Artykuł skierowany jest do wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, a także jej organów i ich członków. Wskazane zostanie, w jakich sytuacjach jest możliwe uchylenie uchwały wspólników spółki, kto może tego dokonać i w jaki sposób. Podane zostaną też terminy, w których można zgłosić takie żądanie, jak również skutki uchylenia uchwały wspólników.
Uchylenie uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - podstawy
Podstawy do uchylenia uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są zawarte w art. 249 Kodeksu spółek handlowych (dalej jako ksh), który stanowi, że uchwała sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.
Konstrukcja art. 249 ksh pozwala na stwierdzenie, że domagając się uchylenia uchwały Zgromadzenia Wspólników lub nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, można to skutecznie uczynić poprzez wykazanie jednej z następujących sytuacji:
1.uchwała jest sprzeczna z umową spółki i godzi w jej interes;
2.uchwała jest sprzeczna z umową spółki i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika;
3.uchwała jest sprzeczna z umową spółki, godzi w jej interes oraz ma na celu takie pokrzywdzenie;
4.uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki;
5.uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika;
6.uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, godzi w interes spółki oraz ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.
Sprzeczność z umową spółki polega na tym, że uchwała nie respektuje zawartych w umowie obostrzeń, ograniczeń czy w inny sposób jest z nią sprzeczna.
Dobre obyczaje są tzw. klauzulą generalną i należy rozpatrywać je indywidualnie. Sądownictwo wypracowało jednak na przestrzeni lat i prowadzenia spraw o uchylenie uchwał wspólników spółki z o. o. przykłady takich działań. Do sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami należą między innymi wskazane w przykładach sytuacje:
Przykład 1.
Branie udziału w zgromadzeniu wspólników i głosowanie przez wspólników, którzy przed zgromadzeniem wspólników zbyli swoje udziały w spółce, niezależnie od tego, czy zostali wykreśleni z księgi udziałów.
Przykład 2.
Udzielanie absolutorium zarządowi spółki z wykonania obowiązków w roku obrotowym, w którym zarząd nie podejmował działań zmierzających do wznowienia przez spółkę prowadzenia działalności gospodarczej, co skutkowało brakiem przychodów w spółce i równocześnie koniecznością ponoszenia wydatków związanych z dalszym jej istnieniem.
Przykład 3.
Podejmowanie uchwał przyznających członkom zarządu wynagrodzenie za udział w posiedzeniach zarządu w wysokości znacznie przekraczającej przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw.
Godzenie w interesy spółki wystąpi wówczas, gdy wspólnicy podejmują uchwały, które powodują uszczuplenie majątku spółki, ograniczają jej zysk, narażają dobre imię spółki lub jej organów. Godzeniem w interesy spółki jest także ochrona interesów osób trzecich lub wspólników kosztem interesów spółki. Przykładem takiego działania może być uchwała o wyrażeniu zgody na zbycie nieruchomości, która stanowi własność spółki, na rzecz osoby trzeciej po zaniżonej cenie, która powoduje uszczuplenie majątku spółki.
Działanie w celu pokrzywdzenia wspólnika polega na podejmowaniu takich uchwał, które nie respektują praw innych wspólników, zwłaszcza mniejszościowych. Przy tym nie jest istotne rzeczywiste wyrządzenie szkody wspólnikowi, a jedynie działanie w takim celu, na przykład poprzez nieprzyznanie wspólnikowi prawa do dywidendy czy odmowę wypłacenia mu zaliczki na dywidendę, gdy istnieją ku temu podstawy prawne. Pokrzywdzenie wspólnika może mieć również miejsce poprzez nałożenie obowiązków, którymi nie obarczono pozostałych.
Stąd też uchylenie takiej uchwały wymaga stwierdzenia, że kumulatywnie spełnione są co najmniej dwie przesłanki wadliwości uchwały, by mogła ona zostać wyeliminowana z obrotu wewnątrzkorporacyjnego w następstwie uwzględnienia roszczenia tej treści.
Kto może wystąpić z roszczeniem?
Roszczenie o uchylenie uchwały wspólników spółki z o. o. przysługuje:
1. zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom;
2. wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu;
3. wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników;
4. wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad;
5. w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.
Katalog podmiotów jest zamknięty – żadna inna osoba czy organ nie mogą wystąpić z tym roszczeniem. W szczególności, mając na uwadze możliwość uczestniczenia i wykonywania prawa głosu na zgromadzeniu wspólników, wskazać należy, że uprawnienie przysługuje wspólnikowi, a nie jego pełnomocnikowi.
Gdzie składa się pozew, jaka jest wysokość opłaty?
