje zakończenie umowy, bez względu na wolę stron umowy.
Tymi zdarzeniami są w szczególności:
-
śmierć pracownika
-
śmierć pracodawcy
-
tymczasowe aresztowanie
-
niezgłoszenie się do poprzedniego pracodawcy.
| Uwaga! Przepisy regulujące wygaśnięcie umowy o pracę są przepisami bezwzględnie obowiązującymi to znaczy, że nie mogą być zmieniane czy omijane w drodze umowy. |
Wygaśnięcie umowy o pracę - śmierć pracownika
Pierwszym przykładem zdarzenia powodującego wygaśnięcie umowy o pracę jest śmierć pracownika. Nie ma możliwości, żeby po śmierci pracownika inna osoba przejęła jego prawa i obowiązki wynikające ze stosunku pracy. Wynika to z charakteru, jaki ma taka umowa, mianowicie jego ściśle osobistego wymiaru, który oznacza, że pracownik nie może powierzyć wykonywania swoich obowiązków innej osobie, nawet pracownikowi tego samego zakładu.
Jedynymi prawami, jakie przechodzą na osoby trzecie w przypadku śmierci pracownika, są prawa majątkowe, i tu prawo pracy wprowadza wyjątek w odniesieniu do prawa spadkowego, ponieważ nakazuje wypłatę świadczeń wynikających ze stosunku pracy w pierwszej kolejności osobom, które zmarły pracownik utrzymywał.
Do praw majątkowych, które mogą przejść na osoby trzecie, zaliczamy niewypłacone wynagrodzenie, premie, przyznaną lecz jeszcze niewypłaconą nagrodę bądź ekwiwalent za niewykorzystany przez zmarłego pracownika urlop.
Do obowiązków pracodawcy należy także wypłata odprawy pośmiertnej dla rodziny pracownika i rozróżniamy tu trzy warianty:
-
jednokrotność wynagrodzenia, jeżeli zmarły pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
-
dwukrotność wynagrodzenia, w przypadku świadczenia pracy powyżej 10 lat, nie dłużej jednak niż 15 lat,
-
trzykrotność wynagrodzenia, jeżeli staż pracy zmarłego pracownika wynosił ponad 15 lat.
Wygaśnięcie umowy o pracę z powodu śmierci pracownika nie jest powodem do zaniechania wydania świadectwa pracy. Powinno ono być dołączone do akt osobowych pracownika i przekazane najbliższej rodzinie lub spadkobiercy pracownika.
Wygaśnięcie umowy o pracę - śmierć pracodawcy
W przypadku śmierci pracodawcy, który był osobą fizyczną, umowy o pracę zawarte z pracownikami wygasają. Wyjątkiem tu są działalności wpisane do ewidencji działalności gospodarczej, które podlegają dziedziczeniu. Spadkobiercy zmarłego pracodawcy stają się automatycznie nowymi pracodawcami, przejmując prawa i obowiązki po zmarłym pracodawcy. Pracownik takiej firmy ma dwa miesiące od śmierci pracodawcy na rozwiązanie umowy o pracę za 7-dniowym uprzedzeniem.
Śmierć pracodawcy nie wyklucza możliwości dochodzenia odszkodowania przez pracownika, któremu za tą przyczyną wygasła umowa o pracę. Odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas okresu wypowiedzenia, do jakiego pracownik nabył prawo.
Wygaśnięcie umowy o pracę - tymczasowe aresztowanie
Następnym przypadkiem, kiedy mamy do czynienia z wygaśnięciem umowy o pracę, jest tymczasowe aresztowanie pracownika. Trzeba jednak wiedzieć, że musi minąć okres trzech miesięcy nieobecności z powodu aresztowania, żeby można było mówić o skutecznym wygaśnięciu umowy o pracę. Jeśli pracodawcy zależy na wcześniejszym rozwiązaniu umowy z pracownikiem aresztowanym, może skorzystać z prawa do wypowiedzenia umowy z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia z powodu usprawiedliwionej nieobecności pracownika trwającej dłużej niż miesiąc. Umowę taką można także rozwiązać w trybie dyscyplinarnym, bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli przestępstwo popełnione przez pracownika uniemożliwia mu wykonywanie pracy na zajmowanym stanowisku.
| Ważne! Okres aresztowania pracownika zalicza się do nieobecności usprawiedliwionej bez prawa do wynagrodzenia. |
Jeżeli postępowanie przeciwko pracownikowi zostanie umorzone lub zapadnie wyrok uniewinniający, pracodawca na wniosek pracownika ma obowiązek zatrudnić go ponownie na wcześniej zajmowanym stanowisku. Pracownik ma 7 dni od daty uprawomocnienia się wyroku lub postanowienia na zgłoszenie się do pracy. Powyższy przepis nie dotyczy sytuacji, w której postępowanie przeciwko pracownikowi zostaje umorzone z powodu przedawnienia, amnestii lub warunkowego umorzenia postępowania.
Wygaśnięcie umowy o pracę poprzez niezgłoszenie się do poprzedniego pracodawcy
Niezgłoszenie się pracownika do poprzedniego pracodawcy po zakończeniu stosunku pracy na podstawie wyboru lub pełnienia funkcji z wyboru skutkuje wygaśnięciem umowy o pracę.
Przez stosunek pracy z wyboru rozumiemy w tym przypadku między innymi pełnienie czynnej służby wojskowej, nawiązanie stosunku pracy radnych, pracowników samorządowych, etatowych członków organizacji społecznych. O tym, kto może pełnić funkcję z wyboru, decydują ustawy szczególne i akty wewnątrzorganizacyjne. Warunkiem powrotu do poprzedniego pracodawcy jest zgłoszenie się pracownika do niego w ciągu 7 dni od zakończenia stosunku pracy na podstawie wyboru. Jeśli termin ten nie zostanie zachowany, mamy do czynienia z wygaśnięciem umowy o pracę.
