Zwolnienie lekarskie może zostać wystawione zarówno pracownikowi etatowemu, jak i osobie prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Co jednak, jeśli taka osoba wykonuje swoje obowiązki w obrębie tych dwóch tytułów? Czy można uzyskać L4 w ramach prowadzonej działalności i przychodzić do pracy jako etatowiec? Poniżej znajdziesz odpowiedź jak prawidłowo rozliczyć zwolnienie lekarskie przedsiębiorcy pracującego na etacie.
Zwolnienie lekarskie dla przedsiębiorcy
Prowadzenie zarejestrowanej działalności gospodarczej oznacza konieczność odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W niektórych przypadkach przedsiębiorca może uniknąć opłacania składek emerytalno-rentowych, zawsze jednak będzie musiał regulować składki na ubezpieczenie zdrowotne do NFZ. Prowadzenie działalności gospodarczej nie wyklucza możliwości korzystania ze zwolnień lekarskich, jeżeli przedsiębiorca zachoruje i będzie potrzebował czasu na regenerację. W tym przypadku musi on samodzielnie wnioskować do ZUS-u o przyznanie mu zasiłku chorobowego. W przypadku etatowca formalności załatwia za niego pracodawca. Pamiętajmy jednak, że prawo do zasiłku chorobowego powstanie tylko wtedy, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą opłacała składki na ubezpieczenie chorobowe.
Zasady korzystania ze zwolnienia lekarskiego przez przedsiębiorców są takie same jak w przypadku osób pozostających w stosunku pracy. L4 może być wydane tylko przez lekarza i na określony czas; istnieje oczywiście możliwość przedłużenia. Okres pozostawania bez pracy nie może służyć realizacji innych obowiązków zawodowych. Zwolnienie lekarskie musi być więc wykorzystywane zgodnie z celem, na który zostało wydane. Jeśli pracodawca lub ZUS dowie się o tym, że zwolnienie było pozorne, może zażądać zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego, a w skrajnych przypadkach może to także oznaczać utratę zatrudnienia.
Zakaz wykonywania pracy na zwolnieniu lekarskim
Łączenie różnych form zatrudnienia nie pozwala na swobodne dysponowanie zwolnieniem lekarskim. Innymi słowy, jeśli dana osoba otrzyma L4, to musi bezwzględnie powstrzymać się od wykonywania jakichkolwiek czynności zarobkowych. Niedopuszczalna jest więc sytuacja, w której pracownik etatowy przebywa na takim zwolnieniu i jednocześnie prowadzi swoją działalność. Podobnie jest w odwrotnej sytuacji, tj. gdy zwolnienie uzyskujemy w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej i jednocześnie pracujemy na etacie. Zwolnienie lekarskie należy stosować bezwzględnie – jeśli lekarz nakazał pozostawanie w domu i odpoczynek, to choremu nie wolno wykonywać żadnej pracy. Wysokość etatu w firmie nie odgrywa tutaj żadnego znaczenia.
Przykład 1.
Pan Kamil prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jest zatrudniony na 1/2 etatu w dużej korporacji. Ze względu na złe samopoczucie lekarz wystawił mu zwolnienie i nakazał odpoczynek w domu przez okres 7 dni – L4 zostało wystawione na działalność pana Kamila. Mężczyzna musi jednak dokończyć kilka projektów w korporacji, dlatego też zamierza przychodzić do pracy zgodnie ze swoim harmonogramem. Czy ZUS może zakwestionować zwolnienie lekarskie i zażądać zwrotu wypłacanego zasiłku chorobowego?
W tej sytuacji ZUS ma prawo skontrolować, czy pan Kamil poprawnie korzysta ze zwolnienia lekarskiego. Jeśli ustali, że nadużywa L4, może podjąć decyzję o odebraniu zasiłku. W przedstawionym stanie faktycznym pan Kamil powinien powstrzymać się od wykonywania jakiejkolwiek pracy, a uzyskane L4 musi wysłać także do swojego pracodawcy.
Przykład 2.
Pan Marek prowadzi zarejestrowaną działalność gospodarczą oraz pracuje na 3/4 etatu w innej firmie. Ze względu na zły stan zdrowia lekarz postanowił wystawić mu L4. Mężczyzna poprosił jednak, aby zwolnienie lekarskie nie było kierowane do firmy, lecz zostało wystawione w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Powiedział lekarzowi, że jako etatowiec nie wykonuje ciężkich prac i może pojawiać się w pracy. Lekarz z pewnymi wątpliwościami zgodził się z Markiem i stwierdził, że może przychodzić do pracy, ale nie powinien się przemęczać i wystawił L4 na działalność gospodarczą przedsiębiorcy. Czy ZUS może zakwestionować sposób korzystania ze zwolnienia lekarskiego w tej sytuacji?
Tak, ponieważ osoba pozostająca na L4 ma bezwzględny zakaz wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Lekkość pracy lub niewielka ilość obowiązków w firmie nie usprawiedliwia złego wykorzystywania L4.