Pozew o uchylenie uchwały wspólników składa się do właściwego ze względu na siedzibę spółki sądu okręgowego. Wynika to z art. 17 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego. Nie ma wyjątków od tej reguły – wyłącznie właściwy będzie sąd okręgowy, a nie rejonowy. Pozew składa się do wydziału gospodarczego, bo sprawa ma charakter gospodarczy.
Powodem w postępowaniu o uchylenie uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest jeden z podmiotów, które są legitymowane do wytoczenia powództwa – zarząd, rada nadzorcza, wspólnik lub wspólnicy (wskazani w punkcie: kto może wystąpić z roszczeniem). Pozwanym w sprawie będzie spółka, która w toku postępowania będzie reprezentowana przez zarząd.
Opłata od pozwu wynosi 5000 zł od każdego żądania uchylenia uchwały. Oznacza to, że jeśli powód domaga się uchylenia jednej uchwały, uiszcza kwotę 5000 zł, a jeżeli domaga się uchylenia 4 uchwał – wówczas opłatę wnosi od każdej z nich, łącznie 20 000 zł. Dotychczas opłata ta, do 20 sierpnia 2019 roku, wynosiła 2000 zł, jednak nowelizacją Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych została podwyższona.
Niemniej jednak w przypadku uchwał, które przewidują, na przykład, wysokie wynagrodzenie za pełnienie funkcji w zarządzie, gdzie wartość przedmiotu sporu wyniosłaby naprawdę duże sumy (przy wynagrodzeniu wartość przedmiotu sporu to wysokość wynagrodzenia uzyskiwaną przez cały rok – mnoży się miesięczne wynagrodzenie przez liczbę 12 miesięcy), opłata stosunkowa od pozwu – 5% – byłaby znacznie wyższa. Z tego względu wprowadzono stałą opłatę od pozwu o uchylenie uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, niezależnie od jej treści czy wartości przedmiotu sporu.
Jednym z obligatoryjnych elementów pozwu jest wskazanie, czy została podjęta próba polubownego rozwiązania sporu, a jeśli nie, jakie były tego przyczyny (art. 187 § 1 pkt 3 kpc). Co istotne, w sprawach tego rodzaju nie jest dopuszczalne zawarcie ugody, stąd w pozwie należy to zawrzeć.
Przykładowe oświadczenie
Oświadczam, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 3 kpc, że strony nie podjęły próby polubownego rozwiązania sporu, gdyż jest to niedopuszczalne w sprawach tego rodzaju.
Termin na złożenie pozwu
Powództwo w sprawie należy wnieść w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia jej powzięcia.
Miesiąc oznacza 30 dni, a nie miesiąc kalendarzowy.
Przykład 4.
Jeśli uchwała została podjęta 30 stycznia 2019 roku, termin na złożenie pozwu dla wspólnika, który był obecny na zgromadzeniu, głosował przeciw uchwale oraz zażądał zaprotokołowania sprzeciwu, jest do dnia 1 marca 2019 roku włącznie.
Skutki uchylenia uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Wyrok sądu, który uwzględnia powództwo i orzeka o uchyleniu uchwały powoduje, że uchwała jest traktowana jakby w ogóle nie została podjęta.
Wyrok ma charakter konstytutywny i wywiera skutek ex tunc, tj. uchwała zostaje uchylona tak jakby jej nie było od samego początku. Jednak dochodzenie roszczeń, które powstały w związku z uchyleniem uchwały, staje się możliwe dopiero w momencie wydania tego wyroku. Istotą orzeczeń prawnokształtujących – konstytutywnych, jest to, że dopiero ich wydanie staje się konieczną przesłanką dla zaktualizowania się możliwości skutecznego dochodzenia roszczeń.
Stąd też możliwe jest zabezpieczenie powództwa poprzez złożenie wniosku o zabezpieczenie, który polegać będzie na wstrzymaniu wykonalności zaskarżonej uchwały aż do czasu wydania prawomocnego wyroku. Jest to istotne zwłaszcza w sprawach związanych z uchwałą wyrażeniu zgody na zbycie mienia czy o przyznaniu wysokich wynagrodzeń członkom zarządu, które po zakończeniu postępowania mogą być trudne do wyegzekwowania.
Jeżeli uchwała wymaga zgłoszenia jej do Krajowego Rejestru Sądowego (na przykład zmiana umowy spółki), jako zabezpieczenie można złożyć wniosek o zawieszenie postępowania rejestrowego.
Należy pamiętać, że wniosek o zabezpieczenie należy uprawdopodobnić w zakresie istnienia roszczenia oraz interesu prawnego wnioskodawcy.
Jeżeli uchwała spełnia warunki do jej uchylenia, ale nie zostanie zaskarżona przez osoby legitymowane w terminie, to jest ona ważna i wywołuje skutki prawne.
