W obrocie gospodarczym możliwa jest sytuacja, w której osoba trzecia przejmuje dług innej osoby. Takie przejęcie długu może mieć postać odpłatną. Z uwagi na fakt, iż przejęcie długu jest czynnością regulowaną przepisami prawa cywilnego, warto zastanowić się jak wygląda przejęcie długu a podatek PCC.
Na czym polega przejęcie długu?
Jak wskazaliśmy na wstępie, celem wyjaśnienia, na czym polega przejęcie długu, należy sięgnąć do regulacji Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 519 § 1 kc przejęcie długu polega na tym, że osoba trzecia wstępuje na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony.
Przejęcie długu może nastąpić:
- przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron;
- przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna.
Każda ze stron, które zawarły umowę o przejęcie długu, może wyznaczyć osobie, której zgoda jest potrzebna do skuteczności przejęcia, odpowiedni termin do wyrażenia zgody; bezskuteczny upływ wyznaczonego terminu jest jednoznaczny z odmówieniem zgody.
Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie. To samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu. Przystępujący do długu wstępuje we wszystkie wynikające z umowy obowiązki dawnego dłużnika.
Przejęcie długu a podatek PCC
Ustawa PCC w art. 1 ust. 1 pkt 1 określa katalog wyłącznych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem.
Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
- umowy dożywocia;
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
- umowy depozytu nieprawidłowego;
- umowy spółki.
O kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa.
Ma to również odzwierciedlenie w treści art. 199a Ordynacji podatkowej, który podaje, że organ podatkowy, dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności.
Powyższe regulacje należy interpretować w ten sposób, że dla kwalifikacji danej czynności dokonanej pomiędzy stronami nie ma znaczenia to, w jaki sposób określają ją strony, lecz to, jaki był zamiar stron oraz z jakich elementów konstrukcyjnych zbudowana jest konkretna umowa.
W katalogu określonym w art. 1 ust. 1 ustawy PCC nie wymieniono czynności przejęcia długu.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 23 lutego 2022 roku, nr 0111-KDIB2-2.4014.294.2021.4.MZ, zawarcie transakcji przejęcia długów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (dłużnika), wynikających z zawartej przez dłużnika umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w drodze umowy zawartej na podstawie art. 519 Kodeksu cywilnego nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Przykład 1.
Osoba fizyczna jest właścicielem lokalu mieszkalnego obciążonego hipoteką. Ma zamiar przekazać własność nieruchomości na rzecz brata w zamian za przejęcie jego długu wobec banku, na zabezpieczenie którego ustanowione są hipoteki. Bank wyraził zgodę na całkowite przejęcie długu przez brata. Taka czynność nie podlega opodatkowaniu podatkiem PCC.
Celem lepszego zobrazowania sytuacji odnieśmy się też do treści interpretacji Dyrektora KIS z 10 czerwca 2020 roku, nr 0111-KDIB2-2.4014.85.2020.1.MM.
W opisanym stanie faktycznym fiskus rozpatrywał przypadek podatnika kupującego nieruchomości, których właściciele posiadają zadłużenie względem osób trzecich i są gotowi zbyć nieruchomość w zamian za przejęcie ich długów.
W tym zakresie podatnik zawiera umowę sprzedaży, gdzie przejęcie długu jest odpłatnością za nabycie nieruchomości.
Dyrektor KIS wskazał, że istotne znaczenie ma określenie, na podstawie jakiej czynności podatnik nabędzie nieruchomości. Skoro będzie on zawierać umowy sprzedaży, gdzie przejęcie długu jest odpłatnością za nabycie nieruchomości, to czynność ta będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
W takim przypadku podstawą powstania obowiązku podatkowego będzie zatem umowa sprzedaży. Obowiązek zapłaty podatku spocznie na kupującym, który będzie zobligowany do zapłaty 2% podatku PCC, który pobierze notariusz jako płatnik podatku.
Przejęciu długu nie jest czynnością wymienioną w katalogu zdarzeń podlegających opodatkowaniu podatkiem PCC. Nie można jednak zapominać, że skutki podatkowe wyprowadza się w oparciu o dokonaną kwalifikację dokonanej czynności.
W rezultacie samo przejęciu długu nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, przy czym jeśli stanowi element innej czynności prawnej, np. umowy sprzedaży, to z tego tytułu podatek wystąpi.
