Odmowa wydania interpretacji indywidualnej – w jakich przypadkach?

Instytucja interpretacji indywidualnej jest w zasadzie jedynym narzędziem dającym możliwość prawnej ochrony podatnika w zakresie stosowania się do przepisów prawa podatkowego. Pomimo stosunkowo niewysokiej opłaty wynoszącej 40 zł za interpretację przepisów w obrębie jednego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, warunkiem jej uzyskania jest prawidłowe sformułowanie i opłacenie wniosku. Skutkiem niedopełnienia formalności może być odmowa wydania interpretacji indywidualnej. Warto więc wiedzieć, w jakich przypadkach organ może pozostawić wniosek podatnika bez rozpatrzenia, a tym samym, jak uniknąć błędów i skutecznie zawnioskować o wydanie interpretacji! Poniżej przedstawiamy kilka przypadków, których ziszczenie się będzie najprawdopodobniej skutkować pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia. Niniejszy artykuł pozwoli uniknąć błędów, a tym samym będzie stanowić zbiór praktycznych wskazówek w formułowaniu wniosków o interpretacje indywidualne.

Odmowa wydania interpretacji indywidualnej w przypadku, gdy z wnioskiem o wydanie interpretacji wystąpi osoba niebędąca stroną

Podstawowym warunkiem umożliwiającym uzyskanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego we własnej sprawie jest wystosowanie wniosku przez właściwy podmiot. W praktyce nie może wystąpić bowiem sytuacja, w której osoba trzecia występuje z wnioskiem o wydanie interpretacji w sprawie, która jej bezpośrednio nie dotyczy, chyba że jest pełnomocnikiem uprawnionym do reprezentowania strony. Występując z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej, należy więc posiadać status zainteresowanego, aby stać się stroną postępowania. Mówiąc krócej, należy posiadać własny interes prawny w uzyskaniu interpretacji indywidualnej, z wnioskiem o wydanie interpretacji może bowiem wystąpić osoba, u której zaistnienie określonego zdarzenia przyszłego lub stanu faktycznego może kształtować jej prawa i obowiązki na gruncie prawa podatkowego.

W postanowieniu o odmowie wszczęcia postępowania organ powoła się na treść art. 165a w zw. z art. 14h Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Zgodnie z treścią tej regulacji: „Gdy żądanie, o którym mowa w art. 165, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania”.

Odmowa wydania interpretacji indywidualnej w przypadku, gdy wnioskodawca nie uzupełni braków formalnych w terminie

Na podstawie art. 14h Ordynacji podatkowej do postępowań dotyczących wydawania interpretacji indywidualnych znajduje zastosowanie art. 169 tejże ustawy. Zgodnie z pierwszym paragrafem tego przepisu, „[j]eżeli podanie nie spełnia wymogów określonych przepisami prawa, organ podatkowy wzywa wnoszącego podanie do usunięcia braków w terminie 7 dni, z pouczeniem, że niewypełnienie tego warunku spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia”. Z kolei zgodnie z drugim paragrafem organ nie wezwie do uzupełnienia braków formalnych, jeżeli wnioskodawca we wniosku nie zamieści adresu, co spowoduje pozostawienie go bez rozpatrzenia. 

Odmowa wydania interpretacji indywidualnej w przypadku, gdy wnioskodawca uzupełni braki formalne wskazane w wezwaniu w sposób nieprawidłowy

Zasadniczo trudno przewidzieć wszystkie hipotetyczne przypadki, w których organ może wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia złożonego wniosku. Skomplikowane jest również wyliczenie wszelkich błędów, jakie wnioskodawca może popełnić, odpowiadając na wezwanie i uzupełniając braki formalne wniosku. W praktyce organ zazwyczaj wzywa o:

1. uiszczenie brakującej opłaty do wniosku o interpretację indywidualną; 

2. uzupełnienie elementów stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego – organ zazwyczaj precyzyjnie wylicza brakujące informacje i wzywa do ich uzupełnienia;

3. przeformułowanie pytania, tak aby dotyczyło ono stosowania konkretnego przepisu prawa podatkowego – organ oczekuje jasnych i precyzyjnych pytań, najlepiej ze wskazaniem podstawy prawnej, której stosowanie budzi wątpliwości wnioskodawcy;

4. zajęcie jednoznacznego stanowiska w sprawie – alternatywne i wzajemnie wykluczające się stanowisko wnioskodawcy uniemożliwi wydanie interpretacji.

