Wszelkie nieodpłatne świadczenia przekazywane przez pracodawcę na rzecz pracowników rodzą pytania o ewentualny przychód z tego tytułu. W niniejszym artykule zajmiemy się przypadkiem, w którym pracodawca zapewnia pracownikom posiłki w formie bufetu określanego potocznie jako tzw. szwedzki stół. Czy szwedzki stół dla pracowników powoduje powstanie przychodu pracownika podlegającego opodatkowaniu? Sprawdź to!
Przychody z nieodpłatnych świadczeń w ramach stosunku pracy
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy PIT za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło ich finansowania, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń odpłatnych częściowo.
Należy przy tym zwrócić uwagę, że w przytoczonym przepisie ustawodawca jedynie przykładowo wymienił przychody ze stosunku pracy, a użyty w nim zwrot „w szczególności” wskazuje, że stanowią one katalog otwarty. Ponadto z treści ww. przepisu wynika, że przychodem ze stosunku pracy są nie tylko otrzymane przez pracownika wynagrodzenia, ale również i wartość otrzymanych świadczeń w naturze oraz innych nieodpłatnych.
Jednocześnie należy pamiętać, że nie każde świadczenie spełnione przez pracodawcę na rzecz pracownika bez ustalonej za nie zapłaty podlega podatkowi dochodowemu. W tym bowiem zakresie muszą zostać spełnione określone warunki, na które wskazuje wyrok TK z 8 lipca 2014 roku, K 7/13.
TK wskazał, że nieodpłatne świadczenia mogą być traktowane jako przychód pracownika w świetle ustawy PIT, gdy jednocześnie spełniają następujące kryteria:
- po pierwsze – zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie);
- po drugie – zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
- po trzecie – korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).
Co istotne, wszystkie ww. przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. Dopiero ich kumulatywne zrealizowanie generuje przychód po stronie pracownika z nieodpłatnych świadczeń.
Szwedzki stół dla pracowników zapewniany przez pracodawcę
W przypadku tzw. szwedzkiego stołu dla pracowników zostają wystawione określone dania i potrawy (również i napoje), z których każdy pracownik może dowolnie korzystać. Możliwa jest również sytuacja, kiedy dany pracownik w ogóle nie chce posiłkować się tego rodzaju bufetem.
Ponadto nie jest możliwe ustalenie, który pracownik i w jakim zakresie skorzystał ze szwedzkiego stołu.
W kontekście takiego stanu faktycznego należy stwierdzić, że z pewnością spełniona jest pierwsza z przesłanek wskazanych przez TK. Niewątpliwie bowiem świadczenie jest realizowane za zgodą pracowników. Zgoda taka wyraża się już przez samo przystąpienie do ewentualnej konsumpcji.
Do spełnienia drugiego warunku dochodzi w momencie powstania korzyści po stronie pracownika.
Z treści wyroku TK wynika, że owa korzyść majątkowa może wystąpić w dwóch postaciach: albo prowadzi do powiększenia aktywów, co jest zwykłym skutkiem wypłaty pieniędzy, albo do zaoszczędzenia wydatków, co może być następstwem świadczenia rzeczowego lub w formie usługi. Pracownik, który korzysta ze szwedzkiego stołu, oszczędza wydatek, ponieważ nie musi samodzielnie finansować zakupu pożywienia.
Nie dochodzi natomiast do realizacji ostatniego z warunków, który wskazuje, że korzyść musi mieć charakter wymierny i zindywidualizowany. Nie jest bowiem możliwe przypisanie konkretnej wartości skonsumowanych posiłków do konkretnego pracownika. Pracodawca nie jest w stanie określić, kto i w jakim zakresie skorzystał ze szwedzkiego stołu w firmie.
Z treści wyroku TK wynika, że przychód podatkowy nie powstanie, gdy wartość świadczenia opierałaby się jedynie na wartości statystycznej, tj. wynikającej z podzielenia wartości świadczenia na liczbę osób do niego uprawnionych – pracowników.
Tym samym niemożliwe jest określenie, czy pracownik skorzystał z posiłku, a także ustalenie wielkości konsumpcji dokonanej przez konkretnego pracownika w danym czasie ze względu na przyjętą formę wydawania posiłków. W konsekwencji nie można dokładnie określić wartości tego benefitu w przeciwieństwie do innych oferowanych przez pracodawców.
Również Dyrektor KIS w interpretacji z 27 stycznia 2023 roku, nr 0113-KDIPT2-3.4011.930.2022.1.RR, odnosząc się do ogólnodostępnego bufetu dla pracowników, wskazał, że w takim przypadku nieodpłatne świadczenie występuje, ale spełnia jedynie dwa z trzech warunków. Jest ono spełnione za zgodą pracownika i w pełni dobrowolnie, w jego interesie i przynosi mu korzyść w postaci uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść. Jednocześnie pracodawca przy zachowaniu należytej staranności nie jest w stanie określić odbiorców świadczenia i osiąganej przez nich korzyści (trzeci warunek).
Oznacza to, że skorzystanie przez pracowników z posiłków udostępnionych w ramach szwedzkiego stołu nie pociąga za sobą powstania przychodu podatkowego po ich stronie.
Kiedy posiłki zapewniane przez pracodawcę generują przychód dla pracowników?
Jeżeli posiłki są gwarantowane w innej formie niż ogólnodostępny szwedzki stół, nie można wykluczyć sytuacji, gdy zapewnienie ich będzie generować dla pracowników przychód podatkowy.
Tak może być przykładowo w sytuacji, gdy każdy z pracowników otrzymuje konkretny posiłek o określonej wartości (np. w ramach cateringu pudełkowego). Jeśli w danych okolicznościach możliwe jest przypisanie wymiernej korzyści dla pracownika, to mamy do czynienia z przychodem z nieodpłatnych świadczeń.
Tego rodzaju przychód jest w danym miesiącu doliczany do pozostałych przychodów ze stosunku pracy. Od całości przychodu pracodawca – pełniący funkcję płatnika – pobiera zaliczkę na podatek.
W tym miejscu warto też dodać, że i w takich okolicznościach obowiązek podatkowy może nie powstać z uwagi na zwolnienie podatkowe. Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy PIT wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za nie, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na ich podstawie.
Ponadto, w myśl art. 21 ust. 1 pkt 11b ustawy PIT, wolna od podatku dochodowego jest wartość otrzymanych przez pracownika od pracodawcy bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do uzyskania na ich podstawie posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych.
Przechodząc do podsumowania, możemy wskazać, że w przypadku ogólnodostępnego bufetu określanego jako szwedzki stół, gdzie każdy może dobrowolnie i w dowolnym zakresie skorzystać z posiłków, nie powstaje po stronie pracowników przychód w podatku PIT.
