Umowa o pracę na czas określony

Umowa o pracę na czas określony jest zwykle uznawana przez pracowników za mniej korzystną od umów na czas nieokreślony, postrzeganych jako dające większą stabilność zatrudnienia. Przepisy Kodeksu pracy ukształtowano w taki sposób, aby wśród rodzajów umów o pracę ta na czas nieokreślony miała znaczenie wiodące. Służą temu m.in. ograniczenia dotyczące zawierania umów na czas określony.

Umowa o pracę na czas określony

Zgodnie z art. 25¹ § 1 Kodeksu pracy (kp) okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech.

Zobacz też:

Dozwolony użytek chronionych utworów

Przykład 1.

Pracownik i pracodawca zawarli umowę o pracę na czas określony do 1 stycznia 2019 roku do 30 czerwca 2021 roku, czyli na 30 miesięcy. Kolejną umowę na czas określony strony zawarły na 3 miesiące – od 1 lipca 2020 roku do 30 września 2021 roku. Trzecia umowa o pracę, od 1 października 2021 roku, została przez strony zawarta na czas nieokreślony w związku z wyczerpaniem, w ramach dwóch poprzednich umów, maksymalnego okresu 33 miesięcy.

Przykład 2.

Strony zawarły, w 2021 roku, trzy następujące po sobie umowy o pracę na czas określony: od 1 marca do 31 maja (na 3 miesiące), od 1 czerwca do 31 października (na 5 miesięcy) i od 1 listopada do 31 grudnia (na 2 miesiące). Chociaż w sumie wspomniane umowy objęły okres tylko 10 miesięcy (czyli mniej niż 33 miesiące), czwartą umowę pracownik i pracodawca zawarli na czas nieokreślony, gdyż liczba następujących po sobie umów na czas określony nie może być większa niż trzy.

Przepis art. 25¹ kp w zakresie, w jakim przyjęto w nim, że dotyczy on jedynie kolejno zawieranych umów o pracę na czas określony, z wyłączeniem innych umów o pracę (umów terminowych), jest jasny zarówno w aspekcie językowym, jak i intencji ustawodawcy, które leżały u podstaw jego ustanowienia. Nie może być on interpretowany w sposób rozszerzający między innymi w związku z tym, że stanowi odstępstwo od reguły ogólnej, że to strony zgodnie ze swobodnie wyrażoną przez nie wolą decydują o tym, jakiego rodzaju umowa o pracę zostaje przez nie zawarta. Umowa o pracę na okres próbny nie może być identyfikowana z umową na czas określony, bo są to umowy różnego rodzaju, co wynika między innymi z art. 25 kp [...] [wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 7 lutego 2001 roku, I PKN 229/00].

Konsekwencje nierespektowania ograniczeń

Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po dniu, w którym miało nastąpić jej rozwiązanie, nowej umowy o pracę na czas określony. Jeżeli natomiast okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż ten, o którym mowa w art. 25¹ § 1 Kodeksu pracy, lub jeżeli liczba zawartych umów jest większa niż liczba umów określona w tym przepisie, uważa się, że pracownik, odpowiednio od dnia następującego po upływie okresu, o którym mowa w art. 25¹ § 1 kp, lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony, jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 25¹ § 2–3 kp).

Kiedy nie obowiązują ograniczenia wynikające z art. 25¹ § 1 Kodeksu pracy?

Kodeks pracy przewiduje pewne wyjątki od stosowania ograniczenia w zawieraniu umów o pracę na czas określony, o którym mowa w art. 25¹ § 1 kp. Przedstawiono je poniżej.

Jak stanowi art. 25¹ § 4 kp, przepisu § 1 nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony:

w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym (czyli bardzo krótkotrwałym) lub sezonowym (np. w rolnictwie lub ogrodnictwie),
w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie

– jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

W przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony w celach lub okolicznościach przedstawionych wyżej, w pkt 1–4, w umowie należy określić ten cel lub okoliczności danego przypadku przez zamieszczenie informacji o obiektywnych przyczynach uzasadniających zawarcie takiej umowy (art. 29 § 11 Kodeksu pracy).

