0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Kontrola w firmie – podważenie urlopu macierzyńskiego a uznanie umowy za pozorną

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

W sytuacji, gdy pracownica podejmuje zatrudnienie i po kilku czy kilkudziesięciu dniach jest niezdolna do pracy z powodu ciąży, ZUS z automatu wszczyna kontrolę i stara się wykazać, że umowa o pracę zawarta była dla pozoru. Uznanie przez ZUS umowy o pracę za pozorną powoduje wydanie decyzji o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym przez taką osobę i co się z tym wiąże, brakiem możliwości otrzymywania świadczeń związanych z macierzyństwem. Co należy zrobić w takiej sytuacji? Jakie konsekwencje niesie taka decyzja dla pracownika i pracodawcy? W poniższym artykule dowiesz się, jakie konsekwencje niesie podważenie urlopu macierzyńskiego.

Jaka umowa może zostać uznana przez ZUS za pozorną?

ZUS może uznać umowę za pozorną w sytuacji, gdy stwierdzi, że strony zawarły umowę tylko w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Celem zawartej umowy o pracę nie było świadczenie pracy, gdyż zarówno pracodawca, jak i pracownik z góry zakładali, że praca nie będzie wykonywana. Wskazał na to Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lipca 2012 roku, gdy stwierdził, że „umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy”.

W trakcie kontroli w zakładzie pracy ZUS bada, czy praca rzeczywiście miała miejsce, a umowa o pracę nie została zawarta jedynie dla pozoru, w celu otrzymania świadczeń związanym z macierzyństwem.

Jak przebiega kontrola w firmie?

ZUS bada wszystkie okoliczności, które mogą świadczyć o tym, że umowa z pracownicą w ciąży jest pozorna i zawarcie jej miało na celu otrzymanie świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (przypomnijmy, że pracownica w ciąży ma prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie do zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego przez rok po urodzeniu dziecka).

Choć żaden przepis nie zabrania zatrudnienia kobiety w ciąży, ZUS nadal kwestionuje podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy o pracę w okresie ciąży i bardzo często uznaje zawartą umowę o pracę za pozorną.

Podczas kontroli ZUS żąda przedłożenia wielu dokumentów. Należy przygotować jak najwięcej dowodów, że praca była rzeczywiście świadczona, m.in.:

  • umowę o pracę, zakres obowiązków, zgłoszenie do ZUS-u;
  • szkolenie BHP, instruktaż stanowiskowy, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku;
  • dokumenty potwierdzające kwalifikacje pracownika do pracy na danym stanowisku oraz potwierdzające doświadczenie zawodowe w danym obszarze (świadectwa pracy);
  • listy obecności;
  • dowody wykonywania czynności pracowniczych np. maile, korespondencję papierową oraz inne dowody potwierdzające świadczenie pracy;
  • listy płac, dowody zapłaty wynagrodzenia;
  • wnioski urlopowe, wnioski o udzielenie czasu wolnego itp.;
  • umowę na zastępstwo, która została zawarta na czas nieobecności pracownicy w ciąży (ten dowód potwierdza, że dane stanowisko jest niezbędne dla funkcjonowania firmy, a nie zostało utworzone dla pozoru).

Bardzo ważne też są zeznania świadków, którzy zaświadczą, że dana osoba pracowała na tym stanowisku. Mogą to być pracownicy z zakładu pracy, ale też kontrahenci, klienci, czyli wszystkie osoby, z którymi pracownica miała kontakt podczas wykonywania obowiązków służbowych.

ZUS sprawdza także sytuację finansową pracodawcy. Czy miał środki na zatrudnienie danej osoby? Czy miał w danym okresie więcej zleceń, które uzasadniałyby zatrudnienie pracownika?

Przykład 1.
Pani Karolina jest siostrą pana Piotra, który prowadzi zakład stolarski. Została ona zatrudniona przez pana Piotra na stanowisku specjalisty ds. marketingu. Po dwóch tygodniach pani Karolina poszła na zwolnienie lekarskie, a ZUS wszczął kontrolę. Po złożeniu wyjaśnień i przesłaniu wymaganych dokumentów przez pana Piotra ZUS uznał, że umowa zawarta z panią Karoliną była pozorna i odmówił wypłaty świadczeń. Zdaniem ZUS sytuacja finansowa pana Piotra nie była dobra, zalegał on z zapłatą składek za ponad pół roku. Wcześniej nie zatrudniał nikogo na stanowisku ds.marketingu, a po odejściu pani Karoliny nie zatrudnił nikogo na jej miejsce. W dodatku nikt z pracowników nie mógł potwierdzić, że widział w pracy panią Karolinę, a pan Piotr nie przedłożył żadnych umów czy innych dokumentów, które świadczyłyby o wykonywaniu przez nią pracy. Argumentem na niekorzyść pani Karoliny był też brak wykształcenia i doświadczenia w obszarze marketingu.

