Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej wyraźnie definiuje pojęcie znaku towarowego - art. 120 ust. 1 mówi, że jest to każdy symbol, który można przedstawić w sposób graficzny, nadający się do oznaczania towarów lub usług danego przedsiębiorstwa. Określenie to jest dość szerokie - na jego podstawie za znaki towarowe możemy uznać wyrazy, litery, liczby, kolory, formę przestrzenną, ornamenty, a także połączenia tych elementów. Ponadto znakiem towarowym może być melodia, sygnał dźwiękowy, a także zapach.
Znaki towarowe są składnikami majątku firmy i przedsiębiorca może je amortyzować pod warunkiem, że spełni wymagania wymienione w art. 22b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Należy jednak zaznaczyć, że amortyzacji nie ulega sam znak towarowy, ale prawo ochronne do niego. Powinno ono posiadać pewne cechy:
stanowić prawo określone w ustawie Prawo własności przemysłowej,
zostać nabyte przez podatnika,
nadawać się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania,
być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Znak towarowy może być amortyzowany tylko, jeżeli w świetle prawa może zostać uznany za utwór, czyli nie zostało mu nadane prawo ochronne, a także spełnia definicje utworu zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych - nosi cechy indywidualne i został ustalony w jakiejkolwiek formie.
W kontekście amortyzacji znaku towarowego szczególną uwagę należy zwrócić na przewidywany okres jego używania - nie powinien on być krótszy niż rok.
Co ważne, wszystkie wymienione warunki muszą być spełnione łącznie. Ogranicza to w pewnym stopniu możliwość amortyzacji znaków towarowych przez przedsiębiorcę. Innym ograniczeniem jest także sposób nabycia znaku - jeżeli został nabyty w sposób pierwotny (czyli wytworzony we własnym zakresie i na własne potrzeby) lub został zarejestrowany w Urzędzie Patentowym, przedsiębiorca nie może go amortyzować, ponieważ w opinii urzędu skarbowego z chwilą rejestracji znak towarowy staje się wartością wytworzoną, a nie nabytą. Ze względu na to wydatki, które przedsiębiorca poniósł przy wytwarzaniu prawa do znaku (czyli rejestracji) zaliczane są do kosztów uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia. Oznacza to, że odpisu amortyzacyjnego od prawa do znaku towarowego można dokonać tylko wtedy, gdy przedsiębiorca nabył znak w sposób wtórny, czyli na dzień jego nabycia podatnik posiada na mocy prawomocnej decyzji Urzędu Patentowego szczególną ochronę prawną.
Znaki towarowe - amortyzacja a prawo autorskie
Jeżeli niezarejestrowany znak towarowy można zakwalifikować jako utwór zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przedsiębiorca może go amortyzować, a ściśle rzecz biorąc - może amortyzować prawa autorskie do znaku.
Według art. 1 ust. 1 oraz 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia jest utworem - czyli przedmiotem praw autorskich. Ochronie podlega zwłaszcza utwór wyrażony słowem, symbolami matematycznymi oraz znakami graficznymi. Jak wspomniano już wcześniej, znak towarowy, którego nie zarejestrowano, może być przedmiotem praw autorskich. One z kolei należą do katalogu wartości niematerialnych i prawnych, ujętych w art. 22b u. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stanowisko to, choć budzi wątpliwości w świetle przepisów ustawy o prawie autorskim, znalazło potwierdzenie w kilku interpretacjach podatkowych, a także w orzeczeniach sądów.
Ważne są z pewnością interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 26 lipca 2013 r. (sygn. IPPB1/415-623/13-2-EC) oraz interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 22 października 2012 r. (sygn. IPPB3/423-518/12-2/PK1). Jednak najistotniejszy jest wyrok poznańskiego WSA z 28 czerwca 2011 r. (sygn. akt I SA/Po 210/11), potwierdzony następnie przez NSA w wyroku z 8 października 2013 r. (sygn. akt II FSK 2812/11). Znaleźć w nim można wyczerpujące wyjaśnienie: (...) o ile znak towarowy jako twór podlega ochronie zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim, o tyle taki sam znak słowno-graficzny zgłoszony do rejestracji o udzielenie praw ochronnych na znak towarowy traci niejako przymiot utworu, bowiem w momencie zgłoszenia do rejestracji przez właściwy organ patentowy rozpoczyna się niejako jego ochrona na podstawie przepisów ustawy - Prawo własności przemysłowej.
Należy więc rozważyć, czy wybrać prawnoautorską ochronę znaku, czy może zdecydować się na prawa ochronne, wynikające z prawa własności przemysłowej. Nie można także zapominać o tym, że wspomniane wcześniej interpretacje i wyrok odnoszą się do indywidualnego przypadku i choć możemy się w niektórych sytuacjach na nie powoływać, nie stanowią ogólnej wykładni prawa.
Znaki towarowe - wartość niematerialna i prawna
Znak towarowy, o ile nie został wytworzony przez samego podatnika, zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych. W ich przypadku, zwłaszcza jeśli zostały nabyte w drodze kupna, za wartość początkową uznaje się cenę nabycia, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji.