Przykład 3.

Gdy niezdolność pracownika do wykonywania pracy z powodu choroby trwała już ponad 2 miesiące, a z informacji uzyskanych od niego przez pracodawcę wynikało, iż według przewidywań do pracy wróci nie wcześniej niż po kolejnych 3 miesiącach, pracodawca podjął decyzję o zatrudnieniu innego pracownika, w ramach umowy na czas określony, w celu zastępstwa pracownika nieobecnego. Umowa taka obowiązuje do dnia powrotu zastępowanego pracownika, bez względu na to, jak długa będzie jego nieobecność.

Niedopuszczalne jest zawarcie umowy na czas zastępstwa pracownika, który nie był nieobecny w pracy, a wykonywał jedynie powierzoną mu przez pracodawcę inną pracę [wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 17 maja 2016 roku, II PK 99/15].

Przykład 4.

W statucie spółki akcyjnej ustalono, że kadencja członka jej zarządu wynosi 4 lata. W związku z tym z członkami zarządu zawarto umowy o pracę na czas określony odpowiadający okresowi kadencji.

Przykład 5.

Pracodawca zawarł z pracownikiem zatrudnionym na budowie czwartą umowę z powodu przedłużających się prac budowlanych wynikających z obiektywnych przyczyn – niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Pracodawca jest obowiązany do zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu umowy o pracę, o której mowa wyżej w pkt 4, wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia (art. 25¹ § 5 kp).

Kolejnym przypadkiem, w którym art. 25¹ § 1 Kodeksu pracy nie znajduje zastosowania, jest – w myśl art. 25¹ § 41 Kodeksu – przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu.

Zgodnie z art. 177 § 3 kp umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.

Przykład 6.

Pracodawca i pracownica po zakończeniu umowy na czas określony wynoszący 26 miesięcy zawarli kolejną umowę na czas określony, na 7 miesięcy, aby nie przekroczyć limitu 33 miesięcy. Jednakże w dniu poprzedzającym ustaloną w umowie datę jej zakończenia pracownica poinformowała pracodawcę, że jest w czwartym miesiącu ciąży. W związku z tym umowa o pracę uległa przedłużeniu do dnia porodu, który nastąpił po 5 miesiącach od daty pierwotnie ustalonej przez strony w umowie, jako data jej zakończenia.

[...] termin upływu trzeciego miesiąca ciąży oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni). Oznacza to, że dla aktywowania ochrony przewidzianej w art. 177 § 3 kp konieczne jest ustalenie, że w dniu, w którym umowa o pracę na czas określony miała ulec rozwiązaniu, upłynęło już co najmniej 85 dni (3 miesiące księżycowe i 1 dzień) od dnia poczęcia. Ochrona z art. 177 § 3 kp przysługuje bowiem dopiero po upływie trzeciego miesiąca ciąży, a nie w okresie do zakończenia trzeciego miesiąca ciąży [wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 15 stycznia 2019 roku, II PK 252/17].

Wyjątki od przyjętej w Kodeksie pracy zasady limitowania czasu trwania i liczby następujących po sobie umów o pracę na czas określony dotyczą przypadków, w odniesieniu do których ustawodawca uznał, że za odstąpieniem od stosowania wspomnianej zasady przemawiają szczególne racje. Są to jednak sytuacje względnie rzadkie.

Projektowane zmiany w Kodeksie pracy mają wprowadzić dodatkowe uprawnienie dla pracowników zatrudnionych na umowie o pracę na czas określony oraz dodatkowy obowiązek dla ich pracodawców, jakim będzie konieczność wskazania powodu wypowiedzenia umowy.

Polecamy:

Skala podatkowa – próg podatkowy i kwota wolna w 2024 roku