Podatek dochodowy od osób fizycznych (ang. PIT – Personal Income Tax – podatek od dochodów osobistych), jak sama nazwa wskazuje, jest podatkiem płaconym od uzyskiwanych dochodów przez osoby fizyczne. Jego wysokość jest w dużej mierze zależna od wysokości generowanych dochodów, co oznacza, że wraz z ich wzrostem wzrasta również zobowiązanie podatkowe względem urzędu skarbowego. Dowiedz się, co podlega opodatkowaniu i jakie są jego formy!
Obowiązek zapłaty podatku – kogo dotyczy?
Co do zasady w Polsce obowiązkiem podatkowym są objęte wszystkie osoby fizyczne osiągające dochody lub przychody w danym roku podatkowym. Osobą fizyczną jest z kolei każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci. Oznacza to, że począwszy od małego dziecka, a skończywszy na osobie dorosłej, każdy kto osiąga dochód, jest prawnie zobowiązany do zapłaty podatków. Przepisom ustawy o PIT podlegają oprócz osób fizycznych także:
-
przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą
-
spółki cywilne
-
spółki komandytowe
-
spółki jawne
-
spółki partnerskie.
W odniesieniu do powyższych spółek, są one tworami powstałymi w oparciu o sporządzoną umowę pomiędzy dwiema lub więcej osobami fizycznymi, posiadającymi status wspólnika. W przypadku spółek, za wyjątkiem spółek partnerskich, wspólnikiem może być także osoba prawna. W spółkach obowiązek podatkowy dotyczy każdego ze wspólników osobno na podstawie osiąganych przez nich dochodów, wyliczonych proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów.
Podatek dochodowy od osób fizycznych - podstawa opodatkowania
Zarówno w odniesieniu do osób fizycznych pracujących na etacie, jak i prowadzących działalność gospodarczą, występuje taki sam obowiązek podatkowy na gruncie ustawy o PIT. Na dochód stanowiący podstawę do wyliczenia należnego podatku składa się osiągnięty przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Zgodnie z artykułem 10 ust. 1 ustawy o PIT źródłem uzyskania przychodów jest:
-
stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta;
-
działalność wykonywana osobiście;
-
pozarolnicza działalność gospodarcza;
-
działy specjalne produkcji rolnej;
-
najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą;
-
kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a–c;
-
odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:
- nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
- spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
- prawa wieczystego użytkowania gruntów,
- innych rzeczy, jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a–c – przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy – przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany; -
działalność prowadzona przez zagraniczną spółkę kontrolowaną;
-
inne źródła, niewymienione powyżej.
W oparciu o powyższe, przychód stanowią wszystkie kwoty należne, w tym wartości świadczeń otrzymanych w naturze, w formie pieniężnej czy nieodpłatnych świadczeń, stanowiąc podstawę opodatkowania. Przy czym podatek dochodowy od osób fizycznych w przypadku prowadzonej działalności jest także liczony od wartości sprzedanych towarów lub usług, nawet, gdy należności, w momencie zapłaty podatku, nie zostały faktycznie otrzymane.
Zasady ogólne – najpowszechniejsza forma opodatkowania
Co do zasady osoby fizyczne osiągające dochody na podstawie stosunku pracy podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą również mają możliwość wyboru takiej formy opodatkowania. Przy zasadach ogólnych podstawowa stawka wynosi 18% podstawy opodatkowania. W przypadku przekroczenia limitu, 85 528 zł w skali roku, kwota uzyskanego dochodu powyżej wskazanej wartości podlega opodatkowaniu stawką 32%. Oznacza to, że wysokość podatku jest uzależniona od wysokości osiąganych dochodów. W przypadku wyboru tej formy opodatkowania, podatek dochodowy od osób fizycznych jest pobierany w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych, płatnych do 20 dnia kolejnego miesiąca, następującego bezpośrednio po okresie, za który jest należna. Ostateczne rozliczenie zaliczek i zobowiązania podatkowego za dany rok następuje w zeznaniu rocznym. Wpływ na wysokość zaliczki mają koszty uzyskania przychodów, odpowiednio ją pomniejszając. Korzystając z opodatkowania na zasadach ogólnych, podatnik może dokonywać wspólnego rozliczenia z małżonkiem na jednej deklaracji rocznej PIT-36 (składanej do 30 kwietnia w roku bieżącym za rok poprzedni) oraz korzystać z ulg, np. ulgi na dzieci. Ponadto podatnika obowiązuje kwota wolna (3091 zł w 2018 r.), od której nie jest pobierany podatek.
