Praca w niedziele - jakie wynagrodzenie przysługuje pracownikowi?

Prawo pracy reguluje wiele różnych systemów czasu pracy. Najpopularniejszym z nich jest oczywiście praca przez 8 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy od poniedziałku do piątku. Ze względu na specyfikę firmy pracodawca ma jednak możliwość modyfikacji czasu pracy – czy oznacza to, że dobrowolnie może nakazać zatrudnionym wykonywanie obowiązków w weekendy i święta? W jaki sposób powinna być rekompensowana praca w niedziele? O tym poniżej!

Czas pracy

Określenie czasu pracy jest obowiązkowym elementem każdej umowy o pracę. Pracownik musi bowiem wiedzieć, w jakich godzinach ma pozostawać do dyspozycji przełożonego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami do celów rozliczania czasu pracy pracownika:

• przez dobę – należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
• przez tydzień – należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. W każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi bądź dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony – w formie pisemnej lub elektronicznej – na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony.

Praca w niedziele

Zgodnie z treścią art. 151⁹ Kodeksu pracy dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 w dniu następnym, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.

Pomimo iż typowy czas pracy nie odnosi się do wykonywania obowiązków w soboty i niedziele, to jednak w polskim prawie istnieje taka możliwość. Zatrudnieni mogą świadczyć swoje obowiązki także w te dni, które dla przeciętnego pracownika są dniami całkowicie wolnymi od pracy.

Art. 151¹⁰ kp wyraźnie stanowi, że praca w niedziele i święta jest dozwolona:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
• w ruchu ciągłym;
• przy pracy zmianowej;
• przy niezbędnych remontach;
• w transporcie i w komunikacji;
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
• w rolnictwie i hodowli;
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w zakładach świadczących usługi dla ludności, gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
• w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
• przy wykonywaniu prac polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi dni te są u niego dniami pracy, zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa powyżej.

Rekompensata za pracę w niedziele

Pracownik, który musi świadczyć swoje obowiązki w niedziele i święta, ma prawo do stosownej rekompensaty od zatrudniającego. Nie dotyczy to jednak osób, których praca świadczona jest wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta – takie osoby nie otrzymują żadnych dodatków.

Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:

• w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli;
• w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.

Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę w terminie ustawowym, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie – dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę.

Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego w systemie pracy weekendowej.

Przykład 1.

Paweł pracuje w standardowym systemie czasu pracy, tj. od poniedziałku do piątku. Ze względu na ważnego kontrahenta jego szef poprosił go o przyjście do pracy w dwie następujące po sobie niedziele. W tej sytuacji pracownik powinien otrzymać dwa dni wolne od pracy przypadające każdy w ciągu 6 dni od niedzieli, w której świadczył swojej obowiązki.

Przykład 2.

Monika pracuje w systemie pracy weekendowej – wykonuje swoje obowiązki w piątki i soboty, w soboty i niedziele, w piątki i niedziele. Pracownica dowiedziała się, że za każdą pracę w niedziele zatrudniony ma prawo domagać się dnia wolnego od pracy – udała się więc do szefa z wnioskiem o przydzielenie jej dni wolnych za pracę, którą świadczyła do tej pory we wszystkie niedziele. W tym przypadku nie jest jednak możliwe przydzielenie dnia wolnego od pracy za niedzielę, ponieważ Monika wykonuje swoje obowiązki w ramach systemu pracy weekendowej.

Kiedy możliwa jest praca w niedziele – podsumowanie

Polski system prawny pozwala na wykonywanie pracy także w niedziele i święta, choć tylko w ściśle określonych profesjach. Praca w takie dni uprawnia zatrudnionego do rekompensaty pod postacią innego dnia wolnego, a gdy nie będzie to możliwe – w formie dodatku finansowego do wynagrodzenia.