Najnowsza nowelizacja przepisów Prawa restrukturyzacyjnego mocno namieszała. Największe zmiany zaszły w regulacjach dotyczących postępowania o zatwierdzenie układu. Co najważniejsze, zmiany te oceniane są pozytywnie. Postępowanie zostało przyspieszone i uproszczone, a także w większym stopniu chroni dłużnika przed egzekucją komorniczą. Przed wprowadzeniem zmian zatwierdzenie układu w omawianym postępowaniu często nie dochodziło do skutku, bynajmniej nie dlatego, że wierzyciele się na nie zgadzali, a dlatego, że wierzyciele nie brali czynnego udziału w procedurze. Nieoddany głos traktowany był na równi z głosem „przeciw” układowi. To bardzo komplikowało sprawę, zwłaszcza kiedy dłużnik posiadał pokaźną grupę drobnych wierzycieli. Obecnie się to zmieniło, warto zatem przyjrzeć się bardziej szczegółowo, jak aktualnie wygląda sposób liczenia głosów w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Na czym polega zatwierdzenie układu?
Postępowanie o zatwierdzenie układu wprowadzone nowelą z 1 grudnia 2021 roku jest hybrydą dawnego postępowania oraz tzw. uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, które zostało dodane do porządku prawnego na czas walki z pandemią (do listopada 2021 roku). W skrócie, aktualna procedura jest zdecydowanie szybsza od swojej poprzedniczki. Dłużnik od momentu wszczęcia postępowania ma co do zasady 3 miesiące na zawarcie porozumienia z wierzycielami. Postępowanie rozpoczyna się od zawarcia umowy z doradcą restrukturyzacyjnym pełniącym funkcję nadzorcy układu. Nadzorca przed wszczęciem procedury jest zobowiązany do przeprowadzenia weryfikacji, czy dłużnik w okresie ostatnich 10 lal nie korzystał z uproszczonej restrukturyzacji. Jeżeli nie, nie ma przeszkód, aby sporządzić spis wierzytelności i wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego. Datą rozpoczęcia postępowania jest dzień, kiedy nadzorca obwieszcza elektronicznie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych o dniu układowym. Z tą datą dłużnik zostaje objęty pełną ochroną przed egzekucją oraz przed wypowiedzeniem mu kluczowych umów gospodarczych, np. umowy najmu, leasingu, kredytu. Nadrzędnym celem omawianego postępowania jest jak najszybsze zawarcie układu i złożenie przez nadzorcę wniosku o jego zatwierdzenie przez sąd. W tym czasie nie może dojść do zmiany w majątku dłużnika. Najważniejsze w postępowaniu jest natomiast głosowanie nad układem. To od jego wyniku zależy, czy porozumienie wejdzie w życie, czy też nie. Poniżej opiszę, jak wygląda procedura liczenia głosów w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Jak procedura wyglądała przed nowelizacją?
W poprzednim stanie prawnym liczenie głosów w postępowaniu o zatwierdzenie układu było wyjątkiem od ogólnych zasad postępowania restrukturyzacyjnego. Procedura różniła się bowiem niecodziennym wymogiem większości niezbędnej do zawarcia układu. Układ mógł być zawarty, jeżeli za jego przyjęciem wypowiedziało się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Różnica polega zatem na tym, iż w pozostałych postępowaniach wymagana większość była liczona od sumy wierzycieli, którzy oddali swój głos, a nie którzy byli uprawnieni do głosowania.
Przed 1 grudnia 2021 roku głosy nieoddane były stawiane na równi z głosami, które sprzeciwiały się zawarciu układu. Uzasadniano to koniecznością zwalczania działań dłużnika, które zmierzałyby do niepowiadamiania wierzycieli o głosowaniu i wskazywaniu we wniosku o zatwierdzenie układu, iż w związku z ich biernością nie powinni być oni brani pod uwagę. W przyspieszonym postępowaniu układowym, postępowaniu układowym oraz postępowaniu sanacyjnym to sąd zawiadamia wierzycieli. W tych wypadkach nie występuje zatem ryzyko stronniczego działania nadzorcy lub zarządcy, tak jak w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Jak to wygląda aktualnie? – proces głosowania
Jak zostało wspomniane na wstępie, w omawianym postępowaniu zbieranie głosów odbywa się samodzielnie przez nadzorcę układu wybranego przez dłużnika. Do zbierania głosów nadzorca może przystąpić najwcześniej po ustaleniu dnia układowego. Wraz z nowelizacją ustawy wszedł nowy obowiązek – głosowanie za pomocą systemu teleinformatycznego. Wierzyciele oddają głos za pośrednictwem takiego systemu obsługującego postępowanie sądowe. W praktyce jest to Portal Rejestrów Sądowych działający pod adresem: https://prs.ms.gov.pl. Oddanie głosu wymaga zalogowania się w systemie i wypełnienia zamieszczonej tam przez nadzorcę układu karty do głosowania.
W związku z powyższym nadzorca układu ma obowiązek doręczyć wierzycielom:
- informację o sposobie głosowania za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe;
- pouczenie o sposobie uwierzytelnienia się w systemie;
- pouczenie o sposobie wypełnienia karty do głosowania.