Podatek liniowy – na czym polega?
Ta forma opodatkowania jest możliwa do wyboru przez przedsiębiorców osiągających dochody w skali roku powyżej 100 000 zł z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Głównie z uwagi na fakt, że stawka podatku pozostaje niezmienna przez cały rok i wynosi 19%. Przy tej formie opodatkowania podatnik nie może skorzystać z kwoty wolnej od podatku, jak ma to miejsce w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych. Tak jak w przypadku zasad ogólnych na wartość podatku wpływ mają także koszty. Ponadto przy podatku liniowym podatnik nie ma możliwości wspólnego rozliczenia się z małżonkiem na jednej deklaracji oraz odliczenia ulg. W celu rozliczenia, będzie musiał złożyć deklarację PIT-36L w terminie do 30 kwietnia roku bieżącego za rok poprzedni.
Ryczałt ewidencjonowany – czy warto?
Ryczałt ewidencjonowany to forma opodatkowania charakteryzująca się dużym uproszczeniem, ponieważ do wyliczania zaliczek na podatek dochodowy pod uwagę brane są jedynie uzyskiwane przychody. Koszty, mimo że są ponoszone, nie podlegają rozliczeniu. Podatek dochodowy od osób fizycznych w przypadku rozliczania się w formie ryczałtu, nie dla wszystkich jest taki sam, gdyż jego wysokość jest uzależniona od przedmiotu prowadzonej działalności i stosowanej dla niego stawki. Stawki ryczałtu są bowiem uzależnione od rodzaju działalności i zgodnie z ustawą o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, mogą wynosić: 20%, 17%, 12,5%, 10%, 8,5%, 5,5%, 3%, 2%. Ponadto z tej formy opodatkowania nie może skorzystać każdy przedsiębiorca. Zgodnie z art. 8. ust. 1 pkt 3 z możliwości opodatkowania ryczałtem są wykluczeni podatnicy osiągający dochody z:
-
prowadzenia aptek,
-
działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie lombardów),
-
działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
-
prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnych zawodów innych niż określone w art. 4 ust. 1 pkt 11,
-
świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy,
-
działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych.
Zaliczki na podatek są pobierane w formie miesięcznej lub kwartalnej (po spełnieniu określonych warunków) i płatne do 20 dnia kolejnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Roczne rozliczenie jest dokonywane na deklaracji PIT-28 w terminie do 30 kwietnia bieżącego roku za rok poprzedni, przy czym nie ma możliwości rozliczania się z małżonkiem i odliczania ulg na jednej deklaracji, jak ma to miejsce przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Karta podatkowa jako najprostsza forma opodatkowania
Oprócz wyżej wymienionych form opodatkowania podatnicy mogą także wybrać opodatkowanie w formie karty podatkowej. Z przywileju tego mogą skorzystać podatnicy wyszczególnieni w załączniku 3 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Przy stosowaniu karty wysokość podatku jest ustalana z góry przez naczelnika urzędu skarbowego na podstawie decyzji i nie ulega ona zmianie. Przedsiębiorca nie jest zobowiązany do prowadzenia księgowości. Wskazany na podstawie decyzji podatek dochodowy od osób fizycznych jest płacony w takiej samej wysokości co miesiąc odpowiednio do 7 dnia kolejnego miesiąca, następującego po miesiącu, za który jest należny. Rozliczenie roczne za dany rok następuje w terminie do 31 stycznia na deklaracji PIT-16A.
Podsumowując, osoby fizyczne osiągające dochody na podstawie prowadzonej działalności gospodarczej mogą wybrać korzystną dla nich formę opodatkowania. Ponadto w trakcie prowadzenia działalności istnieje możliwość zmiany wybranej wcześniej formy opodatkowania w terminie do 20 stycznia roku bieżącego w odniesieniu do opodatkowania tego roku. Każda osoba fizyczna niezależnie od źródła uzyskania przychodów jest zobowiązana do zapłaty podatku. Podatek dochodowy od osób fizycznych za wyjątkiem opodatkowania w formie karty podatkowej jest płacony w formie zaliczek w ciągu roku i rozliczany w zeznaniu rocznym odpowiednim dla danej formy opodatkowania.
