Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem regulacji ustawy VAT usługi polegające na likwidacji szkody korzystały ze zwolnienia przedmiotowego i nie podlegały opodatkowaniu. W wyniku dokonanej nowelizacji przepisów od 1 lipca 2017 r. zwolnienie z VAT nie będzie przysługiwało w odniesieniu do usług będących elementem zwolnionej od podatku usługi finansowej lub ubezpieczeniowej stanowiących odrębną całość oraz będących właściwymi i niezbędnymi do świadczenia usługi zwolnionej. Brak zwolnienia z VAT usług likwidacji szkód oraz szczegółowe wyjaśnienie tej kwestii przedstawimy w poniższym artykule.
Zakres dotychczasowego zwolnienia z VAT
Ustawa VAT obowiązująca jeszcze przed wspomnianą nowelizacją wskazywała, że zwolnienie od podatku stosuje się do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej. Wspomniane usługi zwolnione wymienione w pkt. 37-41 to usługi finansowe oraz ubezpieczeniowe. W konsekwencji ze zwolnienia korzystały nie tylko usługi ubezpieczeniowe, lecz także usługi im towarzyszące, jak przykładowo likwidacja szkody.
Brak zwolnienia z VAT usług likwidacji szkód - kluczowy wyrok TSUE
Impulsem powodującym zmiany w ustawie stało się wydanie wyroku TSUE z 17 marca 2016 r. C-40/15. Trybunał uznał, że chociaż usługa likwidacji szkód stanowi istotny element transakcji ubezpieczeniowej, ponieważ obejmuje ustalenie odpowiedzialności i wysokości szkody, a także decyzję o wypłacie lub odmowie odszkodowania ubezpieczonemu, to jednak usługi likwidacji szkód, świadczone przez podmiot trzeci w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, nie wchodzą w zakres zwolnienia przewidzianego. Uzasadniając swoje stanowisko, Trybunał wskazał, że działalność polegająca na likwidacji szkód w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela w żaden sposób nie jest związana z wyszukiwaniem klientów i kontaktowaniem ich z ubezpieczycielem w celu zawarcia umów ubezpieczenia, a ponadto usługi likwidacji szkód świadczone przez usługodawcę nie są rozumiane jako świadczenie usług przez pośrednika ubezpieczeniowego, lecz stanowią rozczłonkowanie działalności wykonywanej przez zakłady ubezpieczeń.
W uzasadnieniu wyroku C-40/15 Trybunał stwierdził:
Artykuł 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112 w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że usługi likwidacji szkód, świadczone przez podmiot trzeci w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, nie wchodzą w zakres zwolnienia przewidzianego w tym przepisie.
W tym względzie chociaż termin 'transakcje ubezpieczeniowe' nie dotyczy wyłącznie transakcji dokonywanych przez samych ubezpieczycieli i jest co do zasady wystarczająco szeroki, by obejmować przyznanie ochrony ubezpieczeniowej przez podatnika, który sam nie jest ubezpieczycielem, ale który w ramach ubezpieczenia grupowego zapewnia swoim klientom taką ochronę, korzystając z usług ubezpieczyciela, który przejmuje ubezpieczone ryzyko, takie transakcje z natury oznaczają istnienie stosunku umownego pomiędzy podmiotem świadczącym usługę ubezpieczenia a osobą, której ryzyka są objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym.
Wymagane są dwie przesłanki. W pierwszej kolejności usługodawca powinien pozostawać w stosunku z ubezpieczycielem i ubezpieczonym. Stosunek ten może być wyłącznie pośredni, jeżeli usługodawca jest podwykonawcą brokera lub agenta. W drugiej kolejności jego działalność powinna obejmować istotne aspekty pośrednictwa ubezpieczeniowego, takie jak wyszukiwanie klientów ubezpieczeniowych i kontaktowanie ich z ubezpieczycielem.
Tymczasem w wypadku gdy usługodawca sam nie podjął się zapewnienia ubezpieczonemu ochrony na wypadek ryzyka i w ogóle nie jest związany z ubezpieczonym stosunkiem umownym, mimo iż usługa likwidacji szkód stanowi istotny element transakcji ubezpieczeniowej, ponieważ obejmuje ustalenie odpowiedzialności i wysokości szkody, a także decyzję o wypłacie lub odmowie odszkodowania ubezpieczonemu, usługa ta, świadczona zresztą na rzecz ubezpieczyciela, nie stanowi transakcji ubezpieczeniowej w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112.
Co istotne, z powyższego wyroku wynika, że ze zwolnienia nie będzie mógł skorzystać podmiot trzeci, który świadczy usługi na rzecz i w imieniu ubezpieczyciela. Jeżeli zatem takie usługi świadczy sam ubezpieczyciel, to likwidacja szkody zostaje uznana za część usługi ubezpieczeniowej i korzysta ze zwolnienia od podatku VAT.
Przykład 1.
Firma ubezpieczeniowa w toku prowadzonej sprawy o wypłatę odszkodowania z ubezpieczenia OC zwróciła się do zewnętrznego podmiotu o wykonanie usługi likwidacji szkody. Od 1 lipca tego roku usługa likwidacji szkody wykonana przez firmę zewnętrzną nie korzysta ze zwolnienia. Natomiast usługa ubezpieczeniowa nadal jest zwolniona z VAT.
Nowe brzmienie przepisów ustawy VAT
W rezultacie powyższego wyroku dokonano nowelizacji ustawy VAT i usunięto z jej treści art. 43 ust. 13 oraz 14, mówiący o możliwości zwolnienia wspomnianych usług związanych z działalnością ubezpieczeniową oraz finansową. Obecnie ze zwolnienia z VAT zostały wyłączone usługi, które przed zmianą były uznawane za stanowiące element usługi ubezpieczeniowej, świadczone przez podmioty trzecie na rzecz zakładów ubezpieczeń. Do takich usług zaliczane są usługi likwidacji szkód, które świadczone odrębnie nie stanowią usługi ubezpieczeniowej.
Poprzez usługi likwidacji szkody rozumiemy ogół działań, które w swoim katalogu zawierają takie czynności jak: ustalanie przyczyn i okoliczności powstania szkód, dokonywanie wyceny oraz szacowanie wysokości szkody, przygotowywanie dokumentacji fotograficznej, obsługa procesu likwidacji szkody, pomoc w miejscu zdarzenia, transport uszkodzonego mienia, naprawa rzeczy, wynajem pojazdów zastępczych, rezerwacje noclegów, udzielanie informacji o prawach i obowiązkach, a także wszelkie inne czynności.
