Na skutek różnych okoliczności faktycznych oraz prawnych może dojść do powstania współwłasności pojazdu u kilku osób fizycznych. W takim przypadku osoby te mogą być zainteresowane zniesieniem współwłasności. W poniższym artykule rozważymy, jakie skutki podatkowe niesie zniesienie współwłasności samochodu!
Odpłatne zniesienie współwłasności a opodatkowanie PCC
Zgodnie z katalogiem zawartym w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy PCC wyznaczającym przedmiotowy zakresie opodatkowania podatek PCC obejmuje również zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat. Tym samym, powołane powyżej przepisy regulują opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych wyłącznie takich umów o zniesienie współwłasności, z którymi związane są spłaty lub dopłaty. Chodzi zatem wyłącznie o przypadki odpłatnego zniesienia współwłasności.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 195 Kodeksu cywilnego własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). W myśl art. 196 § 1 kc – współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną.
Zgodnie z art. 210 § 1 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż 5 lat. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze 5 lat (przedłużenie można ponowić).
Natomiast zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze umowy między współwłaścicielami albo, w przypadku braku zgody między współwłaścicielami, na podstawie orzeczenia sądu.
W ramach wymienionych trybów ustawodawca przewiduje 3 sposoby zniesienia współwłasności:
- podział rzeczy wspólnej, czyli np. podzielenie 1 nieruchomości na kilka mniejszych (tzw. podział fizyczny);
- przyznanie rzeczy 1 lub niektórym ze współwłaścicieli;
- sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny).
Naturalnie w przypadku samochodu nie jest możliwy fizyczny podział rzeczy. To powoduje, że najczęstszym przypadkiem jest przyznanie własności pojazdu 1 ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych.
W tym przypadku należy zatem podać, że obowiązek podatkowy w zakresie podatku PCC spoczywa na podmiocie nabywających własność ponad swój udział.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy PCC przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa rzeczy bądź prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności.
Należy zatem zaznaczyć, że opodatkowaniu podlega tylko ta część, którą podatnik nabywa ponad swój udział w rzeczy wspólnej. Ponadto podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa pojazdu, a nie wartość, jaką ustalą strony w umowie o zniesienie współwłasności (jeśli odbiega od wartości rynkowej).
Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.
Przykład 1.
2 osoby są współwłaścicielami samochodu osobowego w równych udziałach. Wartość rynkowa pojazdu to 100 000 zł. Osoby postanowiły dokonać odpłatnego zniesienia współwłasności z obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz 1 z nich. W takim przypadku podstawa opodatkowania to 50 000 zł, a podatnik nabywający pełne prawo własności ma obowiązek zapłaty podatku PCC w kwocie 1000 zł.
Odpłatne zniesienie współwłasności samochodu a obowiązek podatkowy PIT
Na przypadek odpłatnego zniesienia współwłasności należy także spojrzeć z perspektywy podmiotu otrzymującego wynagrodzenie w kontekście podatku PIT.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o PIT opodatkowaniu podlega odpłatne zbycie rzeczy ruchomych, jeżeli zostało dokonane w ciągu 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym miało miejsce nabycie.
Należy wyjaśnić, że pojęcie „odpłatne zbycie” oznacza każde przeniesienie prawa własności lub innych praw majątkowych w zamian za korzyść majątkową. Termin ten obejmuje zatem szeroki zakres i odnosi się do wszystkich przypadków przeniesienia własności, nie ogranicza się wyłącznie do sprzedaży czy zamiany, lecz ma zastosowanie do wszystkich czynności prawnych, których skutkiem jest przeniesienie prawa własności do rzeczy. W pojęciu tym mieści się zatem także odpłatne zniesienie współwłasności.
Jeżeli zatem odpłatne zniesienie współwłasności następuje przed upływem 6 miesięcy od nabycia, to występuje konieczność zapłaty podatku PIT. W myśl art. 24 ust. 6 ustawy o PIT, jeżeli przychód z odpłatnego zbycia nie stanowi przychodu z działalności gospodarczej, jest różnica pomiędzy przychodem uzyskanym z odpłatnego zbycia rzeczy a kosztem ich nabycia, zmniejszona o wartość nakładów poczynionych w czasie posiadania rzeczy.
Przykład 2.
2 osoby fizyczne otrzymały w drodze darowizny samochód osobowy w równych udziałach. Po 3 miesiącach postanowiły dokonać odpłatnego zniesienia współwłasności. Wartość samochodu to 100 000 zł. W takim przypadku zbywający udział ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Przychodem w tym przypadku jest kwota 50 000 zł. Z uwagi na nieodpłatne nabycie w drodze darowizny nie występuje kategoria kosztów nabycia. Stawka podatku wynosi 17%, a rozliczenia podatku należy dokonać w zeznaniu PIT-36 składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Nieodpłatne zniesienie współwłasności
Jeśli natomiast mamy do czynienia z czynnością nieodpłatnego zniesienia współwłasności, to tego rodzaju zdarzenie nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem PCC, lecz podatkiem od spadków i darowizn.
W takim przypadku obowiązek podatkowy również spoczywa na osobie nabywającej część ponad swój udział. Podstawą opodatkowania również jest wartość rynkowa rzeczy. Natomiast stawka podatkowa zależy od grupy podatkowej, do której należy nabywca.
Podatnik nabywający udział w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności może skorzystać ze zwolnienia w przypadku gdy nabycie odbywa się w ramach członków rodziny.
Przykład 3.
2 osoby fizyczne otrzymały w drodze darowizny samochód osobowy w równych udziałach. Po 3 miesiącach postanowiły dokonać nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Wartość samochodu to 100 000 zł. W takim przypadku nabywający udział ma obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn. W ciągu 1 miesiąca, licząc od dnia zawarcia umowy, ma obowiązek złożenia SD-3, na podstawie której naczelnik US wyda decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego. W zależności od stopnia pokrewieństwa zostanie uwzględniona odpowiednia kwota wolna od podatku oraz właściwa stawka podatku.
Z przedstawionej analizy wynika, że zniesienie współwłasności jest zdarzeniem prawnym, które może wywoływać różne skutki podatkowe w zależności od tego, czy mamy do czynienia ze zniesieniem współwłasności za odpłatnością, czy w formie nieodpłatnej.
