Podatnicy posiadają wiele narzędzi umożliwiających oddanie im w użytkowanie określonych rzeczy czy to w formie odpłatnej czy bezpłatnej. Jednym z takich narzędzi jest prawidłowe i nieprawidłowe użytkowanie. Przedmiotem zainicjowania stosowania tego narzędzia mogą być także pieniądze. Warto wówczas wiedzieć czy należy taką czynność jak użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy opodatkować czy też nie.
Podstawa opodatkowania PCC
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o PCC, opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają:
-
następujące czynności cywilnoprawne:
-
umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
-
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
-
umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
-
umowy dożywocia,
-
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
-
ustanowienie hipoteki,
-
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
-
umowy depozytu nieprawidłowego,
-
umowy spółki,
-
zmiany umów powyżej wymienionych, w sytuacjach, gdy powodują podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,
-
orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak powyższe czynności cywilnoprawne.
Zasięg terytorialny opodatkowania PCC
W myśl art. 1 ust 4 ustawy o PCC, czynności cywilnoprawne podlegają opodatkowaniu PCC jeżeli ich przedmiotem są:
-
rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
-
rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy:
- nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz
- czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W ustawie kodeks cywilny określono, iż rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków. Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy (np. w przypadku nieruchomości użytkowanie można wyłączyć w zakresie oznaczonej jej części). Użytkowanie co do swej istoty jest niezbywalne a w skutek nie wykonywania wygasa przez 10 lat. Po wygaśnięciu użytkowania użytkownik obowiązany jest zwrócić rzecz właścicielowi w takim stanie, w jakim powinna się znajdować stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania.
W interpretacji indywidualnej z 17.07.2014r. o sygn. ITPB2/436-101/14/DSZ wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy określono, iż użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym, uregulowanym przepisami Księgi II Tytułu III Działu II (art. 252 – 284) ustawy Kodeks cywilny. W myśl art. 252 Kodeksu, rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków (użytkowanie). Kodeks cywilny nie rozstrzyga natomiast kwestii odpłatności użytkowania, w związku z czym strony mogą swobodnie decydować, czy umowa będzie miała charakter odpłatny czy nieodpłatny.
Użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy
Art. 264 ustawy kodeks cywilny stanowi, że jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki (użytkowanie nieprawidłowe). Z kolei w myśl art. 720 § 1 ustawy kodeks cywilny przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Zatem jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania użytkownik obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki, wówczas oznacza to jako użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy.
Podatnik chcąc obciążyć rzecz prawem użytkowania nieprawidłowego powinien:
-
zawrzeć umowę użytkowania nieprawidłowego,
-
wydać rzecz objętą prawem nieprawidłowego użytkowania.
Ponadto należy podkreślić, iż właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu właściciel może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy.
Z kolei użytkownik może żądać uchylenia zarządu, jeżeli daje odpowiednie zabezpieczenie.
Właściciel ma prawo odmówić wydania przedmiotów, których dotyczy użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy, dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia.
Użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy a odpłatność
Obowiązek opodatkowania umowy, określającej użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy zależy w dużej mierze od tego czy umowa ma charakter odpłaty czy też nieodpłatny:
-
w przypadku nieodpłatnego użytkowania nieprawidłowego pieniędzy umowa ta nie podlega opodatkowaniu PCC poza sytuacjami, gdzie umowa ta zawarta ze wspólnikami spółek osobowych powoduje zmianę umowy spółki,
-
w sytuacji odpłatnego użytkowania nieprawidłowego pieniędzy umowa ta podlega opodatkowaniu PCC.
Obowiązek opodatkowania PCC w drugim przypadku będzie leżał po stronie użytkownika. Podstawa opodatkowania będzie stanowić wartość świadczenia użytkownika wynikająca z prawa, które dotyczy użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy przy czym wartość ta:
-
w przypadku umowy na czas nieokreślony może być naliczana w kolejnych, postępujących po sobie okresach w trakcie trwania umowy ale także może być naliczana za dziesięć lat,
-
będzie liczona za okres na jaki umowa została zawarta.
