Zdarza się tak, że w zakładzie ze względu na technologię produkcji prace nie mogą być wstrzymane i muszą trwać dzień i noc bez przerwy. Wówczas pracodawca może wprowadzić do zakładu system, który pozwala na taki rodzaj pracy. Praca w ruchu ciągłym, bo o takim systemie mowa, to bardzo specyficzny rodzaj rozkładu pracy, a przepisy, które go regulują, mają charakter szczególny.
Praca w ruchu ciągłym
Artykuł 138 Kodeksu Pracy reguluje przepisy dotyczące zatrudnienia w systemie pracy w ruchu ciągłym. Praca w ruchu ciągłym określana jest jako taka, która z przyczyn obiektywnych musi być kontynuowana bez przerwy przez 24 godziny codziennie, włącznie z dniami ustawowo wolnymi od pracy. Dotyczy to prac, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane, np. praca przy piecu hutniczym. Uzasadnienie stosowania ruchu ciągłego ze względu na technologię jest dopuszczalne jedynie w firmach, w których maszyny muszą pracować nieprzerwanie, np. z powodów technologicznych lub ekonomicznych. Także wprowadzenie systemu czasu pracy w ruchu ciągłym możliwe jest w przypadku, gdy praca nie może być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności. W grupie zakładów zaspokajających w sposób ciągły potrzeby ludności mieszczą się te przedsiębiorstwa, których wstrzymanie naraziłoby na szwank interesy określonych społeczności.
Praca w ruchu ciągłym, czy każdy może ją wykonywać?
Gdy w zakładzie wprowadzana jest praca w ruchu ciągłym, należy pamiętać, że nie wszyscy pracownicy mogą być zatrudniani w tym systemie czasu pracy lub muszą wyrazić na to zgodę.
Pracownik-rodzic lub opiekun sprawujący opiekę nad dzieckiem w wieku do lat czterech nie mogą być zatrudniani w porze nocnej, chyba że wyrażą na to zgodę. W przypadku osób niepełnosprawnych praca w godzinach nocnych jest co do zasady zabroniona, jednak kiedy niepełnosprawny przedłoży pozwolenie od swojego lekarza prowadzącego lub od lekarza, u którego wykonywał badania profilaktyczne, to może ją wykonywać. Praca w nocy nie może być również wykonywana przez kobiety w ciąży i młodocianych. O ile w przypadku opiekuna dziecka do lat 4 i osoby niepełnosprawnej w określonych przypadkach praca taka jest dopuszczalna, o tyle w przypadku kobiety w ciąży jest zakazem bezwzględnym. Oznacza to, że kategorycznie zabronione jest, aby kobieta w ciąży pracowała w nocy, nawet jeśli wyrazi na to zgodę.
W przypadku nadgodzin bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych obowiązuje kobiety w ciąży i młodocianych. Niepełnosprawni i opiekunowie dzieci do lat 4 mogą pracować w godzinach nadliczbowych jeśli wyrażą na to zgodę (w przypadku rodziców) lub taką zgodę wyraził lekarz (niepełnosprawni).
Przedłużenie czasu pracy a praca w ruchu ciągłym
Czas pracy w przypadku pracy w ruchu ciągłym może zgodnie z art. 138 kp zostać przedłużony do przeciętnie 43 godzin na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni. Czas pracy może być przedłużony jednego dnia w niektórych tygodniach do 12 godzin. Może to mieć miejsce jedynie sporadycznie i dotyczyć jednego dnia w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego. Takie wydłużenie nie może przekraczać wymiaru czterech godzin na każdy z tygodni okresu, w którym zostało zaplanowane. Wszystko to ma zapewnić pracodawcy możliwość obsadzenia stanowisk, na których praca nie może być wstrzymana. Możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin wprowadza konieczność wypłaty za wszystkie godziny przekraczające ośmiogodzinną normę wynagrodzenia powiększonego o 100-procentowy dodatek. Godziny te nie są traktowane jako nadgodziny i nie wchodzą też do ich rocznego limitu, muszą być jednak wynagradzane jak przekroczenia średniotygodniowe.
| Ważne! Przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy powoduje praca w dniu wolnym od niej, w rezultacie której pracownik nie otrzymał rekompensaty w postaci dnia lub czasu wolnego od pracy. |
Praca w ruchu ciągłym wprowadzona dla personelu nie wyłącza obowiązku zapewnienia niedzieli wolnej od pracy w każdym czterotygodniowym okresie rozliczeniowym. W praktyce oznacza to, że wolna niedziela musi przypadać regularnie co cztery tygodnie. Ponadto zgodnie z art. 133 kp pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
Praca w ruchu ciągłym a alternatywny system czasu pracy
Krótki okres rozliczeniowy w systemie czasu pracy w ruchu ciągłym, który nie pokrywa się z miesiącami kalendarzowymi, utrudnia naliczanie pracownikom wynagrodzeń. Dlatego nie każdy zakład, w którym praca jest wykonywana bez przerwy, korzysta z systemu pracy w ruchu ciągłym. Dla takich firm alternatywą jest połączenie systemu podstawowego z pracą na zmiany, zwane potocznie systemem czterobrygadowym. W szczególności przemawia za tym dopuszczalność stosowania czteromiesięcznego okresu rozliczeniowego. W takim systemie praca odbywa się po osiem godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu. Nie jest to zatem odrębny system czasu pracy, a jedynie określony sposób planowania godzin aktywności osób pracujących na etacie.
