Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za zobowiązanie spółki, których nie można zaspokoić z jej majątku, jest to odpowiedzialność subsydiarna, zależna od bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, osobista, solidarna i nieograniczona kwotowo. Odpowiedzialność ponoszą osoby, które pełniły funkcję członka zarządu od dnia powstania zobowiązania, odpowiedzialność nie jest ograniczona wymagalnością roszczenia. Wierzyciel, może kierować swoje roszczenia do całego majątku członka zarządu, jakim tylko dysponuje. Jak wygląda odpowiedzialność członka zarządu? O tym przeczytasz w dzisiejszym artykule.
Odpowiedzialność członka zarządu a przedmiot odpowiedzialności
Przedmiotem odpowiedzialności są zobowiązania spółki na rzecz jej wierzycieli, nie obejmuje ona jednak długów wewnętrznych spółki. Źródłem zobowiązań może być ustawa, umowa, czyn niedozwolony czy nawet bezpodstawne wzbogacenie. zobowiązanie może mieć również charakter publicznoprawny. W oparciu o art. 299 ksh wierzyciele mogą również dochodzić kosztów postępowania sądowego oraz kosztów postępowania egzekucyjnego poniesionych w związku z dochodzeniem roszczeń przeciwko spółce, a także odsetek za nieterminowe spełnienie świadczenia przez spółkę, które na potrzeby ewentualnego procesu powinny zostać skapitalizowane i objęte wezwaniem do zapłaty. Zakresem odpowiedzialności są objęte zobowiązania powstałe przed jak i po zaistnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. Odpowiedzialność za zobowiązania powstałe po zgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości będzie wyłączona jeżeli wniosek został złożony we właściwym czasie. Członek zarządu nie poniesienie odpowiedzialności za zobowiązania powstałe po oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego po upływie właściwego czasu tylko wówczas, gdy wykaże, iż w razie złożenia tego wniosku we właściwym czasie również zostałby on oddalony.
Odpowiedzialność członka zarządu a przesłanki odpowiedzialności
Wierzyciele, którzy chcą dochodzić odszkodowania bezpośrednio od członków zarządu spółki z o.o powinni wykazać spełnienie następujących przesłanek:
- szkody, w takim rozumieniu, że w majątku wierzyciela nie powstaje uszczerbek, jednak zmniejszeniu ulegają aktywa spółki z o.o. w takim stopniu, że wierzyciel nie może zaspokoić się z jej majątku
- zobowiązania względem spółki z o.o. Zobowiązanie spółki będące podstawą odpowiedzialności powinno być stwierdzone tytułem egzekucyjnym wydanym przeciwko spółce z o.o. Tytuł egzekucyjny może przybrać formę wyroku sądowego, a także aktu notarialnego w którym dłużnik poddaje się egzekucji.
- bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Bezskuteczność powinna odnosić się do całego majątku spółki. O bezskuteczności egzekucji może świadczyć:
- postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec jego bezskuteczności,
- wykaz majątku spółki z o.o. sporządzony w toku postępowania o wyjawienie majątku,
- postanowienie sądowe oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości, wówczas gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na pokrycie tych kosztów,
- postanowienie umarzające postępowanie upadłościowe wówczas gdy majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania,
- postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego, mimo istnienia niezaspokojonych wierzycieli, w sytuacji gdy przyczyną zakończenia tego postępowania było wykonanie ostatecznego planu podziału
- każdego innego środka dowodowego np. w postaci bilansu spółki
- związku przyczynowego między szkodą a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości - odpowiedzialność członka zarządu oparta jest na zasadzie winy, polegającej na niezłożeniu lub zbyt późnym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, w wyniku czego wierzyciel nie może zaspokoić swoich roszczeń z majątku spółki z o.o.
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność członka zarządu
Członek zarządu może się zwolnić z odpowiedzialności z art. 299 Ksh, jeżeli wykaże, że:
we właściwym czasie złożono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony przez dłużnika w terminie 30 dni od zaistnienia podstawy upadłości. Z kolei podstawą do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika, przyjmuje się, że dłużnik stał się niewypłacalny jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiąc, z tym zastrzeżeniem, że do zobowiązań pieniężnych, o których nie wlicza się zobowiązań przyszłych, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach.
niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy;
Członek zarządu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki. Jeżeli w czasie pełnienia funkcji członka zarządu, pomimo wystąpienia przesłanek koniecznych do ogłoszenia upadłości, członek zarządu nie złożył wniosku powinien starać się wykazać, że nie ponosi winy w tym zaniedbaniu. O braku winy może świadczyć długotrwała choroba niedopuszczenie go do informacji dotyczących spółki, pod warunkiem jednak podejmowania czynności w celu powzięcia wiadomości o spółce.
pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Odpowiedzialność członka zarządu a procedura postępowania
Wierzyciele mogą dochodzić świadczenia pieniężnego, kierując pozew do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego członka zarządu. Prawo skutecznego dochodzenia odszkodowania pozostaje jednak ograniczone upływem czasu, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Niezależnie od tego przedawnieniu ulega roszczenie wobec spółki.
Szeroki zakres odpowiedzialności członka zarządu
Członek zarządu na mocy art. 116 Ordynacji podatkowej ponosi solidarną, subsydiarną i osobistą odpowiedzialność także za zaległości podatkowe spółki z o.o. Nie może on zwolnić się z tej odpowiedzialności, wskazując że nie zajmował się sprawami finansowymi spółki, albo zlecił to profesjonalnemu podmiotowi, zajmującemu się księgowością. Naczelny Sąd Administracyjny (w wyroku z 19 stycznia 2018 r., sygn. akt II FSK 38/16) wskazał, że wewnętrzny podział zadań i obowiązków między poszczególnymi członkami zarządu spółki z o.o., zwalniający jednego z nich z zajmowania się sprawami finansowymi nie stanowi podstawy do wyłączenia go od odpowiedzialności za zaległości podatkowe.
Członkowie zarządu, którzy nie dopełnili obowiązków z pełnioną funkcją narażeni są również na poniesienie odpowiedzialności wynikającej z art. 373 ustawy Prawo upadłościowe, według którego sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy:
- będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, albo
- faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo
- po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy.
Zagrożone pod groźbą kary jest udaremnianie lub uszczuplanie zaspokojenia swojego wierzyciela poprzez usuwanie, ukrywanie, zbywanie, niszczenie, rzeczywiste lub pozorne obciążanie albo uszkadzanie składników swojego majątku, lekkomyślne doprowadzanie do swojej upadłości lub niewypłacalności, działalnie na szkodę wierzycieli, niezgłoszenia w odpowiednim terminie o wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki. Zachowanie członków zarządu podlega również ogólnej ocenie i może zostać uznane za niedopełnienie obowiązków bądź nawet nadużycie uprawnień.
Ustanowienie osobistej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o., a także rozszerzenie tej odpowiedzialności na podstawie innych przepisów ma służyć nie tylko interesowi wierzycieli, lecz także przede wszystkim motywować do należytego dbania o interes wspólników i spółki.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2022 r. poz.1520 t.j).
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks Spółek Handlowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1467 t.j.).
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997. Ordynacja podatkowa, (Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 t.j.).
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1138t.j.).
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