Obowiązek bezwzględnego stosowania się do zwolnienia lekarskiego wynika z art. 17 ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z treścią tej regulacji ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Dla ZUS-u tak naprawdę nie ma znaczenia, czy chory pozostaje w stosunku pracy przy jednoczesnym wykonywaniu działalności gospodarczej. Nieistotna jest również forma zatrudnienia takiej osoby, rodzaj i wielkość prowadzonej działalności. Wynika z tego, że zwolnienie lekarskie przy działalności zakazuje wykonywania jakichkolwiek czynności zarobkowych, także na podstawie umów cywilnoprawnych.
Przykład 3.
Pani Iwona prowadzi zarejestrowaną działalność gospodarczą, jednocześnie pracuje na 1/2 etatu w firmie X oraz wykonuje umowę zlecenia dla firmy Y. Ze względu na stan zdrowia lekarz wystawił jej zwolnienie na okres 10 dni i zalecił powstrzymywanie się od jakiejkolwiek pracy, L4 zostało wysłane również do firmy X. Pani Iwona postanowiła posłuchać się zaleceń lekarskich, jednak ze względu na zbliżające się terminy musiała podjąć się wykonywania umowy zlecenia – robiła to zdalnie z domu. Przez cały okres zwolnienia lekarskiego pani Iwonie udało się zrealizować zadania dla firmy Y w ramach wiążącego ją zlecenia. Czy ZUS ma prawo zakwestionować zwolnienie lekarskie i zażądać zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego?
Tak, ponieważ w trakcie korzystania z L4 pani Iwona wykonywała pracę zarobkową. Bez znaczenia pozostaje tutaj to, że praca ta związana była z umową zlecenia, a nie umową o pracę.
Każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do świadczeń. Za taką pracę uważa się każdą pracę w potocznym znaczeniu tego słowa, w tym wykonywanie różnych czynności w ramach stosunków zobowiązaniowych prawnych, ale także poza takimi stosunkami, w tym kontynuowanie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie czy stosunek korporacyjny. Dlatego w razie wystąpienia ryzyka niezdolności do pracy lub do prowadzenia pozarolniczej działalności wskutek choroby ubezpieczony ma obowiązek powstrzymania się od wszelkich czynności wykonywanych zawodowo, ponieważ to świadczenia z ubezpieczenia chorobowego społecznego mają rekompensować brak możliwości uzyskiwania dochodów. Za niedopuszczalne uznaje się zaś pobieranie takich świadczeń (połączone z brakiem obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za okresy choroby), w razie uzyskiwania przez ubezpieczonego dochodów z kontynuowanej działalności, nawet gdyby polegało to na wykonywaniu czynności w istotny sposób nieobciążających jego organizmu.
Zwolnienie lekarskie a praca na czarno
Okazuje się, że sądy i ZUS bardzo rygorystycznie podchodzą do kwestii wykonywania pracy na zwolnieniu lekarskim. Tak naprawdę zakazane jest świadczenie jakichkolwiek czynności zarobkowych podczas wykorzystywania L4. Dotyczy to również tzw. pracy na czarno. Osoba korzystająca z omawianego zwolnienia nie może zarobkować w żadnej formie i wysokości. Nawet niewielkie kwoty otrzymane w okresie choroby uprawniają ZUS do żądania zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego. Ponadto wykonywanie pracy na czarno w okresie rekonwalescencji może zostać zgłoszone do pracodawcy, a to może nieść ze sobą przykre konsekwencje, łącznie z utratą zatrudnienia.
Przykład 4.
Pani Olga jest architektem i otrzymała zwolnienie lekarskie na okres 11 dni. W związku z tym, że prowadzi działalność gospodarczą i pracuje na etacie, postanowiła skorzystać z rady lekarza i powstrzymać się od wykonywania jakiejkolwiek pracy. 3. dnia zwolnienia do pani Olgi odezwał się dawny znajomy, prosząc o przysługę zawodową – poprosił ją o sporządzenie projektu kilku pomieszczeń w jego firmie. Kobieta z pewnymi oporami zgodziła się na wykonanie tych zadań, przy czym stwierdziła, że nie chce za to żadnych pieniędzy. Po skończonej pracy znajomy był tak zadowolony z efektu, że przelał na konto bankowe pani Olgi pewną ilość pieniędzy, a w tytule przelewu wskazał, że jest to wynagrodzenie za wykonaną pracę. Czy w tej sytuacji ZUS może domagać się zwrotu zasiłku chorobowego od pani Olgi?
Tak, ponieważ w okresie pozostawania na zwolnieniu lekarskim wykonała ona pracę zarobkową. Brak umowy nie jest tutaj czynnikiem zwalniającym panią Olgę z odpowiedzialności. Na jej niekorzyść przemawia bowiem fakt, że otrzymała wynagrodzenie za pracę w okresie przebywania na L4, nawet jeśli była to praca na rzecz znajomego i za którą kobieta nie chciała żadnych pieniędzy.
Zwolnienie lekarskie przedsiębiorcy pracującego na etacie – podsumowanie
Przedsiębiorca pracujący również na etacie może uzyskać zwolnienie lekarskie w ramach swojej działalności. W okresie przebywania na L4 musi jednak powstrzymać się od wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej, ponieważ grozi to utratą zasiłku chorobowego. Bez znaczenia jest tutaj rodzaj i podstawa wykonywanej pracy. Zakazane jest więc łączenie zwolnienia lekarskiego na działalności przy jednoczesnej pracy na etacie, w ramach umowy cywilnoprawnej lub na czarno.