Podważenie urlopu macierzyńskiego przez ZUS – co dalej

Po przeprowadzonej kontroli ZUS wydaje decyzję. Jeżeli uzna, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru, wyda decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniom osoby przebywającej na urlopie macierzyńskim.

Takiej osobie pozostaje odwołanie do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Ale nawet niekorzystny wyrok sądu I instancji może zostać podważony przez sąd apelacyjny, o czym świadczy wyrok z 29 maja 2014 roku Sądu Apelacyjnego w Krakowie (III AUa 321/13), który dobitnie pokazuje, jakie argumentu podniesione przez ZUS i uznane przez Sąd Okręgowy zostały następnie podważone przez Sąd Apelacyjny.

Sąd Okręgowy wypunktował wiele przesłanek, które warto przytoczyć, aby mieć świadomość, jakie okoliczności świadczą o tym, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru. W wyroku, który podtrzymał stanowisko ZUS-u i uznał, że umowa o pracę była pozorna i nie stanowi podstawy do objęcia pracownicy w ciąży ubezpieczeniem chorobowym, czytamy, że „przedmiotowa umowa bowiem już na wstępie jest obarczona dużą dozą niepewności co do jej rzeczywistego charakteru, o czym świadczy:

  • zgłoszenie do ubezpieczenia po upływie wymaganego okresu od jej zawarcia;
  • brak wymaganych badań wstępnych i tym samym aktualnego zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do podjęcia pracy na określonym stanowisku;
  • krótki okres pracy przed udaniem się na zwolnienie;
  • zatrudnienie do projektu realizowanego już wcześniej na podstawie umów zlecenia ze studentami;
  • wcześniejsze wykonywanie podobnych czynności na podstawie umowy zlecenia;
  • wynagrodzenie ustalone w kwocie prawie dwukrotnie wyższej niż wynagrodzenie prezesa zarządu, będącego jednocześnie mężem odwołującej;
  • brak zastępstwa w okresie choroby [...]”.

Natomiast Sąd Apelacyjny uznał, że „nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, jeżeli pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował”.

Co do podnoszonego zarzutu, który nagminnie jest wykorzystywany przez ZUS, Sąd Okręgowy zauważył także, że „ustalenie wysokiego wynagrodzenia za pracę nie może nadto przemawiać za pozornością umowy o pracę i stanowić podstawy do uznania, że faktycznym celem tej umowy było uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego”.

W tej sprawie istotne było to, że okoliczność świadczenia pracy potwierdzona została zeznaniami wszystkich świadków, a pozostałe kwestie miały charakter drugorzędny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Uznanie umowy za pozorną – jakie konsekwencje niesie dla pracodawcy?

Jeżeli ZUS uzna, że umowa o pracę była zawarta dla pozoru, oznacza to, że przez cały okres obowiązywania umowy pracownik nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Wiąże się to z obowiązkiem sporządzenia korekt dokumentów ubezpieczeniowych w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji o niepodleganiu pracownika ubezpieczeniom społecznym. Obowiązek sporządzenia korekt przez pracodawcę wynika wprost z art. 47 pkt 3 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który mówi, że płatnik składek jest obowiązany złożyć deklarację rozliczeniową korygującą w formie nowego dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe dane łącznie z miesięcznym raportem korygującym.

Zatem w przypadku uznania umowy o pracę za pozorną należy wyrejestrować pracownika z ubezpieczeń społecznych oraz skorygować:

  • dokument RCA – usunąć imienny raport rozliczeniowy dotyczący tej osoby, oraz
  • deklarację rozliczeniową DRA – usunąć składki należne za daną osobę.

Powstała w wyniku korekt nadpłata składek ZUS powinna zostać zaliczona na poczet składek ZUS lub zwrócona płatnikowi składek, jeżeli wystąpi z takim wnioskiem.

Uznanie umowy za pozorną i podważenie prawa pracownicy do zasiłku macierzyńskiego jest częstą praktyką ZUS-u. Jednak trzeba pamiętać, że to sąd jest od tego, aby rozstrzygnąć pozorność umowy o pracę. Warto zatem do takiej rozprawy się dobrze przygotować. Jeżeli praca była rzeczywiście świadczona, to sąd powinien uznać odwołanie i przyznać rację pracownikowi. Należy jedynie mieć konkretne dowody pracy, a przede wszystkim zeznania świadków, którzy mogą potwierdzić, że praca była świadczona. Warto walczyć o swoje racje, bo jeżeli praca naprawdę była świadczona, to jest duża szansa na wygranie, jeśli nie w sądzie okręgowym, to po złożeniu apelacji w sądzie apelacyjnym. Po niekorzystnych wyrokach w tych dwóch instancjach pracownikowi pozostaje jeszcze złożenie skargi kasacyjnej w Sądzie Najwyższym.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów