W przypadku spółek prawa handlowego występuje ograniczona odpowiedzialność za zobowiązania spółki. W niektórych jednak przypadkach powyższe ograniczenie nie ma zastosowania. Zdarza się, że członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem. W tym artykule skupimy się na zagadnieniu jakim jest odpowiedzialność za przedawnione zobowiązanie podatkowe spółki.
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe
Kwestię odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe spółek kapitałowych unormowano w art. 116 Ordynacji podatkowej.
Zgodnie z tymi unormowaniami za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
- nie wykazał, że:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe), albo
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;
- nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
Co istotne, odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.
W przypadku, gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji nie posiadają zarządu, za zaległości podatkowe spółki odpowiada jej pełnomocnik albo odpowiadają wspólnicy, jeżeli ten nie został powołany.
Dokonując analizy powyższych regulacji, należy stwierdzić, że instytucję odpowiedzialności cywilnej członka zarządu spółki kapitałowej oraz zasady uwolnienia się od tej odpowiedzialności regulują normy zawarte w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej przy zastrzeżeniu, że odpowiedzialność członków zarządu spółki obejmuje zobowiązania podatkowe, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członków zarządu spółki. Ponadto zauważyć należy, że przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, stosuje się również do byłych członków zarządu.
Z powołanych przepisów jednoznacznie zatem wynika, że odpowiedzialność podatkowa członka zarządu obejmuje okres, w którym pełnił on swoje obowiązki, a w treści ww. przepisów nie ma mowy o tym, że w razie zaprzestania pełnienia funkcji taka osoba nie może już odpowiadać za zaległości podatkowe spółki. Powyższe przepisy mają bowiem zastosowanie także do członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który nie pełnił swojej funkcji w chwili wydania decyzji w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej za zobowiązania spółki, których egzekucja okazała się bezskuteczna wobec spółki.
Tym samym, nawet jeśli dana osoba przestała być członkiem zarządu spółki, to i tak może odpowiadać za jej zaległości podatkowe, jeśli w toku prowadzonego postępowania nie wykaże istnienia przesłanek wskazanych w przepisie w ustawie Ordynacja podatkowa, które uwolniłyby ją od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki.
Przepis art. 116 § 4 Ordynacji podatkowej wyjaśnia jednoznacznie, że odpowiedzialność ponoszą nie tylko aktualni, lecz także byli członkowie zarządu. Nie ma przy tym znaczenia, że po zakończeniu pełnienia funkcji członka zarządu podatnik nie będzie miał już wpływu na działalność spółki. Przepisy nie uzależniają bowiem odpowiedzialności podatkowej na osobę trzecią (byłego członka zarządu) od tego, czy w chwili wydania decyzji w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej za zobowiązania spółki osoba ta ma wpływ na jej działalność. Najistotniejsze znaczenia ma natomiast jedna z przesłanek, która musi zostać spełniona, aby orzec o odpowiedzialności członka zarządu spółki kapitałowej, a mianowicie fakt, czy osoba ta pełniła obowiązki członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które przerodziło się w dochodzoną zaległość podatkową.
Odpowiedzialność prezesa za przedawnione zobowiązanie podatkowe
W wielu przypadkach zobowiązania podatkowe spółki ulegają przedawnieniu. Jego powody są różne. Okres przedawnienia zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej co do zasady wynosi pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności. Termin przedawnienia zobowiązania płatnika zaczyna biec od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności, a kończy się z upływem 5 lat. Zatem termin początkowy i końcowy przedawnienia wyznacza termin płatności tego zobowiązania.
Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego czasu od momentu powstania zobowiązania płatnika zobowiązanie to wygasa, a organ podatkowy po upływie terminu przedawnienia nie może domagać się uregulowania (nie ma możliwości wyegzekwowania) należnego świadczenia. Należy przy tym zauważyć, że przedawnienie następuje z mocy prawa.
Ponadto zobowiązanie podatkowe powstaje w wyniku doręczenia decyzji je ustalającej, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
W sytuacji, gdy podatnik:
- nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,
- w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego
– zobowiązanie podatkowe nie powstaje, pod warunkiem, że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Przykład 1.
Jan Kowalski był prezesem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Kilka lat temu ze względu na nietrafione inwestycje znalazła się ona na skraju bankructwa. Kłopoty finansowe spowodowały, że powstały w niej zaległości podatkowe z tytułu podatku od nieruchomości. Powyższe zobowiązania już się przedawniły. Powstały natomiast w czasie, gdy Jan Kowalski był prezesem. Obecnie organ podatkowy poinformował podatnika, że będzie egzekwował zobowiązanie. Spółka w tym roku stała się niewypłacalna. Czy rzeczywiście organ może egzekwować przedawnione zobowiązanie podatkowe od Jana Kowalskiego?
Na wstępie odpowiedzi przypomnijmy, że przedawnione zobowiązanie podatkowe oznacza niemożność orzeczenia o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległość z tytułu tego zobowiązania, co postępowanie w przedmiocie tejże odpowiedzialności czyni bezprzedmiotowym.
Bezprzedmiotowość ta obejmuje jednakże orzekanie w sprawie, tj. w przedmiocie odpowiedzialności osoby trzeciej, nie zaś orzekanie w określonej fazie postępowania.
Osoby trzeciej nie może więc obciążać odpowiedzialność za zaległość podatkową w tym przedawnione zobowiązanie podatkowe.
Podsumowując, w naszym przypadku organ podatkowy nie może egzekwować od Jana Kowalskiego zobowiązań, które się przedawniły.
