W przypadku wystąpienia użytkowania nieprawidłowego, użytkowanie to zgodnie z kodeksem cywilnym obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki. Użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy może rodzić różne skutki prawne w zależności czy jest płatne czy nieodpłatne.
Wątpliwości w zakresie istnienia depozytu nieprawidłowego
Podatnik chciałby spisać ze swoim synem (z którym mieszka i prowadzi wspólne gospodarstwo) umowę użytkowania nieprawidłowego pieniędzy na okres 10 lat. W umowie tej podatnik przekaże określoną sumę pieniężną w formie gotówkowej swojemu synowi w bezpłatne użytkowanie. Zawarta pomiędzy nimi umowa nie przewiduje pobranie wynagrodzenia przez podatnika. Oddanie w użytkowanie jest zawarte na określony w umowie termin. Podatnik po wizycie w urzędzie skarbowym ma wątpliwości czy zawarta umowa nie spełnia przypadkiem charakteru umowy pożyczki albo depozytu nieprawidłowego oraz czy będzie opodatkowana podatkiem PCC.
W myśl art. 1 ust. 1 ustawy o PCC, opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają czynności:
-
Umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
-
Umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
-
Umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
-
Umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat;
-
Ustanowienie hipoteki;
-
Ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
-
Umowy depozytu nieprawidłowego;
-
Umowy spółki;
-
Umowy dożywocia.
Ponadto opodatkowaniu PCC podlegają także zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych a także orzeczenia sądów (w tym również polubownych), w tym również ugody, w przypadku gdy wywołują one takie same skutki prawne, jak powyższe czynności cywilnoprawne.
Analizując ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych ustawodawca nie ujął w katalogu czynności objętych opodatkowaniem PCC użytkowania nieprawidłowego pieniędzy czy to odpłatnego czy nieodpłatnego. Skutkuje to tym, że nie wymienione w tym katalogu czynności nie będą podlegały opodatkowaniu PCC.
Każdorazowo przy formułowaniu nie tylko umowy o nieprawidłowym użytkowaniu pieniędzy należy brać cel, zamysł a przede wszystkim wolę stron, które formułowany postanowienia umowy. Można bowiem łatwo umowę użytkowania nieprawidłowego pieniędzy odczytać jako umowę pożyczki lub depozytu nieprawidłowego.
Podatnik w powyższym przypadku chce zawrzeć w przyszłości ze swoim synem umowę użytkowania nieprawidłowego pieniędzy. Umowa ma być zawarta na okres 10 lat. Podatnik zaznaczył, iż zamieszkuje ze swoim synem. Podatnik jak zaznaczył w umowie będzie występował jako właściciel pieniędzy a syn jako użytkownik. Podatnik chce przekazać synowi w nieodpłatne użytkowanie określoną kwotę pieniężną. Trzeba tu podkreślić, iż rzeczywiście wolą strona jest zawarcie umowy użytkowania nieprawidłowego pieniędzy zgodnie z przesłankami zawartymi w art. 264 ustawy kodeks cywilny. Wolą stron jest także nie pobieranie wynagrodzenia przez oddającego w użytkowanie podatnika.
W związku z powyższym czynności ustanowienia nieodpłatnego użytkowania nieprawidłowego pieniędzy nie zostały wykazane w katalogu czynności objętych opodatkowaniem podatkiem PCC. Zatem nie będą podlegały w tej sytuacji opodatkowaniu podatkiem PCC.
Wątpliwości w zakresie opodatkowania umowy użytkowania nieprawidłowego pieniędzy podatkiem PCC
Podatnik spisał ze swoją matką umowę użytkowania nieprawidłowego pieniędzy. Umowa ta ma charakter nieodpłatny. Realizacja tej umowy polegała na tym, że matka podatnika oddała mu w bezpłatne użytkowanie kwotę 40.000zł. Okres na jaki opiewa umowa to 10 lat. Z uwagi na brak pewności co do skutków podatkowych, podatnik zastanawia się jaki charakter będzie miała zawarta umowa i czy nie wywoła obowiązku opodatkowania oddanego w użytkowanie świadczenia.
Uwzględniając powyższą sytuację warto odnieść się do katalogu czynności skutkujących opodatkowaniem PCC. Nie ma w nim zawartej umowy nieprawidłowego użytkowania pieniędzy. Natomiast analizując umowę w świetle opodatkowania PCC zawsze bardzo ważną kwestią jest jej prawidłowej zidentyfikowanie bowiem będzie to pociągało za sobą konsekwencje rozliczenia tego podatku albo brak tego obowiązku. Natomiast ustawodawca nie wymienił tych czynności jako objęte obowiązek opodatkowania PCC.
Ponadto ustawodawca pozostawił stronom możliwości w swobodnym tworzeniu umów aby prawo nie ograniczało się jedynie do dokładnego określenia praw i obowiązków. Strony umowy mają dowolność w wyborze swoich kontrahentów, formułowaniu treści umowy (w ramach kodeksu cywilnego i uwzględniając obowiązujące zasady współżycia społecznego) czy określenie formy świadczeń.
Zatem podatnik zawierając z matką umowę użytkowania nieprawidłowego pieniędzy w formie nieodpłatnej. Z kolei zakres przedmiotowy opodatkowania podatkiem PCC zawiera odpłatne użytkowanie nieprawidłowe pieniędzy. W związku z powyższym podatnik nie będzie zobligowany do opodatkowania PCC oraz odprowadzenia na konto urzędu skarbowego tegoż podatku w związku z zawarta ze swoją matką umową użytkowania nieprawidłowego pieniędzy bez wynagrodzenia ze strony oddającego w użytkowanie (ze strony matki).