Wspomniane informacje i pouczenia nadzorca układu przesyła drogą tradycyjną na adres wskazany w rejestrze przedsiębiorców (CEiDG lub KRS), a jeżeli wierzyciel nie jest przedsiębiorcą lub jest, ale nie dokonał rejestracji, doręczenia dokonuje się na ostatni adres znany dłużnikowi. Doręczenie powinno nastąpić za pośrednictwem operatora pocztowego – Poczty Polskiej, przesyłką poleconą za zwrotnym poświadczeniem odbioru. W innym wypadku nadzorca nie będzie dysponował dowodem doręczenia respektowanym przez sąd restrukturyzacyjny.
Nadzorca może zbierać głosy również w czasie zgromadzenia wierzycieli. Za pomocą systemu teleinformatycznego nadzorca układu może zwołać takie zgromadzenie. O terminie zgromadzenia zwołanego w celu głosowania nad układem nadzorca zawiadamia wierzycieli, doręczając im:
- propozycje układowe;
- informacje o podziale wierzycieli na grupy obejmujące poszczególne kategorie interesów;
- informację o sposobie głosowania na zgromadzeniu wierzycieli.
Zgromadzenie wierzycieli powinno zostać utrwalone za pomocą urządzenia rejestrującego co najmniej dźwięk, a najlepiej dźwięk i obraz. Z przebiegu zgromadzenia sporządza się elektroniczny protokół za pośrednictwem systemu PRS.
Jak zlicza się głosy?
Po przeprowadzeniu zgromadzenia wierzycieli lub przeprowadzeniu głosowania za pomocą kart do głosowania nadzorca zlicza głosy i podejmuje decyzję w przedmiocie stwierdzenia przyjęcia układu.
Warto na wstępie wskazać, że układ restrukturyzacyjny może zawierać zróżnicowane propozycje dla różnych wierzycieli. Oznacza to, że dłużnik ma prawo do podzielenia wierzycieli na grupy, oferując każdej z nich inne rozwiązanie układowe. W takim wypadku głosowanie odbywa się w pierwszej kolejności w grupach, a dopiero następnie wyniki takich głosowań się sumuje. Poniżej zostaną omówione oba przypadki.
Głosowanie nad układem bez podziału na grupy interesów – w takiej sytuacji wierzyciele głosują nad przyjęciem układu jednolicie. Do przyjęcia układu potrzebne jest wówczas jednoczesne osiągnięcie dwóch większości:
- większości osobowej, co oznacza, że ponad 50% wierzycieli uprawnionych do głosowania oddało ważne głosy za układem, oraz
- większości kapitałowej, zgodnie z którą wierzyciele, którzy oddali głosy za przyjęciem układu, dysponują ponad 2/3 kapitału uprawnionego do głosowania.
Przy głosowaniu nad układem w grupach interesów wygląda to nieco inaczej. Większość w każdej grupie liczona jest osobno, jednakże większości są analogiczne:
- większość osobowa – ponad 50% uprawnionych do głosowania ujętych w danej grupie oddało ważne głosy za układem, oraz
- większość kapitałowa – wierzyciele, którzy oddali głosy za przyjęciem układu w ramach danej grupy dysponują ponad 2/3 kapitału uprawnionego do głosowania.
Jeżeli w ramach jednej lub kilku grup nie osiągnięto wymaganej większości osobowej lub kapitałowej, lecz wierzyciele mający łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom głosowali za przyjęciem układu, a wierzyciele z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego, układ zostaje przyjęty.
Zliczając głosy, nadzorca musi brać pod uwagę przepis art. 116 Prawa restrukturyzacyjnego. Zgodnie z nim w sprawach dotyczących układu nie ma prawa głosu wierzyciel będący małżonkiem dłużnika, jego krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie, przysposabiającym dłużnika lub przez niego przysposobionym, jeżeli dłużnikiem jest spółka handlowa – osobą uprawnioną do reprezentowania spółki, a jeżeli dłużnikiem jest osobowa spółka handlowa – wspólnikiem ponoszącym odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Dodatkowo jeżeli dłużnikiem jest spółka handlowa, nie ma prawa głosu wierzyciel będący spółką powiązaną z dłużnikiem oraz osoby upoważnione do jej reprezentacji, a także wierzyciel będący spółką i osoby uprawnione do jej reprezentowania, jeżeli spółka ta jest spółką dominującą albo zależną w stosunku do dłużnika. Prawa głosu nie ma również wierzyciel będący spółką kapitałową, której spółka dominująca jest również spółką dominującą dla dłużnika oraz osoby uprawnione do jej reprezentowania. Jeśli dłużnikiem jest spółka kapitałowa, prawa głosu nie ma wierzyciel będący osobą fizyczną, jeżeli reprezentuje ponad 25% kapitału zakładowego spółki, a w przypadku prostej spółki akcyjnej – posiada ponad 25% akcji tej spółki.
Podsumowując, sposób liczenia głosów w postępowaniu o zatwierdzenie układu po 1 grudnia 2021 roku jest analogiczny do tych przeprowadzanych w pozostałych rodzajach postępowań restrukturyzacyjnych. Dzięki temu zatwierdzenie układu staje się prostsze i szybsze. Dłużnik nie musi już martwić się biernymi dłużnikami, którzy nie odbierają korespondencji lub nie chcą brać udziału w głosowaniu. Obecnie przyjęcie układu zależy niemalże wyłącznie od wierzycieli, którzy wykazują aktywność w trakcie postępowania. Głosy nieoddane nie są liczone dla większości kapitałowej. Jest to bardzo pozytywna zmiana, gdyż układ zostaje przyjęty, jedynie gdy opowie się za nim co najmniej 2/3 kapitału mogącego brać udział w głosowaniu wierzycieli.