Od kwoty tej odejmuje się również ewentualny podatek od towarów i usług. Wyjątkiem od tej zasady są przypadki, w których zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego, podatnikowi nie przysługuje wówczas obniżenie kwoty podatku należnego o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.
Cenę koryguje się także o różnice kursowe, naliczane aż do dnia oddania do użytku wartości niematerialnej i prawnej. Inaczej oblicza się wartość początkową choćby w przypadku nabycia składników majątku w drodze spadku, darowizny lub wkładu niepieniężnego - w takim przypadku wartością początkową jest wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa, na podstawie której je nabyto, określa ją w niższej wysokości.
Nie trzeba dokonywać odpisów amortyzacyjnych, jeżeli wartość niematerialną i prawną wyceniono na mniej niż 3 500 zł (netto w przypadku czynnych podatników VAT, brutto - jeżeli chodzi o podmioty zwolnione z VAT). Wydatki, które przedsiębiorca poniósł na ich nabycie, kwalifikuje się wówczas jako koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania. Można także wprowadzić niskocenny zakup do Ewidencji wartości niematerialnych i prawnych i dokonać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej w miesiącu oddania ich do używania lub w miesiącu następnym.
Odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym wartości te wprowadzono do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.
Co istotne, okres amortyzacji przedmiotu praw autorskich i prawa ochronnego na znak towarowy nie może być krótszy niż 60 miesięcy, co oznacza że maksymalna stawka amortyzacyjna nie może przekroczyć 20%.
Przykład 1.
Firma XYZ nabyła od Firmy ABC znak towary wraz z prawami autorskimi za kwotę 3 000 zł. Jak rozliczyć tego typu zakup?
Istnieją trzy rozwiązania:
wykazanie zakupu bezpośrednio w kosztach uzyskania przychodów - odpowiednią do tego kolumną będzie kol. 13 KPiR - pozostałe wydatki
jednorazowa amortyzacja w związku z niskocenną wartością niematerialną i prawną; wówczas całą kwotę 3 000 zł podatnik wykazuje w kol. 13 KPiR - pozostałe wydatki w miesiącu, w którym wartość niematerialna i prawna została przyjęta do użytkowania;
amortyzacja liniowa, która musi trwać min. 60 miesięcy (5 lat) wówczas max. stawka amortyzacji wynosi 20%:
a) roczny odpis amortyzacyjny dla znaku towarowego:
3 000 zł x 20% = 600 zł
b) miesięczny odpis amortyzacyjny dla znaku towarowego:
600 zł : 12 m-cy = 50 zł
- odpisy amortyzacyjne ujmuje się w kosztach, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia wartości niematerialnej i prawnej do użytkowania.
Decyzję, co do rozliczenia niskocennego znaku towarowego, przedsiębiorca powinien podjąć w taki sposób, by była dla niego najkorzystniejsza pod względem podatkowym.
Przykład 2.
Firma ABG nabyła znak towarowy z prawami autorskimi od Firmy AHL. Wartość początkowa znaku towarowego wynosi 15 000 zł. Jak będą kształtowały się odpisy amortyzacyjne przy założeniu, że:
będzie amortyzowany przez minimalny wymagany okres 5 lat (60 m-cy)
będzie amortyzowany przez 10 lat (120 m-cy)
zastosuje stawkę amortyzacyjną 12%
ad.a. W przypadku amortyzacji przez okres 5 lat max. stawka amortyzacyjna, jaką można zastosować, to 20%.
roczny odpis amortyzacyjny: 15 000 zł x 20% = 3 000 zł
miesięczny odpis amortyzacyjny: 3 000 zł : 12 m-cy = 250 zł
ad.b. W przypadku amortyzacji trwającej 10 lat stawka amortyzacyjna, którą należy zastosować, wynosi 10%.
roczny odpis amortyzacyjny: 15 000 zł x 10% = 1 500 zł
miesięczny odpis amortyzacyjny: 1 500 zł : 12 m-cy = 125 zł
ad.c. W przypadku gdy stawka amortyzacyjna będzie wynosiła 12%, okres amortyzacji będzie trwał 8 lat i 4 miesiące:
roczny odpis amortyzacyjny: 15 000 zł x 12% = 1 800 zł
miesięczny odpis amortyzacyjny: 1 800 zł : 12 m-cy = 150 zł
Tak, jak w przykładzie pierwszym, podatnik nabywający znak towarowy powinien wybrać taki wariant, który w jego indywidualnej sytuacji będzie optymalny pod względem podatkowym. Jeżeli planowane przychody nie będą zbyt wysokie, wówczas można sobie pozwolić na dłuższy okres amortyzacji znaku towarowego. Natomiast gdy w firmie planuje się wzrost przychodów, wówczas najlepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie wysokiej stawki amortyzacji z możliwie najkrótszym okresem amortyzowania, na jaki pozwalają obowiązujące przepisy.
