W przypadku śmierci członka OFE zgromadzone środki przysługują uprawnionym spadkobiercom. W związku z takim przysporzeniem majątkowym pojawia się pytanie o kwestie podatkowe. Czy wypłata środków z OFE powoduje powstanie obowiązku podatkowego, a jeżeli tak, to w zakresie jakiego podatku? W poniższym artykule postaramy się odpowiedzieć na tak postawione pytanie.
Zasady wypłaty środków z OFE osobom uprawnionym
Reguła ogólna stanowi, że członek OFE nie może rozporządzać środkami zgromadzonymi na swoim rachunku, przy czym wyjątkiem od tej reguły jest możliwość rozporządzenia na wypadek śmierci.
Powyższe zagadnienie uregulowane zostało w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
W akcie tym czytamy, że zawierając umowę z otwartym funduszem, osoba występująca z wnioskiem o przyjęcie do funduszu może wskazać imiennie jedną osobę fizyczną lub więcej, na których rzecz ma nastąpić po jej śmierci wypłata środków.
Jeżeli w chwili śmierci członek otwartego funduszu pozostawał w związku małżeńskim, fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek małżonka zmarłego w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.
OFE dokonuje wypłaty środków należnych osobie wskazanej przez zmarłego w terminie 3 miesięcy, nie wcześniej jednak niż w terminie 1 miesiąca od dnia przedstawienia funduszowi urzędowego dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej.
Wypłata z OFE a kwestia podatku PIT
Jak stanowi art. 30a ust. 1 pkt 6 lit. a i 9 ustawy PIT, od następujących przychodów pobiera się 19-procentowy zryczałtowany podatek dochodowy:
od kwot wypłacanych po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub spadkobiercy w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
od kwot jednorazowo wypłacanych przez otwarty fundusz emerytalny członkowi funduszu, któremu rachunek funduszu otwarto w związku ze śmiercią jego współmałżonka.
Podkreślenia wymaga, że podatek pobiera się od kwoty uzyskanego przychodu bez pomniejszania o koszty uzyskania przychodów. Podstawą opodatkowania jest w takim przypadku przychód, a nie dochód.
Pojawia się także pytanie o kwalifikację do odpowiedniego źródła przychodu.
Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu zawiera art. 10 ustawy. W myśl postanowień art. 10 ust. 1 pkt 9 jednym ze źródeł przychodów są inne źródła.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy PIT za przychody z innych źródeł uważa się m.in. kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
Jak zatem widać, wprost i bezpośrednio wskazano, że środki wypłacone osobom uprawnionym z OFE stanowią przychody z innych źródeł, do których jednakże zastosowanie ma 19-procentowa stawka podatku.
Dodatkowo wskażmy, że obowiązek pobrania i wpłacenia zaliczki obciąża płatnika, którym w takim przypadku jest towarzystwo emerytalne. Stosowanie do treści art. 41 ust. 4 ustawy PIT płatnicy są obowiązani pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy bądź wartości pieniężnych z tytułów określonych w art. 30a.
Z perspektywy samego podatnika nie pojawia się natomiast konieczność uwzględnienia ww. przychodów z OFE w rocznej deklaracji podatkowej. Jak możemy przeczytać w art. 45 ust. 3 ustawy PIT, rocznymi zeznaniami podatkowymi nie obejmuje się dochodów opodatkowanych zgodnie z art. 29–30a ustawy PIT.
Powyższe wnioski znalazły potwierdzenie w treści interpretacji Dyrektora KIS z 18 stycznia 2021 roku (nr 0112-KDIL2-1.4011.752.2020.2.TR).
Wypłata środków z OFE a podatek od spadków i darowizn
Wypłata osobom uprawnionym środków z OFE następuje po śmierci członka funduszu. Uprawnionymi osobami są spadkobiercy, dlatego też pojawia się pytanie, czy w tym przypadku konieczne jest rozliczenia podatku od nabycia spadku po osobie zmarłej.
Zasadniczo bowiem dziedziczenie jest czynnością prawną podlegającą pod zakres przedmiotowy ustawy o podatku od spadków i darowizn. W skład spadku wchodzą prawa i obowiązki (w tym również prawa majątkowe), ale także uzasadnione prawnie nadzieje na nabycie prawa – istniejące w dacie nabycia spadku.
Jednakże w ustawie o podatku od spadków i darowizn przewidziano również sytuacje, w których nabycie tytułem mieszczącym się lub przedmiotu mieszczącego się w zakresie przedmiotowym ustawy jest wyłączone z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.
Na podstawie art. 3 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn nie podlega podatkowi nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.
W konsekwencji nabycie tytułem dziedziczenia środków z OFE nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Spadkobierca nie wykazuje tych środków w zgłoszeniu SD-Z2 (ani też w SD-3).
Wskazane środki podlegają opodatkowaniu wyłącznie podatkiem dochodowym od osób fizycznych na opisanych powyżej zasadach, mimo że spadkobierca nabywa środki z OFE na skutek śmierci spadkodawcy.
Przechodząc do podsumowania zagadnienia podatkowych skutków wypłaty środków OFE, możemy wskazać na kilka istotnych wniosków. Po pierwsze środki są wypłacane po śmierci członka OFE. Mimo że mamy w tym przypadku do czynienia z dziedziczeniem, to nie dochodzi do powstania obowiązku podatkowego w zakresie podatku od spadków i darowizn.
Po drugie środki z OFE podlegają opodatkowaniu 19-procentowym podatkiem PIT, który jest obliczany, pobierany i wpłacany do urzędu skarbowego przez fundusz emerytalny. Podatnik otrzymuje środki już po potrąceniu podatku i nie ma obowiązku wykazywania tak uzyskanego przychodu w rocznym zeznaniu podatkowym.
