Rachunek zysków i strat jest jedną ze składowych sprawozdania finansowego informującym o przychodach i kosztach, jakie miały miejsce w jednostce w danym roku obrotowym. Z rachunku zysków i strat dowiemy się, czy jednostka osiągnęła zysk, czy wykazała stratę oraz w jakiej wysokości. Rachunek zysków i strat jest narzędziem wykorzystywanym do oceny sytuacji finansowej jednostki. W artykule wyjaśnimy, jakie są najczęstsze błędy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat.
W jakim celu sporządzany jest rachunek zysków i strat?
Zadaniem sporządzanego rachunku zysków i strat jest przedstawienie możliwie w najpełniejszej, zagregowanej postaci wyniku osiągniętego przez jednostkę w danym okresie sprawozdawczym. Rzis poprzez prezentację głównych czynników kształtujących wypracowany zysk lub poniesioną stratę pozwala na ocenę rentowności prowadzonej przez jednostkę działalności gospodarczej.
Na mocy art. 42 ust. 1 ustawy o rachunkowości w jednostkach innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji na wynik finansowy netto składają się:
- wynik działalności operacyjnej, w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych,
- wynik operacji finansowych,
- obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego, którego podatnikiem jest jednostka, i płatności z nim zrównanych, na podstawie odrębnych przepisów.
Rachunek zysków i strat prezentuje wynik ze sprzedaży, wynik z działalności operacyjnej, wynik brutto i wynik netto. Analiza danych wynikających z rachunku zysków i strat stanowi podstawę do oceny poszczególnych obszarów działalności jednostki pod kątem zysków i strat.
Ustawa o rachunkowości i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości dopuszczają 2 warianty rachunku zysków i strat, a mianowicie:
- wariant porównawczy,
- wariant kalkulacyjny.
Sporządzając rachunek zysków i strat, należy zachować szczególną uważność, przypisując skutki zdarzeń i operacji gospodarczych do właściwych pozycji rachunku zysków i strat.
Najczęstsze błędy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat - przychody i koszty
Jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez jednostki sporządzające rachunek zysków i strat jest niewłaściwe ustalenie przychodów i związanych z nimi kosztów w danym okresie sprawozdawczym. Sporządzając rachunek zysków i strat, trzeba pamiętać o zasadzie memoriału. Zasada memoriału polega na tym, że w księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Tak stanowi art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Jednostka ujmuje zatem w księgach rachunkowych roku, za który sporządzany jest rachunek zysków i strat wszystkie przychody i koszty, jakie wystąpiły w danym roku obrotowym. Bez znaczenia pozostaje zarówno termin ich zapłaty, jak i to, czy jednostka ma faktury dokumentujące te zdarzenia.
Przykładowo w księgach rachunkowych poprzedniego roku, za który sporządzany jest rachunek zysków i strat, będący jedną ze składowych sprawozdania finansowego, zgodnie z zasadą memoriału należy uwzględnić np.:
- przychody ze sprzedaży towarów i usług zafakturowane na początku roku następnego,
- korekty przychodów wystawione w kolejnym roku obrotowym np. z tytułu rabatów udzielonych nabywcom po zakończeniu roku obrotowego,
- koszty dotyczące poprzedniego roku i zafakturowane na początku roku następnego,
- koszty wynagrodzeń należnych pracownikom za grudzień, wypłaconych w styczniu następnego roku obrotowego,
- koszty niezapłaconych odsetek przypadających na dany rok, których termin zapłaty jeszcze nie zapadł.
Sporządzając rachunek zysków i strat, należy mieć na uwadze także zasadę współmierności, którą określa art. 6 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione. W praktyce oznacza to konieczność zachowania merytorycznej i czasowej zgodności kosztów z przychodami przy ustalaniu wyniku finansowego osiągniętego przez jednostkę w danym okresie sprawozdawczym. Współmierność merytoryczna (przedmiotowa) oznacza konieczność powiązania przychodów danego roku obrotowego z kosztami związanymi z ich osiągnięciem. Współmierność czasowa oznacza natomiast periodyzację kosztów, czego konsekwencją jest dokonywanie:
- czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów, oraz
- rozliczeń międzyokresowych przychodów.
Najczęstsze błędy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat - niewłaściwa wycena aktywów i zobowiązań
Kolejną grupą często występujących błędów w rachunku zysków i strat są błędy będące wynikiem niewłaściwej wyceny aktywów i zobowiązań. Przygotowując księgi rachunkowe do zamknięcia, a następnie sporządzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, należy mieć na uwadze także zasadę ostrożności polegającą na rozważnym i obiektywnym ujęciu wszelkich zdarzeń znanych jednostce na dzień bilansowy, które mają wpływ na wartość majątku jednostki, wysokość jej zobowiązań oraz wynik finansowy.
Zgodnie bowiem z art. art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowości poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:
- zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
- wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
- wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
- rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
