Jednym z podstawowych obowiązków osób prowadzących działalność jest wpłacanie składek do ZUS. W zależności od tego, czy przedsiębiorca ma dodatkowy tytuł, z którego objęty jest ubezpieczeniami społecznymi, będzie mógł obniżyć swoje zobowiązania wobec zakładu. Czy rencista prowadzący działalność zawsze może skorzystać z tego przywileju?
Ubezpieczenie osób prowadzących działalność
Co do zasady osoby prowadzące działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i to przedsiębiorca decyduje, czy chce zostać nim objęty.
W nielicznych przypadkach przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek społecznych. Są to na przykład sytuacje, w których taka osoba:
- korzysta z ulgi na start przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia działalności;
- jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, z której osiąga co najmniej wynagrodzenie minimalne;
- jest objęta ubezpieczeniami społecznymi z tytułu umowy zlecenie i osiąga w związku z tym co najmniej wynagrodzenie równe 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego;
- pobiera zasiłek macierzyński;
- posiada prawo do emerytury lub renty.
Jakie składki opłaca rencista prowadzący działalność?
Uzyskanie prawa do renty tylko w niektórych przypadkach daje przedsiębiorcy prawo do opłacania wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dzieje się na przykład wtedy, gdy nabywa on prawo do :
- renty rodzinnej (za zmarłego członka rodziny);
- renty wojskowych lub policyjnej renty inwalidzkiej przyznawanych z tytułu niezdolności do służby;
- renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy.
Rencista prowadzący działalność, który pobiera świadczenie z tytułu niezdolności do pracy, obowiązkowo będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym aż do czasu ustalenia prawa do emerytury.
Sporządzanie deklaracji za miesiąc przyznania prawa do renty
Otrzymanie decyzji o przyznaniu renty wymaga dopełnienia pewnych formalności, jak zgłoszenie do ZUS posiadania prawa do renty i złożenia deklaracji rozliczeniowych po zmianach.
Pierwszym dokumentem, jaki należy sporządzić po uzyskaniu świadczenia, jest co do zasady ZUS ZWUA. To na nim rencista prowadzący działalność wyrejestrowuje się z obecnego kodu tytułu ubezpieczenia, np. 05 10 0x. Następnie konieczna jest ponowna rejestracja z kodem:
- 05 10 2x – tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na deklaracji ZUS ZZA (renta rodzinna, rolnicza, wojskowa lub policyjna);
- 05 12 2x – do wszystkich ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA (renta z tytułu niezdolności do pracy).
Jako datę wyrejestrowania i zgłoszenia do ubezpieczenia podaje się dzień, od jakiego zostało przyznane świadczenie (nie mylić z datą otrzymania pisma). Po wykonaniu przerejestrowań ważne jest prawidłowe wykazanie ubezpieczonego na kompletach rozliczeniowych. Dwoma głównymi warunkami są data uzyskania prawa do renty oraz to, czy przedsiębiorca opłaca składki wyłącznie za siebie.
Przedsiębiorca opłacający składki wyłącznie za siebie
Jeśli prawo do renty przysługuje od 1 dnia miesiąca, wówczas przedsiębiorca powinien zostać wykazany na jednej deklaracji DRA z nowym kodem tytułu ubezpieczenia. W sytuacji, gdy uprawnienie do świadczenia uzyskał w trakcie miesiąca, rencista prowadzący działalność powinien sporządzić dwie deklaracje DRA:
- pierwszą – z identyfikatorem deklaracji od 01 do 39, z poprzednim kodem tytułu ubezpieczenia (kiedy przedsiębiorca nie miał prawa do renty) i proporcjonalnym naliczeniem składek społecznych i składki zdrowotnej;
- drugą – z identyfikatorem deklaracji 40, z aktualnym kodem tytułu ubezpieczenia (nowy kod z uwzględnieniem prawa do renty) i proporcjonalnym wyliczeniem składek społecznych i składki zdrowotnej za okres po uzyskaniu prawa do renty lub tylko z wyliczeniem proporcjonalnej składki zdrowotne,j jeśli będzie zgłoszony tylko do tego ubezpieczenia.
Przykład 1.
Przedsiębiorca uzyskał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od 07 maja 2019 roku. Dokonał stosownego wyrejestrowania oraz rejestracji do wszystkich ubezpieczeń z kodem 05 12 20 i dalej opłaca składki od podstawy stanowiącej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli od podstawy 2589,00 zł. Składka zdrowotna naliczana jest w 2019 roku od podstawy 3803,56 zł. W związku z tym, że przyznanie świadczenia nastąpiło w trakcie miesiąca, rencista prowadzący działalność powinien sporządzić za maj dwie deklaracje DRA:
1) z identyfikatorem 01 05 2019, gdzie jako kod tytułu ubezpieczenia wybierze 05 10 00, a podstawy składek będą miały wartość:
- podstawa wymiaru składek społecznych i na Fundusz Pracy: 2859,00 zł / 31 dni kalendarzowych x 6 dni podlegania ub. społ. = 553,35 zł
- podstawa wymiaru składki zdrowotnej 3803,56 zł / 31 dni kalendarzowych x 6 dni = 736,17 zł
2) z identyfikatorem 40 05 2019, wpisując kod tytułu ubezpieczenia 05 12 20 oraz podstawami:
- składek społecznych i Funduszu Pracy: 2859,00 zł - 553,35 zł = 2305,65 zł
- składki zdrowotnej: 3803,56 zł - 736,17 zł = 3067,39 zł
Przedsiębiorca opłacający składki za siebie i zatrudnionych pracowników
Podobnie jak w pierwszym przypadku, gdy rencista prowadzący działalność otrzymuje świadczenie od 1 dnia miesiąca, także w tym przypadku zostanie wykazany na raporcie imiennym RCA lub RZA z nowym kodem tytułu ubezpieczenia. Jeżeli prawo do świadczenia uzyska w trakcie miesiąca, to konieczne będzie sporządzenie dwóch raportów imiennych:
- RCA – z kodem sprzed uzyskania prawa do renty i naliczeniem proporcjonalnych składek społecznych i składki zdrowotnej;
- RCA (jeśli po uzyskaniu prawa do renty przedsiębiorca zgłosi się do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego) – z nowym kodem i naliczeniem proporcjonalnie składek społecznych i zdrowotnej;
- RZA (jeśli po uzyskaniu prawa do renty przedsiębiorca zgłosi się do ubezpieczenia zdrowotnego) – z nowym kodem i naliczeniem proporcjonalnie składki zdrowotnej.
Przykład 2.
Przedsiębiorca uzyskał prawo do renty rodzinnej od 14 czerwca 2019 roku. Rencista dokonał stosownego wyrejestrowania oraz rejestracji do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 05 10 20. W związku z tym, że przyznanie świadczenia nastąpiło w trakcie miesiąca, przedsiębiorca powinien zostać wykazany w komplecie rozliczeniowym za czerwiec na dwóch raportach imiennych:
1) RCA – gdzie jako kod tytułu ubezpieczenia wykazać należy 05 10 00, a podstawy składek będą miały wartość:
- podstawa wymiaru składek społecznych i na Fundusz Pracy: 2859,00 zł / 31 dni kalendarzowych x 13 dni podlegania ub. społ. = 1198,94 zł
- podstawa wymiaru składki zdrowotnej 3803,56 zł / 31 dni kalendarzowych x 13 dni = 1595,04 zł
2) RZA – wpisując kod tytułu ubezpieczenia 05 10 20 z podstawami:
- składek społecznych i Funduszu Pracy - 2859,00 zł - 1198,94 zł = 1660,06 zł
- składki zdrowotnej 3803,56 zł - 1595,04 zł = 2208,52 zł
Osoba otrzymująca rentę, która jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w niektórych przypadkach może korzystać ze zwolnienia z konieczności opłacania składek społecznych. Fakt podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu należy jednak odpowiednio zgłosić do ZUS.