Jeżeli podatnik nieprawidłowo uzupełni braki formalne, np. nie wniesie brakującej opłaty, wówczas organ pozostawi wniosek w całości lub w części bez rozpatrzenia. W praktyce może on ponownie wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku, w przypadku gdy ten udzieli nieprecyzyjnej lub niekompletnej odpowiedzi. Należy jednak z należytą starannością udzielać organowi informacji, aby już w „pierwszym podejściu” skutecznie dopełnić niniejszej formalności. Po pierwsze organ nie ma obowiązku wielokrotnego wzywania wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych wniosku, po drugie czas pomiędzy wezwaniem a odpowiedzią wnioskodawcy nie wlicza się do trzymiesięcznego okresu przewidzianego na wydanie interpretacji indywidualnej. Wielość wezwań powoduje więc przesunięcie w czasie wydania interpretacji.

Odmowa wydania interpretacji indywidualnej w przypadku, gdy wnioskodawca wnosi o analizę stanu faktycznego, a nie przepisu prawnego

Wnioskując o wydanie interpretacji indywidualnej, należy wziąć pod uwagę bardzo istotną cechę tejże instytucji prawa podatkowego. Celem jej wydania jest „wypowiedzenie” się o wątpliwościach w zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego i wskazanie prawidłowego ich rozumienia, ale wyłącznie w obrębie przedstawionego we wniosku stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. 

Elementy stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego nie są przedmiotem analizy, tzn. nie dopuszcza się w świetle prawa przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania podatkowego w tym zakresie. Wnioskowanie o analizę stanu faktycznego czy zdarzenia przyszłego, a nie o interpretację przepisów prawa podatkowego, spowoduje wydanie postanowienia o pozostawieniu wniosku bez rozpatrzenia.

Aby uniknąć sytuacji, w której organ odmawia wydania interpretacji indywidualnej z omawianej w niniejszym podrozdziale przyczyny, należy w niebudzący wątpliwości sposób przedstawić stan faktyczny/zdarzenie przyszłe, które staną się przedmiotem analizy w kontekście skutków prawnopodatkowych z nim związanych. W wyroku WSA w Poznaniu z 23 listopada 2017 r., sygn. I SA/Po 883/17, stwierdzono w szczególności, że „[t]o przepis prawa, a nie stan faktyczny ma być przedmiotem interpretacji, gdyż organy podatkowe nie są uprawnione do dowodowego ustalania i weryfikowania stanu faktycznego dochodzonej przez wnioskodawcę interpretacji indywidualnej”.

Odmowa wydania interpretacji indywidualnej w przypadku wystąpienia przesłanek ustawowych

Ordynacja podatkowa wymienia wprost okoliczności, których ziszczenie się spowoduje odmowę wydania interpretacji indywidualnej. Zgodnie z art. 14b ust. 2a niniejszej ustawy przedmiotem wniosku o interpretację indywidualną nie mogą być przepisy prawa podatkowego:

• regulujące właściwość, uprawnienia i obowiązki organów podatkowych;

• mające na celu przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania, które odnoszą się do nadużycia przepisów prawa podatkowego, prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej lub podejmowania działań w sposób sztuczny lub bez uzasadnienia ekonomicznego.

Ponadto zgodnie z art. 14b § 5–5b interpretacja indywidualna nie zostanie wydana, jeżeli:

• elementy stanu faktycznego w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego;

• przedstawione we wniosku stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe odpowiadają zagadnieniu będącemu przedmiotem interpretacji ogólnej wydanej w takim samym stanie prawnym. W takiej sytuacji wydaje się postanowienie o stwierdzeniu, że do stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego opisanych we wniosku ma zastosowanie interpretacja ogólna, z jednoczesnym stwierdzeniem bezprzedmiotowości wniosku. W tym przypadku w postanowieniu wskazuje się oznaczenie interpretacji ogólnej wraz z podaniem miejsca jej publikacji;

• istnieje uzasadnione przypuszczenie, że elementy stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego stanowią sztuczną konstrukcję, której celem głównym lub jednym z nich jest osiągnięcie korzyści podatkowej (odwołanie do art. 119a Ordynacji podatkowej) albo mogą być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści, albo mogą stanowić nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 ustawy o VAT.

Odmawiając wydania interpretacji indywidualnej w związku z zaistnieniem powyższych okoliczności, organ wydaje postanowienie, na które przysługuje zażalenie.